Komende jaren wordt 1.500 kilometer aan dijken versterkt en dat heeft grote gevolgen voor omwonenden, zien ze langs de Waal

De dijken langs de Waal worden de komende jaren over honderden kilometers nog breder en hoger. Dat is om ons te beschermen tegen extreem weer, maar dat zorgt ook voor pijnlijke ingrepen in het landschap voor omwonenden. Zoals in Varik en Heesselt.

"Dit ene huis is een van velen, bomen storten zinloos neer", zingt Jacqueline Maris. De door haar geschreven ballade gaat over het gesloopte dijkhuis nummer 74. Begeleid door Louis de Jel op viool en Kasper Heineke op gitaar is het lied een muzikaal protest tegen de aantasting van het landschap door de dijkversterking in de Waaldorpen Varik en Heesselt. "Het leidt tot onnodig tot bomenkap en sloop van huizen", vertelt Maris. "Ik wil dat huis een symbool maken van elkaar niet begrijpen."

Bron: EenVandaag

Alternatief plan voor dijkversterking

De inwoners zien hun omgeving veranderen door de dijk die sterk verbreed wordt. Ze snappen dat het belangrijk is om ook bij extreem weer droge voeten te houden, maar vinden dat daar veel minder bomen en huizen voor gesloopt hoeven worden. Daarvoor hebben ze onder de naam 'De Ideale Rivierdijk' een alternatief plan voor de dijkversterking bedacht, dat én minder ingrijpend is én ook de dijk sterker maakt doordat er een damwand in de dijk wordt aangebracht.

Zo hoeft de dijk niet breder gemaakt te worden. Maar dat plan, zo vinden zij, is niet serieus genoeg genomen. "We zien elk jaar hoe het landschap verandert door alle plannen van de overheden. Dat heeft grote invloed op je leefomgeving. Het komt er niet mooier uit te zien", vertelt De Jel, de bedenker van het alternatieve plan.

Bron: EenVandaag

Rampjaar in 1995 als uitgangspunt

Langs de Waal kennen inwoners heel goed de risico's van het water. In 2021 stond het water heel erg hoog langs de dijken, maar het water stond toen nog niet zo hoog als in 1995. In dat rampjaar was er een noodsituatie en dreigden op verschillende plekken dorpen onder te stromen.

Sindsdien is er veel veranderd op het gebied van 'watermanagement'. Zo heeft de rivier meer ruimte gekregen bij Nijmegen en zijn dijken langs de Waal de afgelopen jaren vaker aangepakt.

1.500 kilometer versterken

Om ook later deze eeuw nog veilig achter de dijk te kunnen wonen, werken Rijkswaterstaat en de 21 waterschappen in Nederland samen aan het zogenoemde Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Dat is de grootste versterkingsoperatie sinds de bouw van de Deltawerken.

"Het een grote campagne van tientallen projecten, op dit moment 70. We gaan 1.500 kilometer aan dijken versterken. Maar we gaan ook kunstwerken (in bouwkundige zin, red.) aanpakken, zoals sluizen en gemalen", vertelt programmadirecteur Erik Wagener.

Steeds extremer weer

Juist omdat steeds vaker hele droge perioden wordt afgewisseld met hevige regenval, is het versterken van al onze rivierdijken nu essentieel, zegt Wagener. "Het klimaat wordt extremer, het weer wordt extremer. Meer regenval, hoogwatergolven, maar ook droogte."

"We moeten ons voorbereiden op al die extremen en daar horen ook sterkere dijken bij", legt hij uit.

Strengere veiligheidsnormen

De veiligheidsnormen die voor de versterking gelden zijn ook hoger geworden, omdat de belangen om het langs de rivier droog te houden steeds groter worden, vervolgt hij: "We hebben geconstateerd dat het gebied dat achter de dijken ligt door de jaren heen steeds meer bewoond geraakt is."

"Er staan ook steeds meer bedrijven en er is dus meer economische waarde. Daar horen ook strengere veiligheidsnormen bij. Dus bereiden we ons met het HWBP voor op de veiligheid die we in 2050 willen bereiken", zegt de directeur.

Ingewikkelde puzzel

Dat daarbij soms keuzes moeten worden gemaakt waar niet iedereen gelukkig mee is, weet Wagener ook. "Soms moeten we de dijk bijvoorbeeld een stukje verleggen, maar dat doen we liever niet. En heel soms moeten er huizen worden weggehaald, dat kan ook gebeuren. Maar dat proberen zoveel mogelijk te voorkomen."

Maar het is een ingewikkelde puzzel, geeft hij toe. "Zeker met een land dat zich steeds verder ontwikkeld, waar steeds meer gebouwd wordt en waar sterkere dijken in de toekomst meer ruimte zullen vragen."

Fysieke en emotionele schade

Dat de omgeving in Varik en Heesselt nu voor hun gevoel voor de zoveelste keer kapot wordt gemaakt zorgt toch voor een bepaalde stemming bij de inwoners. "Het gaat om de fysieke schade en ook de emotionele schade", vertelt De Jel. "Het gaat je niet in de koude kleren zitten omdat de omgeving zo verandert. Het komt er niet mooier uit te zien."

Hij merkt dat de angst voor overstromingen in de dorpen ook geen groot gesprek is. "De waterstanden van 1995 hebben we nooit meer gehaald. Hoeveel zorgen moet je dan maken over een dijkdoorbraak? Het sentiment is eerder dat men zich afvraagt of de dijken wel moeten worden aangepakt."

Strijden door andere dijkbewoners

De strijd in de Waaldorpen is gestreden. De dijkbewoners kunnen voor hun dorpen niets meer aan het besluit veranderen. De Raad van State oordeelde eind vorig jaar ook dat alle procedures goed waren doorlopen. Toch strijden ze verder om op andere dijktrajecten wel het plan voor 'De Ideale Rivierdijk' te kunnen verwezenlijken, zodat anderen daar de vruchten van kunnen plukken.

"Voor ons het te laat, maar er moet nog aan 1.300 kilometer dijk wat worden gedaan", zegt Maris. "We willen het onder de aandacht brengen, want er komt nog veel meer aan qua dijkverzwaringen. Ga leren van je fouten."