Kansengelijkheid in het onderwijs onder druk door kabinetsplannen: 'Kinderen uit mindere milieus de dupe'

Door de plannen van het kabinet-Schoof staat de kansengelijkheid in het onderwijs onder druk, zeggen experts. Kinderen zonder rijke ouders zijn de dupe.

Zo wordt de subsidie voor de brede brugklas stopgezet, komt er minder geld voor de Rijke Schooldag en komen armere ouders in de knel met de kinderopvang.

Geen subsidie voor brede brugklas

In het nieuwe regeerprogramma staat dat de 'subsidie voor de heterogene brugklas', beter bekend als de brede brugklas, in 2025 stopt. In een brede brugklas zitten leerlingen met verschillende doorstroomadviezen langere tijd in dezelfde klas. Zo hebben zij langer de tijd om zich te ontwikkelen en te ontdekken welk niveau bij hen past.

"Een vroege selectie van het onderwijsniveau leidt tot kansenongelijkheid", weet Floris Burgers, die aan de Radboud Universiteit onderzoek doet naar kansengelijkheid in het onderwijs. "Met name kinderen met een migratieachtergrond en kinderen van ouders met een praktische opleiding zijn de dupe van dat systeem."

Vmbo-leerlingen in het nadeel

"Deze kinderen hebben vaak wat meer tijd nodig om zich te ontwikkelen, maar worden nu al op vroege leeftijd op een, voor hen potentieel, te laag niveau ingedeeld", legt Burgers uit. Daarnaast ziet hij dat leerlingen met een vmbo-advies zich in een brede brugklas sterker ontwikkelen dan in een vmbo-klas.

"Als je de richtingen in de brugklas gescheiden houdt, doe je vooral vmbo-leerlingen tekort. Zij trekken zich namelijk op aan andere leerlingen in een brede brugklas." Het is volgens Burgers andersom niet zo dat vwo-leerlingen minder zouden presteren in een brede brugklas. "Uit onderzoek blijkt dat deze vrees ongegrond is."

Gezamenlijke brugklas

Ook de Onderwijsraad raadt een brede brugklas aan. De raad adviseerde het vorige kabinet in 2021 om te stoppen met het schooladvies in groep 8. Leerlingen met verschillende niveaus zouden beter de eerste 3 jaar van de middelbare school in een gezamenlijke brugklas kunnen doorbrengen.

Het vorige kabinet wilde scholen niet verplichten een brede brugklas in te voeren, maar wilde ze wel stimuleren ermee te starten of door te gaan. Er kwam een subsidie, maar deze stopt dus volgend jaar alweer. Dat terwijl de subsidie op dit moment nog geëvalueerd wordt. Een reden voor het schrappen wordt niet gegeven in het regeerprogramma.

Veel animo voor subsidie

De animo voor de subsidie was groot, volgens onderzoeker Burgers. 689 Scholen maakten er gebruik van. Er werd bijna 70 miljoen euro uitgekeerd.

"De kans is groot dat scholen stoppen met de brede brugklas als ze geen subsidie meer krijgen", zegt Burgers. "Het vergt veel organisatie om een brede brugklas te regelen. Hoe ga je het inrichten? Is het roostertechnisch mogelijk? Het aanpassen van lesmateriaal, docenten die zich moeten aanpassen", somt hij op.

'Samen met leerlingen ontdekken wat bij ze past'

Op de Amsterdamse school Spinoza20first werken ze al sinds de oprichting 9 jaar geleden met brede brugklassen. "We willen samen met leerlingen ontdekken welk niveau het beste bij ze past, in plaats van alleen te kijken naar de voorspelling die op de basisschool wordt gedaan", legt rector Harold Tennekes uit.

"Veel leerlingen hebben daar baat bij. Als je op het niveau terechtkomt dat echt goed bij je past, word je daar blij van. Leren ontstaat daar waar je aan de ene kant uitgedaagd wordt, maar aan de andere kant ook jezelf kunt zijn." Tennekes is ervan overtuigd dat de brede brugklas daar de ideale plek voor is.

'In het belang van het land'

"Ik ben er een voorstander van dat de Rijkssubsidie voor de brede brugklas blijft, omdat ik zie dat het werkt", zegt Tennekes. "Het lijkt me in het belang van het land om dat vol te houden." Hij hoopt dat verhalen als die van zijn school eraan bijdragen dat de subsidie uiteindelijk toch blijft bestaan.

