Je wordt gevraagd en dan?

De telefoon gaat en je wordt gevraagd minister te worden. Wat gebeurt er als je van de eerste schrik bent bekomen? Vanaf het moment dat bekend wordt dat je een post in het nieuwe kabinet gaat bekleden, wacht je een turbulente week. Een kennismakingsgesprek met de formateur, een screening door de veiligheidsdiensten en tenslotte de beëdiging door het staatshoofd.

Maar krijg je wel de volle portefeuille die je was beloofd of moet je die bevechten op het constitutioneel beraad? Remko Theulings leidt ons door het spoorboekje van komende week en praat met Bert Koenders over zijn ervaringen tijdens deze turbulente week. 

Korte zit

Niet altijd gaat alles van een leien dakje. Zo kan het zijn dat de pers een smet op het blazoen vindt van het beoogde lid van het nieuwe kabinet, waardoor een beëdiging toch niet doorgaat, of je spoorslags moet terugtreden. Het overkwam Co Verdaas in 2012 (beoogd staatssecretaris van Economische Zaken, moest na een maand aftreden wegens vermeend onoirbaar declarartiegedrag) en Philomena Bijlhout, in 2002 staatssecretaris van Emancipatie Zaken. Zij heeft de twijfelachtige eer de kortstzittende staatssecretaris te zijn. Een paar uur na haar beëdiging moest ze aftreden omdat RTL foto’s toonde waaruit bleek dat ze wel betrokken was bij de burgermilities van de regering Bouterse; iets wat ze stellig had ontkend. Tot dan toe was de kortstzittende staatssecretaris Charles Swietert geweest. Hij moest drie dagen na zijn benoeming aftreden omdat hij had gelogen over zijn cv.

Als je, als beoogd bewindspersoon, de eerste hordes hebt overleefd, volgt de dag van de beëidiging. Voorafgaand daaraan is het contituerend beraad, zeg maar de oprichtingsvergadering van het nieuwe kabinet. Dat is dit jaar op woensdagmiddag. Dat beraad mag nog niet in de Treveszaal, want de kandidaat bewindslieden zijn nog niet beëdigd en dus nog niet officieel minister of staatssecretaris. Tijdens dit overleg worden de taken verdeeld tussen de ministers en staatssecretaris. Welk dossier komt bij wie terecht? Soms gaat dat mis en kan het voorkomen dat je ineens opgescheept zit met hoofdpijndossiers of belangrijke dossiers van je portefeuille kwijt bent.

Beëdiging op Paleis Noordeinde

En dan is daar uiteindelijk de beëdiging door het staatshoofd. Dit jaar is dat het debuut van Koning Willem-Aexander. En zijn eerste beëdiging zal niet op het traditionele paleis Huis ten Bosch zijn, maar op Paleis Noordeinde. Huis ten Bosch wordt gerenoveerd, dus wijkt men uit naar het werkpaleis van de Koning. In 2012 was de beediging voor het eerst te zien op tv en dat ging direct mis. Het zou zowel op RTL als NOS te zien zijn, maar terwijl RTL de beëdiging uitzond, was op het publieke net nog reclame te zien. De beediging moest over, tot ergenis van het toenmalige staatshoofd Koningin Beatrix. Het leidde tot de bekende zin: “nee toch, dan wordt het een toneelstukje”.

Hopelijk gaat het dit keer vlekkeloos en staat de nieuwe ministersploeg voor het oog van vele fotografen op het bordes. Vervolgens waaieren de ministers en staatssecretarissen uit naar hun departementen om daar officieel de overdracht te krijgen van hun voorganger en kennis te maken met hun staf en medewerkers. Op de meeste departementen is het een sobere gebeurtenis, maar bij Defensie is het een groot ceremonieel. De nieuwe minister wordt onthaald op een muzikaal welkom van de militaire kapel. Tenslotte komen de bewindslieden, nu echt ‘in functie’ terug naar het ministerie van Algemene Zaken om daar hun eerste Ministerraad in de Treveszaal te houden. Zomaar op een stoel gaan zitten is er niet bij; iedere ministerspost heeft een eigen plek. Zo zit tegenover de minister-president de vice-premier en naast van hem zit de minister van Financien. 

In 2012 was de eerste ministerraad direct een zware door de onrust die was ontstaan over de inkomensafhankelijke zorgpremie. De VVD-achterban kon zich niet vinden in deze maatregel en een storm van kritiek barstte los. Het kabinet had daardoor geen lekker begin. Hoe het dit jaar gaat, met vier partijen is nu nog ongewis.