Het met asbest vervuilde straalgrit is al veel langer in omloop dan het bedrijf Eurogrit in eerste instantie meldde. Het asbest-grit is al zeker twee jaar op de markt. Dit blijkt uit analyses van de zwarte grit-korrels. Medewerkers van schilder- en onderhoudsbedrijven kunnen dus ook al zeker twee jaar blootgesteld zijn geweest aan de kankerverwekkende vezels.

Eurogrit zei eerder dat de asbest-vezels pas een paar maanden op de markt waren. Nu blijkt dat Eurogrit partijen heeft geproduceerd die al 1 of 2 jaar op de markt zijn. Volgens Eurogrit zijn de gezondheidsrisico’s klein. Maar experts vertellen een heel ander verhaal. 

Zelfs één vezel is al schadelijk 

Het gevaar van het asbest-grit is groot volgens jurist Joyce Matthijssen, gespecialiseerd in asbestzaken. “Één asbestvezel is al voldoende om de ziekte mesothelioom te veroorzaken. Het is gevaarlijk omdat je de vezels niet ziet en het niet voelt als je ze inademt.” Medewerkers van bedrijven die met het asbest vervuilde straalgrit werkten deden dit zonder adequate beschermende kleding. Matthijssen noemt het onbegrijpelijk dat Eurogrit de gezondheidsrisico’s niet erkent.

Schandaal breidt zich uit

Het asbestschandaal breidt zich ook steeds verder uit. Honderdveertig bedrijven zouden hebben gewerkt met asbest vervuild straalgrit. Volgens asbestonderzoeker Jasper Kosters is nu duidelijk dat het om veel meer bedrijven gaat. “De eerste lijn aan bedrijven is 140, daarnaast zijn er nog groothandels en tussenleveranciers. De totale omvang van bedrijven is niet in te schatten.” 

Straalgrit wordt gebruikt om verf-roest en vuil te verwijderen. Eurogrit verkocht het vervuilde asbest-grit over de hele wereld. “Er komen op heel veel plekken signalen naar boven. Niet alleen in Nederland maar ook in België, Noorwegen, en Afrika,” aldus Kosters.

Te weinig controle

Kitty Jong van de vakbond FNV vindt dat er te weinig controle is geweest bij bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen. “Er is heel veel onrust bij medewerkers die bij deze bedrijven werken. Bedrijven krijgen te veel verantwoordelijkheid om zelf te controleren en dat werkt niet. Wij wijzen de beschuldigende vinger naar de politiek. Die heeft bewust bezuinigd en de verantwoordelijkheid voor de inspecties bij bedrijven gelegd. 70% van de bedrijven die met gevaarlijke stoffen werken voeren deze controle niet uit.”

Niet alleen boeren en bouwers zitten in onzekerheid door de stikstofcrisis. Ook ondernemers in de Rotterdamse haven zitten klem. "We krijgen geen nieuwe vergunningen voor bouwprojecten. Buitenlandse bedrijven durven hierdoor niet meer te investeren."

Paul van Gelder is CEO van HES International, een groot bedrijf voor op- en overslag van goederen in de Rotterdamse haven. We spreken hem op de plek waar nieuwe opslagtanks voor biodiesel moet verschijnen. Maar daar zit precies het probleem. "We hadden de vergunning rond en zijn begonnen met de bouw. De fundering is gelegd. Maar door verscherpte wetgeving is de bouw in 2019 stilgelegd. En nu ligt het project dus al 6 jaar stil. Dat is heel wrang om te constateren."

Verduurzaming vertraagd

Alleen al bij dit project van HES gaat het om tientallen miljoenen euro's aan investeringen die uitgesteld moeten worden. Financieel een tegenvaller, maar het stokt ook de verduurzaming in de haven.

"De vraag naar biodiesel stijgt en wij willen daar graag aan bijdragen door het verduurzamen van de energiemix", vertelt Van Gelder. "Dat loopt nu vertraging op. En niet alleen bij ons, op veel meer plekken in de haven zien we dit gebeuren."

Industrie zelf niet grootste uitstoter

De industrie in de haven zit klem door de stikstofregels, maar is zelf niet de grootste uitstoter. Het gerechtshof in Den Haag deed laatst uitspraak in een stikstofzaak die door Greanpeace was aangespannen.

