In Nederland hebben we landelijke kieslijsten. We kiezen onze Kamerleden niet in districten, zoals bijvoorbeeld in Engeland gebeurt. Pieter Omtzigt suggereert dat we beter vertegenwoordigd worden als we net zo'n systeem hadden. Maar is dat ook zo?

Vandaag en morgen is er een Kamerdebat waarin premier Mark Rutte en staatssecretaris Hans Vijlbrief verantwoording moeten afleggen over hoe ze de beloften aan gedupeerde Groningers in het aardbevingsgebied gaan waarmaken. En dat wordt tijd vinden Groningers. Jarenlang hebben ze zich niet gezien of gehoord gevoeld.

Als iets in de regio raakt

Gisteravond blikte Kamerlid Pieter Omtzigt aan tafel bij Jinek vooruit op het debat over de gaswinning in Groningen. Hij denkt dat ons politieke stelsel een van de redenen is waarom de belangen van de Groningers zolang zijn genegeerd. "Wij zijn het enige land in Europa met landelijke lijsten. Alle andere landen hebben kiesdistricten", zegt hij.

"En als er in je kiesdistrict iets gebeurt dat kiezers in hun wezen raakt, dan maakt het niet uit of je in de oppositie of coalitie zit. Dan sta je op en zeg je: 'Dit gaat zo niet langer'. Ook juist als de premier van je eigen kleur is", gaat Omtzigt verder. Daarmee suggereert hij dat Groningers eerder gehoord zouden zijn als we kiesdistricten zouden hebben.

Verschillende stelsels

Het klopt niet dat Nederland het enige land is met een landelijke kieslijst. "In de Europese Unie heeft Slowakije dat ook. En buiten de Europese Unie heeft Servië dat ook. Maar uitzonderlijk is het wel", zegt universitair hoofddocent politicologie Tom Louwerse van de Universiteit Leiden.

"De meeste landen hebben een vorm van districtsvertegenwoordigers, waarbij er óf lijsten in districten zijn óf op individuele kandidaten in districten kan worden gestemd", vertelt Louwerse. Het verschilt dan per land hoe sterk dat stelsel is.

De hoeveelheid stemmen in je gebied

In het Verenigd Koninkrijk is een sterk districtenstelsel. "Daar wint in het district degene met de meeste stemmen. Maar die hoeft dus in totaal niet een meerderheid van de stemmen te hebben", vertelt Louwerse. Zo kreeg UKIP, de partij van brexiteer Nigel Farage, in 2015 meer dan 3 miljoen stemmen en maar 1 zetel. De partij Labour kreeg 9 miljoen stemmen, maar meer dan 230 zetels in het parlement.

In de meeste Europese landen is wél een evenredige vertegenwoordiging. "Dus een partij met ongeveer 40 procent van de stemmen zal ongeveer 40 procent van de zetels hebben, maar de invulling van die zetels wordt dan deels regionaal gedaan." Dat zie je bijvoorbeeld in Duitsland en Scandinavische landen. "Dus proportionaliteit wordt gecombineerd met districten."

Wat is beter?

Tot zover het technische aspect van de stelsels in Europa. De vraag is of verschillende regio's beter vertegenwoordigd worden in een districtenstelsel. Volgens hoofddocent Louwerse is het een breder probleem. "Want ook in landen waar districten zijn, zoals in het Verenigd Koninkrijk hoor je klachten over dat er te veel focus is op de hoofdstad."

Daarnaast zegt Louwerse dat er ook in het Nederlandse stelsel mensen uit de regio in de landelijke politiek zitten. "Het is niet dat er jarenlang nooit een Groninger in het parlement heeft gezeten. En we zien ook in Nederland dat Kamerleden toch meer vragen stellen en in hun toespraken meer aandacht hebben voor de regio waar ze wonen in hun

Ierland

Maar het regionale effect is natuurlijk over het algemeen wel sterker in een districtenstelsel, ziet Louwerse. "Maar dat kan ook nadeel zijn. In een sterk districtenstelsel is dan misschien ook weer zo dat een politicus alleen maar kijkt naar de belangen van die regio. En wat minder naar het algemene plaatje."