Bijvoorbeeld via financiering vanuit de gemeente, wat in Amsterdam al deels gebeurt. "Ik hoop dat de ruimte blijft bestaan. Maar ook als de financiering vanuit het Rijk wordt stopgezet, gaan wij door met de brede brugklas." Al wordt het dan wel een grotere uitdaging, want het gaat om grote bedragen.

Minder Rijke Schooldag

Het kabinet maakt ook minder geld vrij voor het programma School en Omgeving, dat ook wel de Rijke Schooldag wordt genoemd. Tijdens zo'n dag krijgen basis- en middelbare schoolleerlingen niet alleen reguliere lessen, maar doen ze na schooltijd ook activiteiten waarin hun ontwikkeling centraal staat, zoals sporten, muziek maken of knutselen.

Het doel is om kinderen meer kansen te geven om zich op verschillende manieren te ontwikkelen, zowel op school als daarbuiten. Het programma wordt niet helemaal geschrapt, maar wel met 155 miljoen euro gekort in 2026. Burgers verwacht dat daardoor minder scholen zo'n programma zullen aanbieden.

Brede ontwikkeling

"Ook hier zijn kinderen uit mindere milieus de dupe, omdat die via dit soort programma's de kans krijgen zich te ontwikkelen op vlakken waarover ze misschien minder meekrijgen vanuit huis", zegt hij.

"Rijkere ouders nemen hun kinderen vaker mee naar het theater of een sportwedstrijd, waardoor ze zich breder ontwikkelen buiten het onderwijs. Met zo'n Rijke Schooldag verzacht je die ongelijkheid en geef je alle kinderen de kans zich te ontwikkelen op bepaalde vlakken en hun interesses te ontdekken."

Kinderopvang niet meer afhankelijk van inkomen

In het regeerprogramma staat verder ook dat de kinderopvangtoeslag inkomensonafhankelijk wordt. De opvang wordt daardoor relatief duurder voor ouders die weinig te besteden hebben, zeggen critici. Zij verwachten dat de toegang tot kinderopvang voor kinderen van armere ouders hierdoor onder druk komt te staan.

Burgers: "Op de kinderopvang ontwikkelen kinderen zich op bepaalde vlakken die ze thuis niet meekrijgen. Deze maatregel tast daarmee indirect ook de kansengelijkheid aan onder kinderen."

'Ook PVV-kiezer de dupe'

Burgers is verrast over de plannen van het kabinet. "Sinds 2016 staat kansengelijkheid hoog op de politieke agenda. De vorige kabinetten besteedden uitgebreid aandacht in hun regeerprogramma's aan dit onderwerp. De onzichtbaarheid van dit thema in het programma van kabinet-Schoof is dan ook wel opvallend."

"De VVD maakt zich altijd sterk voor persoonlijke ontwikkeling, de kern van het liberalisme. Gek dus dat er gekort wordt op die maatregelen, dat gaat juist de talentontwikkeling van alle leerlingen tegen." Ook de PVV-kiezer is de dupe van deze plannen, volgens Burgers. "Het zijn vooral kinderen van praktisch geschoolde ouders die baat hebben bij initiatieven om de kansengelijkheid in het onderwijs te verbeteren. Daar zitten veel PVV-kiezers tussen."

'Kabinet moet scherpe keuzes maken'

In een reactie laat staatssecretaris Primair en Voortgezet Onderwijs en Emancipatie Mariëlle Paul (VVD) weten dat kansengelijkheid begint met 'steengoed' onderwijs voor elk kind. "Daar werk ik keihard aan. Met het Masterplan basisvaardigheden verbeteren we de taal- en rekenvaardigheden van leerlingen en daarbij zetten we alles op alles om het lerarentekort aan te pakken. Want goed onderwijs is alleen mogelijk met genoeg goede leraren voor de klas."

"Dit kabinet moet scherpe keuzes maken om de overheidsfinanciën gezond te houden. De subsidie voor brede brugklassen stopt, maar tegelijkertijd blijven we op veel andere manieren werken aan onderwijs waar ieder kind zijn talenten kan ontwikkelen." De staatssecretaris zegt dat er structureel geld beschikbaar blijft om leerlingen op de scholen die dit het hardst nodig hebben een breed extra aanbod te geven om zich te ontwikkelen.