meer NPO start

Je wordt gemanipuleerd! Maar wel om verspreiding van het coronavirus te voorkomen

Je wordt gemanipuleerd! Maar wel om verspreiding van het coronavirus te voorkomen
Een nudge in coronatijd
Bron: EenVandaag

Pijlen op de vloer die je naar de trap leiden, in plaats van de lift: heb jij ze weleens gezien? Dit is een voorbeeld van nudging. De techniek wordt ook gebruikt in coronatijd, bijvoorbeeld om te zorgen dat we afstand van elkaar houden.

"Nudging komt neer op een onbewust duwtje in de goede richting", vertelt Rick van Baaren. Hij is gedragswetenschapper aan de Radboud Universiteit: "Nudges worden gebruikt om dingen voor elkaar krijgen die niet wettelijk geregeld zijn. Mensen worden op een zo simpel mogelijke manier beïnvloed."

'Rood schrikt af'

Er zijn twee soorten nudges, vertelt Van Baaren: de eerste heet 'keuzearchitectuur', een instrument dat bijvoorbeeld door de overheid wordt gebruikt om mensen de 'juiste' keuze te laten maken. De gedragswetenschapper verwijst naar hoe we ons registreren in het donorregister: "Of je bent standaard geen donor en moet je inschrijven om dat wel te worden, of je bent standaard wel donor en moet je juist uitschrijven. In het laatste geval blijven veel meer mensen donor, blijkt uit onderzoek."

De tweede soort nudge is bekender, dat zijn omgevingsaanpassingen. Van Baaren: "Bij de veerpontjes in Amsterdam heeft de gemeente steeds een vlak rood gemaakt en de twee ernaast groen. Mensen wachten automatisch op de groene vlakken, want rood schrikt af." Nudging is op die manier een beproefde methode om mensen zich onbewust naar een bepaald gewenst gedrag te laten voegen", vertelt hij.

Rick van Baaren, gedragswetenschapper Radboud Universiteit
Bron: EenVandaag
Rick van Baaren, gedragswetenschapper Radboud Universiteit

'Met alleen nudges kom je er niet'

"Als je wil dat mensen bepaald gedrag gaan vertonen, bijvoorbeeld de trap nemen in plaats van de lift, heb je zeker nudges nodig", zegt Van Baaren. "Het is belangrijk dat een omgeving zo is ingericht dat mensen onbewust een bepaalde richting volgen. Als ze het gevoel krijgen dat ze in een bepaalde richting worden geduwd, werkt het niet. Mensen willen keuzevrijheid en verantwoordelijkheid, al is het maar een klein beetje."

Maar met alleen nudging kom je er niet, denkt Van Baaren. "Mensen hebben feedback nodig. Ze moeten weten of ze iets goed doen of niet. In de zwaarste vorm is dit het belonen of straffen van gedrag. Mensen moeten bepaald gedrag wíllen vertonen, dat is die keuzevrijheid."

Video: zo gebruikt Utrecht Centraal nudging zodat jij 1,5 meter afstand houdt

Hoe zorg je dat een grote groep mensen zich gedraagt zoals jij wil? Het kan door nudging toe te passen. Deze techniek wordt ook op station Utrecht Centraal gebruikt, zodat mensen de coronaregels volgen als het openbaar vervoer binnenkort weer volop rijdt.

Pijlen op de vloer

Semiha Denktas, gedragswetenschapper aan de Erasmus Universiteit vindt dat nudges zeker van pas komen in coronatijd: "Om dit virus te lijf te gaan, moeten we ons gedrag aanpassen. Daar kunnen nudging en andere inzichten heel goed bij helpen. Bijvoorbeeld door heel duidelijk te communiceren dat mensen anderhalve meter afstand moeten houden."

Ook nu is het belangrijk dat je het mensen zo makkelijk mogelijk maakt, zegt Denktas: "Pijlen op de vloer of andere geheugensteuntjes om afstand van elkaar te houden, werken in dit geval."

Semiha Denktas, gedragswetenschapper aan de Erasmus Universiteit
Bron: EenVandaag
Semiha Denktas, gedragswetenschapper aan de Erasmus Universiteit

Geen wondermiddel

Denktas is net als Van Baaren van mening dat nudges niet blijvend werken: "Ze zijn over het algemeen best effectief, maar je moet blijven observeren en met mensen blijven praten."

Nudging is volgens Denktas in ieder geval geen wondermiddel: "Het is is vooral een techniek waarmee je zorgt dat mensen hun gedrag aanpassen zonder dat je ander gedrag verbiedt. Zo zijn er nog veel meer technieken binnen de gedragswetenschap."

Kijk hier de tv-reportage

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nederlandse hulpverleners staan klaar voor Myanmar na aardbeving: 'Alle politieke lijntjes vervallen'

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom de testlancering van Duitse start-up Isar Aerospace belangrijk is voor Europa

Waarom de testlancering van Duitse start-up Isar Aerospace belangrijk is voor Europa
Ter illustratie: testlancering van een raket in Noorwegen (2023)
Bron: AFP

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Bekijk ook

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

Bekijk ook

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Bekijk ook

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."

Waarom de testlancering van Duitse start-up Isar Aerospace belangrijk is voor Europa

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant