radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Lange levertijden en wachtlijsten door krapte op de arbeidsmarkt? Wen er maar aan: 'We moeten de komende jaren inleveren'

Lange levertijden en wachtlijsten door krapte op de arbeidsmarkt? Wen er maar aan: 'We moeten de komende jaren inleveren'
Personeel gezocht bij een winkel
Bron: ANP

Van wachtrijen in de zorg en dichte kroegen, tot onzekerheid over festivals door een tekort aan beveiligers. De gevolgen van de krapte op de arbeidsmarkt zijn overal te merken. Maar de 'kraptecrisis' heeft ook een andere kant.

Werknemers zijn gewilder. Dat betekent dat zij hogere lonen en betere arbeidsvoorwaarden kunnen afdwingen bij hun werkgevers. Wegen die effecten op tegen de veelal negatieve uitwerkingen van de huidige economische situatie? Twee economen geven antwoord, maar zijn niet al te optimistisch.

Positief voor werknemers

Piet Rietman is econoom bij het Economisch Bureau van ABN AMRO. Volgens hem heeft een krappe arbeidsmarkt tot gevolg dat lonen stijgen en dat arbeidsomstandigheden verbeteren. "Dat is positief voor werknemers. Zij kunnen meer vragen van hun werkgever."

Ook wijst hij op mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld door hun hoge leeftijd. "Werkgevers zoeken nu in alle hoeken en gaten naar personeel. Daardoor nemen ze ook mensen aan die eerder weinig kans maakten op een baan."

Piet Rietman
Bron: ABN AMRO
Piet Rietman

Risico's

De werkende en werkzoekende Nederlander ziet de krapte op de arbeidsmarkt in eerste instantie dus als iets positiefs. Maar er zijn ook risico's, waarschuwt Rietman. Die risico's ziet de econoom vooral bij ondernemers die bij het geven van een hoger loon verlies draaien. Dat kunnen ze opvangen door het verhogen van de prijzen.

"Anderen kiezen voor productiviteitsverlaging. Dat betekent dat winkeliers of horecabazen hun zaken op sommige dagen dichtgooien." Vervelend voor consumenten, maar ook voor werkenden. "Dichte winkels leiden tot minder werkgelegenheid en dat is nadelig voor de werknemer."

Opstapeling van ongemakken

Zulke nadelige effecten van de 'kraptecrisis' ziet arbeidseconoom Ton Wilthagen veel meer. "Denk aan kroegen en winkels die dichtblijven, maar ook aan langer wachten voor installaties in je huis of ziekenhuisbehandelingen." Het is onderaan de streep vooral deze opstapeling van ongemakken die mensen bijblijft, betoogt hij.

Maar makkelijk is het niet om een afweging te maken tussen de positieve en negatieve effecten. "Dat ligt er maar net aan hoe en tussen wie je dat doet. Voor sommige mensen, zoals Schiphol-medewerkers, zijn er voordelen. Maar als zo'n medewerker een aandoening heeft en voorlopig niet kan worden behandeld, heeft hij een probleem."

Bekijk ook

In alle sectoren

Wilthagen spreekt van 'een ontregeling van de maatschappij'. Volgens hem zijn de ongemakken - die variëren van 'vervelend tot echt heel belemmerend' - in allerlei sectoren merkbaar.

Zo zijn er in de horeca, de vervoerssector en de logistieke sector de nodige problemen. "Tunnels die dichtblijven, treinen die minder vaak rijden of langer wachten op bestellingen." Al vormen dat nog niet eens de grootste problemen, zegt de arbeidseconoom.

Zorg en het onderwijs

De grootste problemen voltrekken zich in de zorg en het onderwijs, ziet hij. "Daar waren al achterstanden door corona, maar er is te weinig capaciteit om die in te halen. Daardoor verschraalt het niveau. Dat zie je terug in allerlei lijstjes waarop Nederland zakt."

Extra zorgelijk noemt hij de vooruitzichten. "De zorgvraag zal alsmaar toenemen door vergrijzing, maar de opleidingen lopen niet vol met studenten. Dat betekent dat we steeds langer moeten wachten of steeds verder moeten reizen voor zorg."

