Als kinderen van een verzetsstrijder mochten ze na de oorlog naar vakantiehuis 'de Terrorist' op Ameland: een toevluchtsoord voor rouwende weduwen en kinderen van verzetshelden. Nu komen ze er nog. "De Terrorist gaf ons plezier."

"Kijk, daar komt de boot naar Ameland al aan." Tachtiger Tiede van der Weij wijst zijn oudste zus Greet op de aankomende veerpont, terwijl hij haar stevig bij de arm houdt. Ook zijn twee andere zussen, Willy en Ini van der Weij, beginnen te stralen. "De traditie is er nog steeds: op vakantie naar ons eiland."

Mooie herinneringen

Spontaan beginnen de vier tachtigers de liedjes te zingen die ze er leerden als kind. "Terrorist, Terrorist, als eenieder eens wist, o hoe fijn o hoe fijn, dat zal zijn. Ameland, Ameland, bos en zee, duin en strand, met zijn schoonheid, vond ieder zo fijn." Als ze de loopplank van de pont oplopen komen alle herinneringen weer bovendrijven.

Bron: Familie Van der Weij

Zorg voor rouwende weduwen

Nadat hun vader, verzetsstrijder Pieter van der Weij, was omgekomen in de oorlog, bleef hun 34-jarige moeder alleen achter met haar vier jonge kinderen. De overgebleven verzetsleden wilden dat de weduwen en hun kinderen niet aan hun lot werden overgelaten, vertelt Ini.

Op Ameland stond een barak die tijdens de oorlog door Duitse soldaten was gebruikt. Die werd opgeknapt om als vakantiehuis te dienen voor rouwende weduwen en hun kinderen, die er twee weken per jaar gratis op vakantie mochten om even aan de ellende te ontsnappen. Er werd voor hen gekookt en gezorgd door twee oud-koeriersters uit het verzet. Ook de familie Van der Weij stapte kort na het einde van de oorlog op de veerboot.

Van scheldnaam naar geuzennaam

Bijna tachtig jaar later vaart het viertal weer naar Ameland. Al snel komen er foto's op tafel van de vakanties in de Terrorist. "De Duitsers noemden verzetsmensen terroristen, het is dus een scheldnaam", legt Ini uit. "Het werd een geuzennaam voor het verzet". Toen het vakantiehuis er kort na de oorlog kwam, was het voor het verzet direct duidelijk welke naam het moest krijgen: 'de Terrorist'.

"Nu kun je het woord terrorist natuurlijk eigenlijk niet zomaar gebruiken", lacht Willy, "omdat het een negatieve lading heeft. Maar voor ons betekent de Terrorist juist iets positiefs, en geeft het een warm gevoel. We speelden eindeloos op het strand, zongen en hadden plezier. Het was ontspannen, in één woord geweldig."

Generaties

Op oude videobeelden en foto's uit 1946 en de jaren erna zie je alleen maar uitgelaten, blije mensen, vertelt Auke Zeldenrust. De journalist schreef een boek over het bijzondere vakantiehuis: Oorlogstranen op Ameland. "Het schrijnende is dat je op die zwart-witbeelden alleen maar moeders met kinderen ziet. De vaders zijn er niet, die zijn allemaal omgekomen in de oorlog."

"Die vrouwen en kinderen wilde ik een stem geven. De verhalen die we tot nu toe kennen gaan vooral over de mannen, de verzetshelden. Over de achterblijvers werd niet geschreven. Maar zij zijn ook slachtoffers van de oorlog. Zij moesten verder, zonder man of vader. Dat verdriet werkte vaak door in volgende generaties."

Zwaar getroffen

"Onze opa had een drukkerij in Leeuwarden, waar onze vader en twee ooms ook werkten. Zij drukten in de oorlog de illegale kranten Trouw en Vrij Nederland", vertelt Tiede. Ze werden verraden en belandden afzonderlijk van elkaar in Duitse concentratiekampen. "Mijn vader moest onder verschrikkelijke omstandigheden werken", zegt Ini. "Hij is net zoals de andere familieleden aan uitputting gestorven."

De familie Van der Weij is daarmee een van de zwaarst getroffen families van het Friese verzet. Maar liefst vier gezinsleden waren in één klap weg, benadrukt Auke Zeldenrust. Pas veel later werd duidelijk wat er precies met hen gebeurd was.

Bron: Fries Verzetsmuseum

Geen papa

Op het dek van de veerpont kijken ze uit over de Waddenzee en vertellen Tiede en zijn zussen Greet en Ini dat ze nog herinneringen hebben aan hun vader. Hun zusje Willy heeft dat niet. "Mijn moeder was in verwachting van mij toen mijn vader werd opgepakt", zegt ze. "Hij heeft nog wel te horen gekregen dat zij zwanger was. Maar hij heeft mij nooit gezien."