De rechtbank stelde toen vast: "In 2022 was twee derde van de stikstof die op Natura 2000-gebieden terechtkwam afkomstig van Nederlandse bronnen." Er is toen uiteengezet hoeveel stikstof van welke sector afkomstig was.

Bron: EenVandaag

250 projecten onzeker

Gevraagd naar een oplossing zegt Van Gelder: "Het is niet aan mij om de oplossing nu te verzinnen. Ik denk dat er voldoende capaciteit is in Den Haag, maar ook bij kennisinstituten zoals in Wageningen, om gepaste oplossingen te verzinnen, om de stikstofdepositie aan de kant van de landbouw te verminderen en ruimte te geven voor initiatieven zoals hier in de haven van Rotterdam." Hij gaat verder: "Wij zijn in afwachting van nieuw beleid in Den Haag, met daarin hopelijk duidelijke keuzes."

Van Gelder is niet de enige bestuurder die ziet dat zijn bedrijf klemzit door de stikstofcrisis. "Het gaat in totaal om wel 250 projecten die vanwege de stikstofregels ter discussie staan", zegt Victor van der Chijs. Hij is voorzitter van Deltalinqs, de ondernemersvereniging in de Rotterdamse haven en zegt dat er voor miljarden euro's aan projecten in de Rotterdamse haven onzeker zijn. Bij de bouw van nieuwe fabrieken of nieuwe terminals wordt stikstof uitgestoten en daardoor krijgen bedrijven geen vergunning om te bouwen.

'Bedrijven durven niet meer'

En volgens Van der Chijs ontstaat daardoor een groot probleem. "Door deze onzekerheid durven bedrijven niet meer te investeren", legt hij uit.

Hij vervolgt: "Er zitten hier heel veel internationale bedrijven die kijken en die zien dat er vergunningen die al waren gegeven ter discussie worden gesteld. En die zien dat nieuwe vergunningen niet worden afgegeven. Ja, dat kan natuurlijk niet. Die bedrijven vragen zich ook af: waar zijn wij hier in Nederland mee bezig?"

Reactie minister Wiersma

De minister van Landbouw, Femke Wiersma erkent dat het absurd is dat het stikstofprobleem nu al zo lang bedrijven belemmert. Daarom is er is onder leiding van premier Schoof een speciale commissie met verschillende ministers opgericht een doorbraak in het stikstofdossier te forceren.

Wiersma: "Er wordt door deze commissie hard aan gewerkt om korte metten met dit probleem te maken. We zijn van plan om er dit jaar voor te zorgen dat de vergunningsverlening weer op gang komt."

Om te voldoen aan de Spreidingswet moeten gemeenten mogelijke opvangplekken aanleveren bij het COA. Op dit moment worden er 49.000 geïnventariseerd, terwijl er 96.000 nodig zijn. Er is dus nog een flink gat, terwijl de tijd dringt.

Provincies en gemeenten moeten dit jaar samen 96.000 opvangplekken voor asielzoekers regelen. Dit is georganiseerd via de Spreidingswet. Die wet geldt sinds 1 februari en moet zorgen voor een evenwichtige verdeling van vluchtelingen over Nederland.

Laatste fase

Afgelopen december werd het zogenoemde 'verdeelbesluit' vastgesteld, waarbij per gemeente is bepaald hoeveel asielzoekers ze moeten opvangen. Dit gebeurde op basis van het aantal inwoners en de sociaaleconomische situatie van de gemeente.

Gemeenten zitten nu in de laatste fase: het realiseren van opvangplekken. Verschillende gemeenten hebben aangegeven plekken beschikbaar te hebben. Nu is het aan het COA om te beoordelen of deze plekken inderdaad geschikt zijn om asielzoekers op te vangen. Uiterlijk 1 juli moeten ze beschikbaar zijn.

Locaties beoordelen

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) laat aan EenVandaag weten dat ze op 17 februari bij ongeveer 22.000 mogelijke opvangplekken 'een papieren en fysieke schouw' aan het uitvoeren waren.