Ton Wilthagen
Bron: EenVandaag

'Zwaar in het rood'

Econoom Rietman ziet bovendien problemen ontstaan in technische sectoren. Die sectoren staan 'zwaar in het rood', omdat vacatures erg moeilijk vervulbaar blijken door een groot tekort aan gekwalificeerd technisch personeel. "Het leidt ertoe dat levertijden erg oplopen."

Bovendien zorgt dat ervoor dat de tijd tussen de aanvraag en de daadwerkelijke installatie, onderhoudsbeurt of verbouwing aan je huis enorm kan oplopen. Dat ondervond Ton Wilthagen zelf. "Deze week kon er bij mij thuis eindelijk een schilder langskomen. Dat heeft anderhalf jaar geduurd. Je moet er als de kippen bij zijn."

Vergrijzing

Wilthagen noemt de huidige situatie frustrerend. "We moeten ons erop aanpassen en realiseren dat door de krapte niet alles meer kan", zegt hij. "Want deze situatie zal nog wel even blijven bestaan."

Hij en Rietman wijzen naar vergrijzing als achterliggende reden voor de krapte. "Dat zal nog decennia spelen. Het omslagpunt in de demografie zal op z'n vroegst in 2040 zijn", zegt Rietman.

Bekijk ook

Economie anders inrichten

Door vergrijzing neemt verhoudingerwijs het aantal werkenden op de gehele bevolking af. "Er zijn meer werkenden nodig, maar die gaan met pensioen. Bovendien zijn er meer mensen nodig om de diensten voor gepensioneerden te leveren. Maar die zijn er niet", zegt Rietman.

Omdat deze situatie voor lange tijd speelt, vindt hij dat ondernemers en de overheid van een permanente krapte moeten uitgaan. "Dat betekent dat we de hoge krapte op de arbeidsmarkt als gegeven accepteren en de economie daarop inrichten."

'Versoepel de eisen'

Hij is van mening dat de overheid voor sectoren waar het knelt, met oplossingen moet komen. "Kijk naar de zorg, bijvoorbeeld. In omliggende landen is het veel makkelijker om als verpleegkundige aan de slag te gaan."

In Nederland heb je een zogenoemde BIG-registratie nodig. "Dat is een papiertje dat je pas krijg na een intensief traject. Dat zou mijn eerste aanbeveling zijn: versoepel de eisen. Dan ben je sneller van het personeelstekort af."

Bekijk ook

Oplossingen

Wilthagen noemt andere oplossingen die in theorie mogelijk zijn: een toename van arbeidsmigratie of een stijging van de arbeidsproductiviteit door meer of harder te werken. "Maar dat gaat niet gebeuren", is hij stellig.

"Want de verwachting is niet dat Nederland gaat inzetten op arbeidsmigranten. En onze arbeidsproductiviteit is juist gedaald. We willen niet méér werken." Hij verwacht daarom dat er op korte termijn geen oplossing voor de krapte komt. "Nee, anders hadden we die nu al gezien."

Recessie als uitkomst

De enige andere manier die de krapte enigszins kan remmen is een recessie, zegt hij. "Die heeft uiteraard ook negatieve gevolgen. En een recessie biedt bovendien geen uitkomst voor elke sector. Onze vraag naar zorg zal net zo groot blijven. Een dalende economische groei lost de personeelstekorten daar niet op."

Hij vindt daarom dat we moeten wennen aan de situatie. "We moeten de komende jaren inleveren. Er zal een nieuw evenwicht ontstaan, waarin de gevolgen van de krapte in de praktijk doorwerken. Dat zal ons niet bevallen, maar het is niet anders. Dat deze situatie overwaait of dat de markt het oplost? Ik zie het niet gebeuren."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken
Kinderen tijdens een zwemles
Bron: ANP

Nu de overheid 2,3 miljard gaat bezuinigen op het gemeentefonds, wordt ook steeds meer duidelijk dat inwoners dit het meest gaan voelen in hun portemonnee. Bij een vijfde van de gemeentes gaat de onroerendezaakbelasting met meer dan tien procent omhoog

Gemeenten hopen zo een gat te dichten in de begroting om de bezuinigingen van aankomend en volgend jaar alvast op te vangen. Dit blijkt uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis.

Compenseren

"Sommige gemeenten geven aan die verhoging te willen compenseren met bijvoorbeeld een iets lagere riool- of afvalstoffenheffing", zegt woordvoerder van Vereniging Eigen Huis Hans André de la Porte. "Maar die ozb is niet na één jaar weg en gaat er op lange termijn dus echt wel inhakken, ondanks die compensatie."