"Ik was als jong meisje vroeger vaak opstandig, en vroeg me dan soms af: waarom heb je verzetswerk gedaan? Ik kon het woord papa niet horen. Dan gingen mijn haren recht overeind staan. Ik heb een vader gehad, maar nooit een papa. Een papa is iemand die er altijd voor je is, maar die heb ik nooit gehad."

Gezwegen

"Mijn moeder sprak nooit over de oorlog", zegt Greet terwijl Ameland langzaam in zicht komt. "Je merkte niks aan haar. Wij wisten niet hoe ze zich voelde of wat er in haar omging. Had ze maar wel gesproken, dan wisten we veel meer. Later hoorden we van andere kinderen van verzetsfamilies dat ook hun moeders altijd hebben gezwegen over de oorlog."

"Ze wilde haar kinderen niet belasten met de oorlog", denkt Ini. "Ze wilde vooruit kijken, positief blijven", vult Tiede aan. "We zijn heel trots op haar", zeggen ze alle vier in koor. "Petje af hoe zij dit heeft gedaan. Zo'n sterke vrouw. Ze leerde ons nooit bij de pakken neer te gaan zitten en zelfstandig te zijn."

Delen is helen

Zou hun moeder haar verdriet wel gedeeld hebben met de andere weduwen in de Terrorist? Ze weten het niet. "Misschien wel. Of misschien was alleen de saamhorigheid, het samenzijn met de andere vrouwen al troostend", vragen de vier zich af.

De Terrorist moest de weduwen ontzorgen, maar onbedoeld ontstond er zeker nóg iets bijzonders, zegt Zeldenrust na onderzoek voor zijn boek. "Een hechte lotgenotengroep avant la lettre", noemt hij het. "Want zoiets bestond in die tijd nog helemaal niet. De vrouwen konden hier plezier maken, maar ook hun verdriet delen en daarmee een beetje helen. Daarmee gaf de Terrorist niet alleen even plezier, licht en lucht in alle ellende, maar ook veerkracht", volgens Zeldenrust.

Onze Terrorist

"De barak heeft wel een likje verf nodig!" lacht Tiede, als hij samen met zijn zussen een kijkje neemt bij het houten gebouw waar zij als kind zoveel vakanties hebben doorgebracht. De barak staat er nog, maar op een andere plek als destijds, en wordt nu opgeknapt. "Het is nog altijd een vakantiehuis, maar dan voor jongeren. Er komen ook veel Duitse jongeren nu", weet Willy.

"De buitenkant is nog precies als toen. Hier zette onze moeder ons altijd het raam uit. Dan klommen we zo de duin over naar het strand", vertelt Tiede. "Ik weet niet wat ervan overblijft na de verbouwing", verzucht Greet. "Is het dan nog wel onze Terrorist?" "Dat kunnen we volgend jaar bekijken", lacht Tiede. "Dan gaan we weer. Want het is en blijft onze Terrorist."

President Donald Trump zette deze maand een Salvadoriaan de VS uit. Dat mocht niet, bleek achteraf. Het Hooggerechtshof eist nu dat de president deze uitzetting terugdraait. Maar Trump weigert. Dit zorgt voor woede in het land, ook bij zijn kiezers.

Trump negeert vaker de uitspraken van rechters, maar nooit eerder een van het Hooggerechtshof. Toch lijkt het alsof zijn houding tegenover het hoogste rechtsorgaan in de Verenigde Staten geen gevolgen zal hebben. En hierdoor rijst de vraag: is de wet nog wel wat waard in de VS? We vroegen het aan Amerika-verslaggever Tom van 't Einde.

1. Wat is er precies gebeurd in de Verenigde Staten?

"Het gaat dus om Kilmar Abrego Garcia die legaal in Amerika verbleef. Hij woonde met zijn vrouw en kinderen in de staat Maryland en is eigenlijk zomaar opgepakt en op het vliegtuig gezet, zonder een proces", legt Van 't Einde uit.

Abrego Garcia werd op bevel van president Donald Trump naar een terreurgevangenis in El Salvador gevlogen. Maar achteraf blijkt dat dit wettelijk niet mag. "En daarvan heeft Trump al gezegd: dat was een fout, hadden we nooit moeten doen", weet Van 't Einde. "En dat is heel bijzonder, dat Trump zelf toegeeft dat hij fout zit. Het is uniek."