Zelf merkte Louwerse dat in Ierland, waar hij heeft gewerkt. "Daar was de binding van Kamerleden met hun regio dermate sterk dat er werd gesproken over cliëntelisme. Dat ze alleen maar opkwamen voor hun eigen kiezers in hun eigen regio. Maar je moet natuurlijk ook nadenken over het algemeen belang. Dus je moet daar echt een balans in vinden."

Minister Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kondigt aan 165 miljoen euro te bezuinigen op wijkverpleegkundige zorg. Maar volgens de branche komt daarmee de wijkzorg onder verdere druk te staan.

Je kunt er van alles van betalen - zoals salarissen of opleidingen voor mensen in de wijkverpleging - maar omdat er onvoldoende personeel is, wordt een bedrag van 165 miljoen euro al jaren niet 'opgemaakt' door de wijkzorg. Nu zorgminister Agema op zoek is naar geld om een eerdere bezuiniging op de ziekenhuiszorg ongedaan te maken, is ze uitgekomen bij de wijkzorg. Maar of dit verstandig is daar wordt verschillend over gedacht.

Verpleegkundigen sluitpost

Volgens vakbond Nu'91 zijn wijkverpleegkundigen hiervan de dupe. Voorzitter van de vakbond Femke Merel van Kooten zegt: "De minister draait een eerdere bezuiniging op verpleegkundigen in ziekenhuizen terug, maar legt nu de rekening neer bij zorgprofessionals in de wijk. Hiermee worden verpleegkundigen opnieuw de sluitpost van de begroting en verlegt ze het probleem."

Wat Van Kooten zegt, klopt: minister Agema wil namelijk per se een eerder aangekondigde bezuiniging op opleidingen van verpleegkundig personeel in de ziekenhuizen terugdraaien. En inderdaad gaat de oplossing ten koste van opleidingen voor wijkverpleegkundig personeel, waar deze 165 miljoen voor bedoeld is.

'Veel mensen zijn boos'

Van Kooten gaat verder: "De minister heeft gezegd dat ze niet weer een nieuwe groep in de zorg boos wil maken, maar ik denk dat dat niet gelukt is, dat er veel mensen boos zijn."

"In het recente akkoord over de zorg is juist afgesproken om dit geld wel te besteden aan wijkzorg en ook echt uit te geven, dat het geld dat op de plank blijft liggen komt bij de mensen in de wijkverpleging en ten goede komt aan de mensen die zorg krijgen", legt ze uit.

'Spoedeisende Hulp loopt vol'

Het ministerie van VWS zegt dat het schrappen van de 165 miljoen kan omdat het bedrag al jaren blijft liggen. Het is speciaal bestemd voor wijkzorg, specifiek voor het opleiden van wijkverpleegkundigen, maar wordt niet opgemaakt. De minister laat bij Nu.nl weten dat dat vooral te maken heeft met personeelstekort.

Maar dat betekent volgens Nu'91 niet dat je het zomaar kunt schrappen. "Ook onder minister De Jonge werd al gezegd: het geld blijft liggen want er is te weinig personeel om het aan uit te geven. Maar in het zorgakkoord dat pas is gesloten was juist afgesproken dat het eindelijk uitgegeven zou worden. En dat is ook belangrijk want je krijgt met dat geld betere wijkverpleegkundigen en meer valpreventietraining voor ouderen. Dat moet je gewoon gaan doen, anders loopt ook de Spoedeisende Hulp vol."

