Leren over klimaatveranderingen: dat staat leerlingen in Italië volgend jaar te wachten. Dan krijgen ze verplicht 33 uur per jaar les over duurzaamheid en klimaat. Ook steeds meer Nederlandse scholen verwerken deze thema's in hun onderwijs.

Een van de Nederlandse scholen waar kinderen les krijgen in duurzaamheid is 't Carillon uit Groenlo. Deze basisschool geeft aan de leerlingen uit groep 5 t/m 8 om de 2 jaar 8 weken lang het themavak duurzaamheid. Ze krijgen dan drie keer een middag in de week les over duurzaamheid en klimaat. Net als de Italiaanse minister van Onderwijs Lorenzo Fioramonti wil de school bewustheid creëren bij kinderen.

Het licht uit

De leerlingen doen tijdens het themavak proefjes en onderzoek, maar ze krijgen ook gastlessen, bijvoorbeeld van de gemeente. Een van de proefjes die ze doen gaat over waterverontreiniging. "Hier mag niks doorheen komen. Het water moet er alleen uitkomen en het vuil moet achterblijven, want dan krijgt je aan het einde schoon water. Maar het is niet schoon genoeg om het te drinken. Het is eigenlijk nog rivierwater", leggen de kinderen uit.

Ze zijn erg enthousiast over het themavak, want ze leren meer over het milieu. Ze zijn hierover ook erg bezorgd. Daarom zijn ze bewuster bezig met hun gedrag en met die van hun familie. "'s Avonds als mijn broertje of mijn moeder uit de kamer lopen, vergeten ze altijd om het licht uit te doen", vertelt Isa. "Ik zeg er dan iets van en doe dan zelf het licht uit."

Spelenderwijs energie opwekken

Zelf is de school 't Carillon ook duurzaam bezig. Op het dak liggen namelijk zonnepanelen en op een beeldscherm in de school zien docenten en leerlingen hoeveel energie de panelen verzamelen. Daarnaast kunnen de kinderen ook zelf stroom opwekken. "Dit is 'The Gamer'. Het wekt stroom op voor de zonnepanelen op het dak", vertellen Wes en Daan spellend. "Hoe meer je erop springt, hoe meer stroom je krijgt." Op het toestel kunnen ze verschillende spelletjes spelen, zoals 'The Snake'.

Hoogleraar Leren voor Duurzaamheid Arjen Wals is onder de indruk van de school. "Zij beschouwen het niet als inhoud dat in het curriculum gestopt moet worden, maar proberen het om een integratieve manier in het hele onderwijs te verankeren. Het is een terugkerend thema, waarbij kinderen ontdekkend leren. Er is ruimte om hun eigen leervragen te stellen en ze maken een duidelijke link met hun omgeving. Het idee om een omgeving te creëren waar duurzaamheid normaal maakt en uitademt, vind ik ontzettend krachtig."

'Een kwart scoort onvoldoende'

Hoogleraar Onderwijs en Leren Anna Bosman vindt het logisch dat klimaatverandering in de lessen besproken wordt, maar is ook kritisch over de keuze voor dit thema. "Waarom het klimaat? Klimaatverandering is wel een serieus probleem, maar dan kunnen we meerdere zaken noemen. Waarom kiezen ze dan niet voor een thema, zoals armoede, terrorisme en migratie?"

Volgens haar moeten er ook zeker geen verplichte klimaatlessen komen, zoals in Italië. "Als we de laatste PISA-resultaten bekijken, dan scoort een kwart van de kinderen een onvoldoende op leesvaardigheid. Dat betekent nog al wat, want als je dan de verplichte les op het middelbare onderwijs gaat aanbieden, kunnen de kinderen op de middelbare school de teksten over het klimaat niet eens lezen. Je kan dan bijvoorbeeld niet eens de bronnen, waarover je spreekt, controleren." Daarom vindt ze het belangrijk dat er eerst aandacht is voor de basis, namelijk taal en rekenen.

Zwerfafval tellen

Hoogleraar Wals vraagt zich daarbij wel af wat die basis dan is. "Misschien is dat wel beter contact hebben met onze omgeving en dat we ons verbonden voelen met de plek, waarin we opgroeien. We denken bij een basis al snel aan taal en schrijven, maar ik denk dat er ook een ecologische basis nodig is, die we nu veel minder aandacht geven. Aan de andere kant: wanneer je zwerfafval wilt tellen, moet je ook kunnen rekenen", zegt Wals. "Je moet nog steeds kunnen rekenen en lezen, wanneer er meer vakoverstijgend wordt gewerkt bij vraagstukken."

Volgens Rosa Betting, docent op de basisschool 't Carillon, hoeven ouders zich geen zorgen te maken. "In de ochtend krijgen de kinderen taal en rekenen en in de middag een themavak, zoals duurzaamheid. Taal en rekenen is ook zeker belangrijk. Deze vaardigheden heb je ook weer nodig bij de themavakken, zoals bij het bouwen van een solar toestel. Bovendien gaan we bij het themavak duurzaamheid uit van de positieve kant, door te kijken wat jezelf kan doen aan klimaatverandering."

Aanstaande zondag zijn er landelijke verkiezingen in Duitsland. Gelsenkirchen, een stad in het Ruhrgebied, was decennialang een links bolwerk maar kan nu een van de eerste steden in West-Duitsland worden met de radicaal rechtse AfD als grootste partij.