Dat betekent dat onder andere de plattegronden en bestemmingsplannen van de locaties worden beoordeeld. Als dat is gebeurd, wordt een fysieke inspectie uitgevoerd. Zo wordt bepaald of de panden inderdaad geschikt zijn om mensen in op te vangen.

Gat van tienduizenden opvangplekken

Daarnaast zijn 27.000 plekken al op die manier beoordeeld. Daarover wordt verder doorgesproken met de betreffende gemeenten. Naast gemeenten zijn er ook marktpartijen en particulieren die locaties aanbieden.

Op dit moment inventariseert het COA dus in totaal 49.000 mogelijke opvangplekken, waarvan nog niet duidelijk is of ze allemaal doorgaan. Er zijn er 96.000 nodig. Dat maakt dat er op dit moment een gat is van 47.000 plekken en mogelijk meer.

Noodopvanglocaties

Het COA laat aan EenVandaag weten dat een deel van die 47.000 benodigde plekken bestaande locaties zijn, waarvan de vergunning verlengd wordt. Daarnaast waren sommige nieuw aangeboden locaties al bij de organisatie bekend. Maar hoeveel locaties dat dan zijn, zegt het COA niet.

"We zetten in dat geval in op tijdelijke overbruggingslocaties, die vaak noodopvang zullen zijn. In afwachting van gereedkomen nieuwe reguliere locaties van goede opvangkwaliteit", laat een woordvoerder van het COA weten.

Onrust bij gemeenten

Al meteen bij haar aantreden gaf minister van Asiel en Migratie, Marjolein Faber, aan van de Spreidingswet af te willen. Toch is dat niet meteen gelukt en is de wet dus nog van kracht.

Dit zorgt voor onrust bij sommige gemeenten. Universitair docent vreemdelingenrecht aan de Universiteit Leiden Mark Klaassen begrijpt dat. "Tegelijk met dat gemeenten voor de eerste keer een verplichting krijgen om aan asielopvang te voldoen, zegt minister dat ze zo vlug mogelijk van de wet af wil. Dan krijg je calculerend gedrag van gemeenten die gaan kijken hoe ze onder die verplichting uitkomen", zegt Klaassen.

'Echt pijnlijk'

Ook in de Overijsselse gemeente Dinkelland is het onrustig, vertelt CDA-raadslid Marc Smellink. Zijn gemeente moet volgens de verdeelsleutel van de Spreidingswet op 1 juli zicht hebben op een opvanglocatie voor 153 asielzoekers. Smellink denkt dat dit niet gaat lukken.

Tot drie keer toe werd een mogelijke opvanglocatie door de gemeenteraad afgewezen. "We hebben een wettelijke opgave. Dat we die niet uitvoeren en willens en wetens niet aan de wet voldoen, vind ik echt pijnlijk."

Weinig draagvlak

Smellink merkt dat draagvlak creëren lastig is. "Door de onduidelijkheid vanuit Den Haag weten wij ook niet waar we aan toe zijn en creëren we onrust en verdeeldheid onder inwoners, maar ook binnen de gemeenteraad. "

"Voor 1 juli moeten wij een plek hebben om mensen op te vangen, maar wat gaat de minister doen als we dat niet redden? Dat weten we niet. Er is ontzettend veel onduidelijk op dit dossier", zegt hij.

'Minister nauwelijks te bereiken'

Het CDA-raadslid vindt het jammer dat minister Faber 'nauwelijks te bereiken is op dit dossier', terwijl het opvangprobleem groot is, volgens hem.

"Wanneer er onduidelijkheid is over of de Spreidingswet wel of niet wordt gehandhaafd, creëren we opnieuw een probleem op dit dossier. Het is goed dat de minister zich inzet voor het beperken van de instroom, maar dat kan niet zonder dat we het probleem hier hebben opgelost."

Minister 'wacht rustig af'

Op de vraag wat de consequentie is, als gemeenten op 1 juli de benodigde opvangplekken niet beschikbaar hebben, laat minister Faber aan EenVandaag weten 'het rustig af te wachten'.

Ze benadrukt dat ze de Spreidingswet gaat intrekken. "Dat moet samengaan met doorstroomlocaties, zodat de statushouders uit de azc's kunnen stromen." Daarnaast benadrukt ze dat er wetsvoorstellen lopen om de instroom te beperken.