'Wereld op zijn kop'

Niet iedereen is tegen het plan, zo steunt zorgondernemer Jos de Blok het wel. Hij is voor minister Agema dan ook een sparringspartner geweest. Volgens De Blok is het heel goed mogelijk om dezelfde zorg te leveren met minder uren en laat zijn bedrijf Buurtzorg dat al jaren zien. Buurtzorg gaat uit van zelfstandig werkende teams van verpleegkundigen en ziekenverzorgenden en weinig managers.

Maar zo'n organisatievorm is niet overal mogelijk, zegt voorzitter Van Kooten. Ze benadrukt: "Al jaren stellen we vast dat salarissen in de wijkverpleging flink achterlopen op vergelijkbare publieke sectoren. Zorgprofessionals in de wijk verdienen beter, maar krijgen minder. En nu beweert de minister dat er geld over zou zijn. Dat is de wereld op zijn kop."

Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde gisteren tegen een verbod op vochtige doekjes met kunststof erin. Volgens tegenstanders van de motie is het te kort door de bocht om te zeggen dat ze verstoppingen veroorzaken. Afvalwaterbedrijven beweren anders.

Doekjes met plastic erin zijn niet of nauwelijks afbreekbaar en zorgen daarmee voor problemen in het riool. Staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat wil daarom een Europees verbod op vochtige doekjes met plastic.

Vochtig toiletpapier geen probleem

"Van vochtig toiletpapier is al Europees bepaald dat het geen plastics mag bevatten", vertelt directeur bij Stichting Rioned Hilde Niezen. Maar het probleem zit juist in andersoortige vochtige doekjes, weet zij.

Voor andere witte wegwerpdoekjes, zoals babydoekjes en schoonmaakdoekjes, zijn die regels er niet. Mensen spoelen juist ook deze doekjes door het toilet. En het zijn deze doekjes die voor verstopping zorgen.

Handmatig verwijderen

"Tussen alle rioolbuizen zitten gemalen, een soort pompen. Die doekjes blijven daarin hangen. Ze vormen een soort klont, een prop. Die moet er handmatig uitgetrokken worden", licht Niezen toe. "Dat is niet alleen een vies klusje, het kost ook een hoop geld."

Rioned becijfert de jaarlijkse kosten daarvan op 26 miljoen euro per jaar. "En dat zijn alleen nog maar de kosten van het verhelpen van storingen door vochtige doekjes in de pompen." De doekjes die wel door de pompen heen komen, moeten ook nog uit het water gezuiverd worden bij de afvalwaterzuiveringsbedrijven. Daar komen ook kosten bij kijken.

Helft van de verstoppingen

De Unie van Waterschappen hield een enquête onder gemeenten en waterschappen om het probleem met de vochtige doekjes te inventariseren. "Gemiddeld genomen wordt ruim 50 procent van de verstoppingen bij pompen veroorzaakt door vochtige doekjes", vertelt Michael Bentvelsen. Ze schatten de kosten op 17 tot 28 miljoen euro per jaar.

En volgens Van Bentvelsen klopt er nog meer niet aan de motie. PVV en VVD stellen namelijk dat Nederland met een verbod strenger zou zijn dan Europese wetgeving, "maar de minister pleit voor een Europees verbod. Dus dat is helemaal niet aan de orde. Andere Europese landen kampen namelijk met dezelfde problemen in het riool."

Niet zaligmakend

Wouter van Aggelen is directeur bij Remondis, dat onder andere afvalwaterbeheer doet. Hij beaamt dat vochtige doekjes veelal het probleem zijn bij verstoppingen. "Maar," waarschuwt hij, "een verbod op doekjes met plastic erin gaat niet alles oplossen."

De varianten zonder plastics erin lossen wellicht wel op in water, maar ook niet meteen. "Dat duurt soms wel een week. In die tijd kunnen ze nog steeds voor verstoppingen zorgen. Het is vooral belangrijk dat mensen deze doekjes gewoon niet meer door het toilet spoelen." Desalniettemin ziet Van Aggelen wel heil in het verbod.