2. Wat wordt er gedaan om deze fout recht te zetten?

"Het Hooggerechtshof heeft gezegd dat dit niet klopt", antwoordt de Amerika-verslaggever. Het is dan ook de bedoeling dat Abrego Garcia terugkeert naar de Verenigde Staten. Maar dat is tot nu toe nog niet gebeurd. "Trump weigert dit te doen. Hij zegt dat hij officieel niet bij machte is om deze man terug te halen uit El Salvador." Alleen daar blijkt niets van te kloppen.

"Trump en de Amerikaanse regering betalen voor de gevangenen die ze in deze gevangenis in El Salvador stoppen. Daar gaat zo'n 6 miljoen aan Amerikaans geld naartoe. Ook heeft hij een heel goede band met de president van El Salvador, Nayib Bukele. Die was gister zelfs nog in het Witte Huis. Dus als Trump zegt dat die meneer per direct moet worden teruggevlogen, dan is dat zo geregeld. Maar hij wil dat niet en negeert hier dus ook de uitspraak van het Hooggerechtshof mee. En dat is wel echt uniek."

3. Waarom kiest Trump ervoor om deze uitspraak te negeren?

Volgens Van 't Einde heeft dit vooral te maken met dat Trump meer macht wil hebben dan hij daadwerkelijk heeft. "Hij wil kijken hoe ver zijn macht echt reikt. Als president wil hij veel meer macht hebben dan hij eigenlijk heeft vanuit zijn ambt, dus probeert hij dit op zoveel mogelijk vlakken uit te breiden en te kijken óf er wordt ingegrepen."

"En als hij hier vrijspel krijgt dan geeft hem dat ook weer ruimte op andere gebieden", denkt de verslaggever. "Dus het is eigenlijk gewoon een spel dat hij speelt."

4. Zijn andere Republikeinen het eens met Trumps?

"Hij wil dat iedereen loyaal is aan hem, dat niemand iets tegen hem durft in te gaan", zegt Van 't Einde. En dat geldt ook voor zijn partijgenoten. Wie hem tegenspreekt raakt vaak zijn of haar baan in de politiek kwijt. Mochten ze het niet eens zijn met de president, zullen ze dat dus niet makkelijk uiten.

"Vroeger waren er mensen die zich durfden uit te spreken tegen Trump zijn plannen, maar die zijn nu allemaal weg. Zij zijn allemaal bang voor hem. Zijn minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio bijvoorbeeld, die was vroeger heel kritisch maar die is nu bang om een onvertogen woord over Trump uit te spreken." Wat Trump doet is volgens de Amerika-verslaggever dan ook 'pure intimidatie'.

5. Wat betekent dit voor de democratie in de VS?

Als er niemand ingrijpt, kan dit volgens de verslaggever grote gevolgen hebben voor burgers van de Verenigde Staten. "Hij kan dan alle wetten in de wind gaan slaan. En als hij er zin in heeft kan hij ook Amerikaanse staatsburgers het land uitzetten of deporteren naar een andere gevangenis, zonder enig proces."

De Amerikaanse president heeft eerder al laten weten hier best voor open te staan, weet Van 't Einde. "Het kan dus elke Amerikaan die een politieke tegenstander van Trump is overkomen. Het is nu nog niet zover, maar dat is wel wat er op het spel staat."

6. Is er hier al iets van te merken in de maatschappij?

Volgens Van 't Einde wel. Hij noemt als voorbeeld Donald Trumps eis aan de prestigieuze Amerikaanse universiteit Harvard. "Daar wil hij bepalen wat voor lessen ze geven, ze mogen geen diversiteitsbeleid meer hebben en pro-Palestijnse demonstraties moeten worden verboden."

Harvard weigert dit tot nu toe te doen. Als tegenreactie heeft de regering maandag 2,2 miljard dollar aan overheidsgeld voor de universiteit bevroren. Dit komt neer op zo'n 1,9 miljard euro. "De democratie is dus zeker in gevaar."

7. Is er iemand die Trump kan tegenhouden?

Dat kan nog weleens moeilijk worden, denkt Van 't Einde. Ook noemt hij het gedrag van Trump tegenover het Hooggerechtshof gek: "Het bestaat nota bene voor een heel groot deel uit conservatieve rechters. En drie van de zes heeft hij zelf benoemd. Dus een meerderheid staat helemaal aan Trump zijn kant." Maar zelfs daar wil de president dus niet naar luisteren. "De 'checks and balances', zoals dat zo mooi heet, die in een democratie zijn verweven die werken straks misschien dus niet meer."

8. Wat betekent dit voor het bondgenootschap tussen Europa en Amerika?

"Die vriendschap zijn we natuurlijk sowieso aan het verliezen", antwoordt Van 't Einde. "Amerika heeft zich altijd opgesteld als voorbeeld van hoe je een democratie kan inrichten. Ze hebben zichzelf ook jarenlang verkocht aan de rest van de wereld, maar die tijd is wel voorbij."

