De jeugdwerkloosheid loopt op en zal naar verwachting nog verder stijgen. Hoogleraar Arbeidsmarkt Ton Wilthagen vreest voor een coronageneratie. "Zorg dat jongeren bezig blijven, anders dreunt corona in hun leven nog jaren door."

Yannick (23), Marsha (26) en Emma (22) zijn jonge mensen die alledrie een veelbelovende carrière tegemoet gingen, tot het coronavirus toesloeg. Ze staan voor een grote groep jongeren die in hun werk zijn getroffen door het coronavirus. Volgens Wilthagen kan dit op de lange termijn een groot effect hebben en hij roept de jongeren met klem op actief te blijven. "Blijf niet bij je ouders op de bank zitten."

Geen werk

Nou is dat bankzitten in het geval van bovengenoemd drietal niet aan de orde, hoewel ze de tik wel even moesten verwerken. Zo zag Yannick Assink zijn droombaan bij KLM al na 7 maanden tenietgedaan worden, moest Marsha Paans haar baan in de reisbranche opgeven en kwam Emma de Vries na haar MBO-opleiding Evenementenorganisatie gewoon niet aan de bak. "Alles lag stil", zegt ze hierover.

Intussen is Yannick werkzoekend, heeft Emma ervoor gekozen een nieuwe studie te volgen en is Marsha tegen de verdrukking in een eigen bedrijfje begonnen. En dat is precies wat jongeren volgens Wilthagen moeten doen.

'Blijf actief'

"Jongeren hebben weinig werkervaring en een beperkt netwerk", legt hij uit. "Als jongeren door corona hun baan verliezen loopt dat gebrek aan ervaring alleen maar op. Als dat lang aanhoudt, dan vang je dat niet meer op, want de volgende generatie afgestudeerden staat alweer te trappelen."

Wilthagen pleit ervoor dat jongeren zich dus blijven ontwikkelen. "Zorg dat je actief blijft, kijk ook breder naar je capaciteiten en competenties dan alleen naar dat wat je gestudeerd hebt. Die competenties zijn mogelijk weer inzetbaar bij een andere baan." Eén ding moet absoluut worden voorkomen volgens Wilthagen: "Blijf niet bij je ouders op de bank zitten. Blijf actief."

Kans op baan neemt af

Makkelijk is dat niet, dat actief blijven. Want door corona komen jongeren steeds moeilijker aan een baan, zo blijkt ook uit de recente cijfers van het CBS. Wilthagen verwacht dat in oktober veel jongeren zich melden bij de arbeidsbureaus. "De afgestudeerden van afgelopen zomer hebben zich niet op dag één bij het UWV gemeld", zegt Wilthagen.

"Natuurlijk solliciteren ze wel, maar de druk begint nu, zo na de zomer, wel toe te nemen. En de kans op een baan neemt af door corona. Het is ook niet gezegd dat de jongeren in aanmerking komen voor een uitkering. Als je weinig werkervaring hebt en nog thuis woont, dan kun je waarschijnlijk geen aanspraak maken op een uitkering.

3 jaar werkervaring gevraagd

Het geval van Yannick is een scherpe illustratie van Wilthagens analyse. Na zijn ontslag besluit Yannick niet direct te solliciteren, maar even goed na te denken wat hij wil. "Ik wilde even rust, even bekomen van het ontslag en hoe het nu verder moest. Achteraf gezien toch niet zo'n goede keuze, want de vacatures die er toen nog wel waren zijn nu allemaal verdwenen. Er is gewoon heel weinig werk", vertelt hij.

Yannick is nog werkzoekend en solliciteert volop. "Maar werkgevers vragen minstens 3 jaar werkervaring en die heb ik niet. En als ik solliciteer op startersfuncties krijg ik juist weer te horen dat ik te veel ervaring heb en overgekwalificeerd ben."

Littekeneffecten

De werkloosheid onder jongeren komt op het moment zelf hard aan, maar heeft ook op de lange termijn effect. "Die valse start op de arbeidsmarkt werkt nog jaren door. Jongeren kunnen door het niet hebben van een baan, en dus weinig inkomen, moeilijker een huis huren of kopen."

"Ze stellen relaties uit", vervolgt hij. "En ze hebben studieschulden die moeten worden afbetaald en voelen zich mentaal slechter. Deze littekeneffecten kunnen wel 5 tot 10 jaar aanhouden. We moeten voorkomen dat dat gebeurt."

Concurreren met hoger geschoolden

Bij vorige crises bleek dat jongeren de eerste groep is die weer werk vindt. Maar de groep die nu geen baan kan vinden, kan zich daar niet blind op staren. "Na een crisis is er een groot aanbod van jongeren op de arbeidsmarkt", legt Withagen uit.

"De jongeren van nu moeten concurreren met de net afgestudeerden en ook met hoger geschoolden. Afgestudeerde HBO'ers kunnen, om maar een baan te hebben, genoegen nemen met een baan op MBO-niveau. En verdringen daarmee de MBO'ers van de markt."

'Gaat nu om acties'

De jeugdwerkloosheid staat wel op de radar bij het kabinet. Naast de corona-steunpakketten is er een aanvullend sociaal pakket van ongeveer 1,4 miljard euro. Dit pakket is onder andere bedoeld voor het begeleiden naar nieuw werk en het aanpakken van jeugdwerkloosheid. Er is dus geld.

Maar dat is volgens Wilthagen niet zaligmakend. "De vraag is: wat doe je er mee? Hoe ga je het inzetten zodat jongeren weer aan de slag kunnen? Er is geld en aandacht vanuit het kabinet, maar het gaat nu om acties. Daar is het wachten nog op."

Nieuwe start

Yannick, Marsha en Emma zijn inmiddels zelf in actie gekomen. Yannick door volop te solliciteren, Emma door haar nieuwe studie financiële economie en Marsha met haar eigen bedrijf. Met gebruik van de startersregeling van het UWV ging ze aan de slag als tekstschrijver en heeft nu de mogelijkheid om een half jaar te experimenteren met haar bedrijf.

Ondanks de nadelen die corona met zich meebrengt, ziet Marsha het zonnig in. "Door corona verloor ik mijn baan en zette ik, een beetje noodgedwongen, de stap om voor mezelf te beginnen. Heel iets anders dan de reisbranche en best wel een avontuur."

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."