Het aantal laaggeletterden is de afgelopen 20 jaar verdubbeld. Bijna een kwart van de 15-jarigen kan niet op basisniveau lezen en schrijven. Volgens bijlesdocent Jeanet is dat een ramp. ”Die kinderen kunnen straks nog geen belastingformulier invullen.”

Hoewel ze de pensioengerechtigde leeftijd al ruimschoots bereikt heeft, denkt bijlesdocent Jeanet Meijs (82) absoluut nog niet aan stoppen. Niet alleen omdat ze het lesgeven aan kinderen heel leuk vindt, maar vooral omdat het in haar ogen bittere noodzaak is, gezien de huidige staat van het Nederlandse onderwijs.

'Volledig de verkeerde kant op'

Jeanet vindt dat het al jaren 'volledig de verkeerde kant' op gaat. Het grootste pijnpunt is volgens haar dat een aanzienlijk deel van de kinderen tegenwoordig het onderwijs verlaat zonder dat ze op basisniveau kunnen lezen en schrijven. "Dat is een regelrechte ramp. En dit is al jaren aan de gang, het is niks nieuws."

Was in 2002 nog 11 procent van de 15-jarigen functioneel analfabeet, inmiddels is dat gestegen naar 24 procent. "Dat gaat in een enorm tempo", ziet de bijlesdocent. "Als je niet kunt lezen en schrijven ben je reddeloos in deze maatschappij. Daarom is goed onderwijs zo belangrijk, maar dat vergt hele goede leerkrachten."

Niveau docenten omlaag

En daar wringt het, legt Jeanet uit. Volgens haar is het niveau van de huidige generatie juffen en meesters met rap tempo omlaag gegaan. "Vanwege het enorme tekort aan leraren is de opleiding enorm verschaald. Op een gegeven moment werden ook mbo'ers toegelaten."

Het gaat mis als je de lat steeds lager legt, zegt ze. "Wij kregen tijdens de opleiding nog les in didactiek. Hoe kun je kinderen goed onderrichten? Maar dat leren ze nu niet meer. Er zijn veel docenten die zelf niet eens behoorlijk kunnen schrijven en rekenen."

Verschil maken als docent

Dat je als leerkracht het verschil kunt maken, blijkt uit het verhaal van de 17-jarige Sam. In groep 3 wordt door de leerkracht tegen hem gezegd dat hij nooit fatsoenlijk zou kunnen lezen en schrijven. "Dat kwam echt hard bij mij aan", vertelt Jeanet. "Het vertrouwen in jezelf valt dan weg. Ik vind dat je zoiets niet kunt zeggen. Iedereen kan alles leren, als je maar je goed genoeg je best doet."

Als de gelauwerde docent Sams verhaal hoort, komt ze in actie en neemt de jongen onder haar hoede. "Ik vond het zo'n vreemd verhaal. Ik had zoiets nog nooit mee gemaakt. Ik krijg bij alle kinderen voor elkaar dat ze kunnen lezen en schrijven. Dus daarom wilde ik aan de slag met Sam."

Op ouderwetse manier

Een paar keer per week krijgt Sam bijles van Jeanet. Zijn lees- en schrijfniveau gaat met sprongen vooruit. Jeanet geeft les met 'de oude stempel'.

"Ze krijgen bij mij gewoon nog een ouderwets dictee. Ieder moeilijk woord moeten ze een paar keer opschrijven. Oefenen en herhalen, dat is de crux. Maar dat gebeurt niet meer."

Al jaren dalende trend

Ook Jeroen Dijsselbloem, voorzitter van de parlementaire onderzoekscommissie die in 2008 de staat van het onderwijs onderzocht, maakt zich zorgen. Die commissie signaleerde 14 jaar geleden al een dalende trend. "Je zag toen al dat het niveau van taal en rekenen van Nederlandse leerlingen achteruit ging. Niet alleen in vergelijking met eerdere jaren, maar ook in vergelijking met andere landen."

Sindsdien toont elk internationaal onderzoek ieder jaar weer aan dat de kwaliteit van het onderwijs verder achteruit gaat, benadrukt het voormalig Tweede Kamerlid. "Het is een nationale ramp aan het worden. En we hebben nog steeds het tij niet weten te keren."

'Doorgeslagen in vernieuwen'

Naast het verlagen van de toelatingseisen op de lerarenopleidingen, speelt er volgens Dijsselbloem nog iets anders. Hij is kritisch op de vernieuwingen in het onderwijs. Daarin zijn we 'doorgeslagen', vindt hij.

"Het uitstorten van steeds weer nieuwe methodes over het onderwijs, waarvan de effectiviteit niet wetenschappelijk is bewezen, is echt enorm schadelijk geweest. Daarmee hebben we lopen experimenten met kinderen."

'Durf hogere eisen te stellen'

Voor Dijsselbloem is het duidelijk: het moet anders. "We moeten stoppen met methodes die wetenschappelijk niet onderbouwd zijn. En de lat moet echt omhoog over de hele linie. Durf hogere eisen te stellen aan de kwaliteit van de lerarenopleidingen."

Hij spreekt de ambitie uit dat de dalende trend is gekeerd bij het volgende grote internationale onderwijsonderzoek. "Dat we weer omhoog moeten, zijn we echt verplicht aan onze kinderen."

Goed gekomen met Sam

Sam is uiteindelijk op zijn pootjes terecht gekomen. Dat heeft hij vooral te danken aan de extra lessen van juf Jeanet. "Ik ben bijna cum laude geslaagd op de mavo en begin in september aan een mbo-opleiding."

Het is dus toch goed gekomen met 'die jongen die nooit zou kunnen leren lezen en schrijven', zo zegt de tiener zelf. "Daar ben ik mevrouw Meijs eeuwig dankbaar voor."