Maar bondgenoten zijn we nog wel en dat zullen we voorlopig nog blijven, voorspelt hij. "Europa is ook heel opportunistisch. Als we geld kunnen verdienen, dan zijn we ook bondgenoten met dictators en autocraten. Dus stel dat het echt die kant opgaat met de Verenigde Staten, dan kunnen we dat nog prima blijven."

De opvang van Oekraïners in Nederland loopt spaak. Er is acuut meer geld nodig. De twaalf Commissarissen van de Koning en een delegatie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten houden daarom donderdagochtend spoedberaad met asielminister Faber (PVV).

Gemeenten kunnen de voortdurende en oplopende vraag naar opvanglocaties voor Oekraïners niet bijbenen. Daardoor worden Oekraïense gezinnen die net in Nederland aankomen vaak van het kastje naar de muur gestuurd, van de ene gemeente naar de andere. In het uiterste geval kan het Rode Kruis een hotelovernachting aanbieden aan gezinnen, ouderen of zieke mensen.

121.000 Oekraïners in Nederland

Inmiddels hebben ruim 121.000 Oekraïners zich geregistreerd bij Nederlandse gemeenten. Dat is het hoogste aantal sinds de invasie van Rusland in Oekraïne in februari 2022. Het 'record' wordt van maand tot maand verbroken, mede omdat er bijna geen uitstroom is.

De afspraak donderdag tussen alle Commissarissen van de Koning en de minister is heel kort tevoren gepland. Om de volle agenda's te omzeilen, gaat het om een online overleg. Al om half negen 's ochtends begint de bespreking.

Geen helder plan

"Hier in Utrecht zitten we helemaal vol. We hebben het laatste bed deze week moeten vergeven", zegt Rachel Streefland. Zij is wethouder in Utrecht en verantwoordelijk voor de portefeuilles Asiel en Integratie.

"Er is nergens meer plek. Het grote vraagstuk is nu dat we of bestaande locaties moeten verlengen of nieuwe locaties moeten vinden. En er komt geen enkele helderheid hoe we dat moeten doen. We zijn bang dat het gaat leiden tot mensen op straat."

'Wegkijken kan echt niet meer'

Streefland is ook bestuurslid van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en zit donderdag bij het spoedoverleg met de asielminister. De provincies en de gemeenten willen dat minister Faber op korte termijn helderheid geeft over de financiering van nieuwe locaties of die verlengd moeten worden.

"Wegkijken kan echt niet meer. We moeten voorkomen dat mensen op straat komen, terwijl het echt vaak om vrouwen en kinderen gaat. We hebben ons te verhouden tot de Europese wetgeving dat mensen moeten worden opgevangen als mensen in oorlog zijn."

Tientallen vluchtelingen per week

Regiomanager Midden-Nederland van het Rode Kruis Cora Gerritsen, ziet wat het betekent dat gemeenten geen ruimte meer hebben. "We ontvangen enkele tientallen mensen uit Oekraïne elke week. Sinds de Jaarbeurs is gesloten in augustus vorig jaar en omdat ze niet bij gemeenten terecht kunnen, komen ze als laatste kans bij het Rode Kruis, ook hier in Utrecht."

"En dan lopen ze hier binnen met koffers, met een kind op de arm, oud, jong, of ziek. Op die manier komen ze hier aan en dan hopen ze nog ergens een plekje te vinden."

Laatste hoop

"We luisteren naar hun verhaal, waar ze vandaan komen, wat ze hebben meegemaakt onderweg, we laten ze even bijkomen", gaat Gerritsen verder. "En we kijken dan of we een plekje voor ze kunnen vinden. Inmiddels zijn ze dan al bij een gemeente geweest, bij verschillende gemeenten soms, en daar is het niet gelukt."

"En daar horen ze: er is geen plek meer in Nederland. En dan bellen we met de Veiligheidsregio's of locaties in het land, die wij goed kennen, of er wellicht tóch nog plek is. We willen met z'n allen graag dat er via gemeentes plekken gevonden worden. Maar het lukt gewoon niet meer. En dan is het Rode Kruis voor deze mensen de laatste strohalm."

'Er is nog steeds geweld'

Waarom er nu, 3 jaar na het uitbreken van de oorlog, nog steeds mensen uit Oekraïne naar Nederland komen? "Er is nog steeds geweld", antwoordt de regiomanager.

"We hebben afgelopen weekend gezien wat er in Soemy gebeurd is. En dat is op verschillende plekken in Oekraïne nog steeds aan de gang. Mensen beslissen nog steeds om hun land te verlaten en komen dus ook naar Nederland."