De woonlasten zullen dus voor veel mensen oplopen. Daarbij bestaat er ook een misvatting over wat woningeigenaren financieel aan zouden kunnen zegt De la Porte. "Huiseigenaar zijn zegt helemaal niets over je bankrekening. Als je bijvoorbeeld een klein pensioen hebt, dan is een aanslag van meer dan duizend euro heel veel. Zeker als je bedenkt dat in sommige gemeenten er wel 200 euro bij komt dit jaar."

info

Wat is ozb?

De onroerendezaakbelasting (ozb) is een belasting die huiseigenaren en bedrijven aan de gemeente betalen. Hoe duurder je huis of pand, hoe hoger de ozb. Gemeenten gebruiken dit geld voor bijvoorbeeld wegen, straatverlichting en afval. Of de woonlasten in jouw gemeenten stijgen, kun je hier bekijken.

Bekijk ook

Geen bibliotheek

Een andere optie om de cijfers voor gemeenten niet in het rood te laten lopen, is het schrappen van publieke voorzieningen. Dat zijn bijvoorbeeld bibliotheken, de buurtbus, sportfaciliteiten, of ontmoetingsplekken voor jongeren.

Miriam de Boer heeft een aantal jaar geleden zo'n ontmoetingsplek in Wormerveer opgezet. Iedere dag kunnen jongeren daar in de middag terecht om te poolen, spelletjes te spelen, met elkaar muziek te luisteren of om met één van de vrijwilligers te praten over problemen thuis of op school.

Onduidelijke toekomst

Maar de toekomst van deze plek is nu onduidelijk.

"Dit jaar en al helemaal volgend jaar gaat financieel heel spannend worden. Ondanks dat mensen bij de gemeente Zaanstad hebben gezegd dat wat wij doen heel belangrijk is én niet heel duur."

Bekijk ook

Brandbrief VVD

Het maken van dit soort keuzes is moeilijk geeft ook wethouder in Zaanstad Stephanie Onclin aan. Zij verstuurde samen met 46 andere VVD-wethouders afgelopen weekend een brandbrief aan de landelijke VVD.

De wethouders uiten hierin hun zorgen over de dreigende bezuinigingen voor gemeenten in 2026, ook wel het 'ravijnjaar' genoemd. Ze stellen dat het door deze bezuinigingen niet langer lukt 'om te staan voor onze inwoners en ondernemers', waardoor het werken hen onmogelijk wordt gemaakt.

Keuzes maken

"Twee derde van onze taken worden bepaald door wettelijke regelingen. Eigenlijk krijgen we daar al te weinig geld voor. Maar dat betekent dat er maar een klein stukje overblijft waar wij echt zelf keuzes kunnen maken", zegt wethouder Onclin.

Ze gaat verder: "En dat is juist het stukje wat inwoners écht belangrijk vinden: de openbare ruimte, veiligheid, sport."

Bekijk ook

Hulp voor jongeren of toch het zwembad?

Maar ook het zwembad valt onder de publieke voorzieningen waarop bezuinigd kan worden. De gemeente Zaanstad heeft nu drie zwembaden. "Maar", zegt de wethouder, "als we teruggaan naar twee, dan kan de wachtlijst voor de zwemles van je kind alleen maar verder toenemen."

Of de ontmoetingsplek voor jongeren van Miriam de Boer open kan blijven is een voorbeeld van hoe moeilijk de keuzes zijn die gemeenten moeten maken.

Hulp voor jongeren of toch het zwembad? Gemeenten staan voor lastige keuzes om te bezuinigen nu woonlasten stijgen
Hulp voor jongeren of toch het zwembad? Gemeenten staan voor lastige keuzes om te bezuinigen nu woonlasten stijgen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne
De Amerikaanse president Donald Trump en Russische president Vladimir Poetin tijdens een ontmoeting in 2018
Bron: EPA

Nadat Europese leiders gisteren in Parijs samenkwamen voor spoedoverleg, zitten vandaag delegaties van zowel Rusland als de VS bij elkaar in Saoedi-Arabië. Ze praten daar verder over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

De laatste dagen heerst er een crisissfeer in Europa. Sinds het telefoontje tussen de Amerikaanse president Donald Trump en de Russische president Vladimir Poetin is duidelijk geworden dat Europa steeds verder buitenspel wordt gezet. Waarom ziet Poetin in Amerika een interessante onderhandelingspartner?