Onze verslaggevers waren in Gelsenkirchen, en spraken naast lokale bewoners ook met de lokale lijsttrekkers van de sociaaldemocratische partij SPD en de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD).

Voormalig industriegebied

Gelsenkirchen, een stad met 250.000 inwoners, staat bekend als de armste van Duitsland met hoge criminaliteitscijfers. De verloedering is overal zichtbaar: talloze leegstaande huizen zijn dichtgetimmerd of bedekt met graffiti, terwijl afvalbergen met matrassen en koelkasten op vrijwel elke straathoek te vinden zijn.

De SPD was de afgelopen 75 jaar onafgebroken de grootste partij in Gelsenkirchen. Ze kwamen op voor de vele arbeiders in de staalindustrie en de mijnbouw. Maar die tijden zijn door het sluiten van de mijnen allang voorbij. De partij lijkt haar greep te verliezen wat kiezers écht bezighoudt.

Verloedering

In Ückendorf, een wijk in het zuiden van Gelsenkirchen, ontmoeten we SPD-lijsttrekker Markus Töns. Volgens hem is het grootste probleem van Gelsenkirchen dat de gemeente te weinig geld ter beschikking heeft.

Hij legt uit: "Straten worden niet opgeknapt, afval wordt te laat opgehaald, we hebben te weinig plekken in de kinderopvang en niet genoeg sociaal werkers. Dat zorgt voor onvrede onder de bevolking."

Oost-Europese migranten

Als tweede punt noemt hij migratie. "Gelsenkirchen kampt met de uitdaging van economische migratie uit Zuidoost-Europa." Lopend door de wijk vertelt hij dat de goedkope arbeiderswoningen in dit stadsdeel vooral Roemenen en Bulgaren aantrekken. Sinds 10 jaar mogen zij zonder vergunning in Duitsland komen werken.

"In de praktijk maken ze vooral gebruik van uitkeringen omdat ze vaak geen opleiding en diploma's hebben", voegt hij toe. "En dat zorgt voor veel problemen."

Aanslagen

De solidariteit van de mijnwerkers heeft in Gelsenkirchen plaatsgemaakt voor wantrouwen richting migranten en asielzoekers. De jonge partij AfD voelt deze onvrede feilloos aan.

Enxhi Seli-Zacharias heeft een Albanese achtergrond en is sinds 5 jaar lid van de AfD. In een koffietentje haalt ze de recente aanslagen in Duitsland aan. "Mensen voelen zich niet langer veilig in hun eigen land. Ik vind het onwijs zorgwekkend dat politici hier geen oog voor lijken te hebben."

'Remigration'

Het doel van de AfD is helder. Enxhi Seli-Zacharias: "We moeten de grenzen sluiten, met de 'remigration' beginnen en migranten met een strafblad die hier illegaal wonen terug naar hun land van herkomst sturen." Deze boodschap slaat ook bij mensen met een migratieachtergrond aan. Dit lijkt op het eerste gezicht tegenstrijdig, maar volgens Exhi, die dus zelf een migratieachtergrond heeft, is het dat niet.

De naturalisatie in Duitsland verloopt op dit moment veel te makkelijk, beargumenteert ze: "Ik vind het oneerlijk tegenover migranten die jaren geleden wel aan alle eisen hebben voldaan. Ook ik voel me ongelijk behandeld."

'We zijn allemaal Europees'

Het sluiten van de grenzen is volgens SPD'er Markus Töns geen oplossing. "Wij moeten deze groep mensen juist helpen om aan werk te komen door ze op te leiden." Ook de uitvoering is een probleem: er zijn in Duitsland, net als in Nederland, niet genoeg politie-agenten om de grensposten weer te bemensen.

Het plan van de AfD om migranten terug te sturen slaat volgens hem nergens op. "Wie moet er dan terug? Hoe maak je een onderscheid tussen Roemenen, Bulgaren, Fransen en Nederlanders? Wij zijn allemaal Europees."

Debat over partijverbod

De Duitse rechter heeft sommige afdelingen van de AfD als 'rechts-extremistisch' en 'antidemocratisch' bestempeld. Onzin, zegt Enxhi. Zij vindt dat het debat over een verbod op de partij juist ondemocratisch is. Volgens de na-oorlogse Duitse grondwet kan een partij die een bedreiging vormt voor de democratie worden verboden.

Töns ziet ook dat de AfD steeds sterker wordt in West-Duitsland. In het Oosten is het al hard op weg de grootste te worden. Maar hij heeft de strijd nog niet opgegeven. "Ik blijf me samen met de demokraten inzetten voor een betere toekomst in Gelsenkirchen."

'Durf 's avonds niet alleen over straat'

Ook op straat horen we het telkens weer: de onvrede is groot. Gelsenkirchen was ooit een fijne plek om te wonen, maar dat is het niet meer. Veel inwoners voelen zich onveilig, maar ze zijn ook teleurgesteld in de politiek.

Een vrouw van in de 60 legt op de lokale markt haar onvrede tegen ons uit. "Ik durf 's avonds niet alleen op straat te lopen. Ik heb echt het gevoel dat politici in een andere wereld leven. Ik voel me echt in de steek gelaten." Ze weet nog niet zeker op wie ze gaat stemmen. "Sowieso geen SPD. Ik ben nog aan het twijfelen, maar het zou zomaar AfD kunnen worden."