Geen NAVO-lid en bezet grondgebied opgeven

Dat heeft met een aantal punten te maken, begint correspondent Joost Bosman. Daarvoor moeten we eerst even terug naar de eisen waar de Russische president mee is gekomen. Zo wil Poetin niet dat Oekraïne lid wordt van de NAVO. En daarnaast willen ze geen grondgebied inleveren.

Amerika heeft al toegezegd dat Oekraïne is uitgesloten van het NAVO-lidmaatschap. En Amerikaanse defensieminister Pete Hegseth kondigde eerder aan dat door Oekraïne bezet grondgebied moet worden teruggegeven aan Rusland.

'We doen er weer toe'

Maar dat is niet de enige reden waarom Rusland met de VS onderhandelt, legt Bosman uit. "Het is belangrijk voor het Kremlin om weer met Amerika te onderhandelen. Nu is de nieuwe president van het machtigste land ter wereld bereid om met hem persoonlijk te gaan praten over Oekraïne. En dat is ook voor Poetin heel belangrijk."

Hij zet daarmee Oekraïne en Zelensky buitenspel, gaat Bosman verder. "Daarnaast kan hij ook aan aan zijn eigen burgers tonen: 'kijk, we doen er weer toe. Zelfs de machtigste man ter wereld wil met ons praten.'" Voor Poetin is het dus ook op diplomatiek gebied van belang.

Bekijk ook

Economie

Het heeft ook te maken met de economische gevolgen die Rusland heeft ondervonden van de oorlog. Zo melden Russische media de mogelijke terugkeer van Visa en Mastercard in het land.

"Het geeft ook iets aan over de moeite die de Russen de afgelopen 3 jaar hebben gehad, dat ze zo verstoken zijn gebleven van die bedrijven. En niet meer geld konden sturen naar het buitenland", zegt Bosman.

Tegenslagen voor Rusland

Bosman ziet dat de getroffen economie een belangrijke reden is voor Rusland om Amerika actief te betrekken bij de vredesonderhandelingen. De materiële tekorten is iets waar het Kremlin zich zorgen om maakt. Zo is het defensiebudget bijna de helft van het hele budget.

"Het budget voor defensie is dit jaar opgeschroefd tot 40 procent. Dat is ontzettend veel. Dat betekent dus dat het ook heel veel geld kost. Rusland is bezig met nieuwe wapens maken, nieuwe artilleriegranaten, nieuwe tanks. Maar dat gaat gewoon te langzaam. Rusland kan de verliezen niet bijhouden. Het is gewoon niet te compenseren omdat de verliezen veel te hard gaan."

Bekijk ook

Inflatie en tekort arbeiders

Er zit dus ook haast achter voor Rusland om de oorlog met Oekraïne snel tot een einde te brengen. "Het is duidelijk dat Rusland toch redelijk op apegapen ligt en een adempauze nodig heeft."

Daarnaast ziet de correspondent dat Rusland kampt met meerdere economische problemen, zoals de inflatie en het tekort aan arbeiders. "Er zijn veel duizenden mannen naar het front gegaan. Honderduizenden zijn naar het buitenland gevlucht vanwege de mobilisatie 3 jaar geleden. Dat betekent dus dat er veel mensen te kort zijn die in de fabrieken kunnen werken, daardoor stijgen de lonen en gaat ook de inflatie weer omhoog."

Afwachten wat Trump zegt

Door aan de onderhandelingstafel te zitten kan er ook voorzichtig worden gekeken naar de terugkeer van westerse bedrijven, zoals nu al mogelijk met Visa en Mastercard. "Dat zal toch een verlichting zijn voor de economische malaise die er heerst in Rusland."

Toch houdt Bosman nog een slag om de arm. Het is eerst afwachten wat de Amerikaanse president Donald Trump gaat doen. "Wat hij nu zegt is het één, namelijk: Oekraïne kan maar beter geen lid worden van de NAVO. Maar of dat uiteindelijk ook zo gaat uitpakken, dat moeten we nog maar gaan zien. Als dat zo is, dan heeft Poetin natuurlijk duidelijk op dat punt gewonnen."

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne
Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant