Een Nederlander gebruikt gemiddeld 4,9 hectare van de aarde, terwijl er maar 1,63 hectare per persoon beschikbaar is. Onze ecologische voetafdruk is dus veel te groot. Laura, Miriam en Arne zijn al jaren bezig hun voetafdruk te verkleinen en geven tips.

Dat wij Nederlanders gemiddeld bijna 5 hectare per persoon gebruiken, heeft gevolgen voor het milieu en klimaat. De aarde raakt erdoor uitgeput.

Groot verschil

Laura Moningka maakt zich daar druk om. Daarom richtte zij in 2014 The Footprint Challenge op, om te laten zien dat je met kleine acties je ecologische voetafdruk kunt verkleinen. Samen met collega Miriam Melchers daagt zij bedrijven en consumenten uit om dit te proberen.

"Voor de gemiddelde Nederlander geldt dat spullen, vlees eten, wonen en de auto de meeste impact hebben. Door 40 dagen lang kleine acties uit te voeren, ontwikkel je nieuwe gewoontes en een duurzame mindset. Daarmee kun je een groot verschil maken."

'Het voelde niet goed'

Laura was altijd al milieubewust. "In plaats van dat mijn ouders mij vertelden dat ik het licht uit moest doen, zei ik dat tegen hen. En toen ik 10 was, was ik al vegetariër."

Bij collega Miriam kwam de interesse later. "Ik werkte in de reclamewereld en was erg ambitieus. Totdat ik gevraagd werd een project te doen voor een grote fastfoodketen. Ai, dat voelde niet goed."

Bron: eigen foto's

'Wacht niet op de ander'

Miriam realiseerde zich dat ze met haar werk onderdeel was geworden van de consumptiemaatschappij. Ze zegde haar baan op en kwam terecht bij Tesla in Californië.

Die periode heeft haar leven veranderd, vertelt ze. "Ik werd me bewust van de impact die een individu heeft." Haar advies: "Denk niet dat jouw kleine gedragsveranderingen geen effect hebben. En wacht vooral niet tot de grote vervuilende bedrijven iets doen. Consumenten bepalen de vraag, dus als wij bewustere keuzes gaan maken, dan spelen bedrijven daarop in."

Reizen als 'footprint zonde'

Laura's voetafdruk varieert tussen de 1,6 en 4,2 hectare. "Dat hangt ervan af of ik toegeef aan mijn 'footprint zonde' en dat is reizen. Maar door corona heb ik geen behoefte meer om zo ver weg te gaan en vind ik het fijn om te merken dat ik het ook helemaal niet mis. Dus nu is mijn voetafdruk erg klein."

Miriam's voetafdruk is 2,3 hectare. "Ik eet volledig plantaardig, ben minder gaan vliegen en koop minder kleding, maar er valt nog van alles te verbeteren. Zo ben ik een echte koukleum, wat gevolgen heeft voor mijn energieverbruik." Ook voor haar was reizen was een ding. "Ik heb twee keer in het buitenland gewoond, vloog veel. Afgelopen jaren heb ik Europa ontdekt. Duitsland kwam vroeger niet in mijn hoofd op, nu is het mijn favoriete bestemming."

Anderhalve aarde nodig

Het land met de kleinste voetafdruk ter wereld is Eritrea, met 0,5 hectare. Betekent dit dat we allemaal als Eritreërs moeten gaan leven? "Zeker niet", zegt Laura. "Het gaat erom dat we bewustere keuzes maken om zo binnen de draagkracht van de aarde te blijven.

"Eigenlijk zouden we 12 maanden moeten kunnen leven met wat de aarde ons in 12 maanden kan geven." De dag waarop we alle natuurlijke hulpbronnen hebben opgebruikt die de aarde in een jaar kan produceren heet 'Earth Overshoot Day', vertelt Laura. "Dit jaar valt deze op 29 juli. Op dit moment hebben we dus anderhalve aarde nodig om te produceren wat we in 12 maanden gebruiken."

Video: zo groot is de ecologische voetafdruk van de gemiddelde Nederlander

Kleinere mensen

Ook kunstenaar Arne Hendriks zou de voetafdruk van Nederlanders graag kleiner zien. Maar liever nog ziet hij de mensheid letterlijk krimpen.

Daarom bedacht hij het project The Incredible Shrinking Man, waarin hij onderzoekt hoe groot de ecologische voetafdruk is als de mens tot 50 centimeter krimpt. "Stel dat we inderdaad de 50 centimeter zouden aantikken, dan zouden we rond de 5 procent nodig hebben van wat we nu gebruiken." In de film Downsizing kun je zien hoe dat zou kunnen uitpakken.

60 procent van huidige voetafdruk

Arne, zelf 2 meter lang, zou ook heel tevreden zijn als de mensheid hooguit 150 centimeter lang zou zijn.

"Als we allemaal weer richting de 150 centimeter gaan, dan zit je al snel op 60 procent van onze huidige voetafdruk. Grote mensen hebben nu eenmaal meer nodig dat kleine mensen. Ik eet zelf bijna twee keer zoveel als mijn vrouw."

Minder is meer

Wat zijn eigen huidige voetafdruk nu is weet Arne niet precies. Het enige wat hij met zekerheid kan zeggen, is dat zijn voetafdruk nu een stuk kleiner is dan 10 jaar geleden.

"Ik maak bewustere keuzes. We zijn opgevoed om altijd naar meer te verlangen. Dat lijkt voor ons 'normaal', maar ik hoop dat we het verlangen naar minder ook als prettig gaan ervaren."

Kracht van verbeelding

Zelf heeft hij er inmiddels plezier in om de 'waarde van weinig' te voelen. Dat je met 'minder' eigenlijk een gevoel van 'meer' ervaart. "Mijn verbeelding helpt me daarbij. Het is mijn belangrijkste instrument om de leegte te vullen zonder spullen. Zonder verbeelding heb je heel veel spullen nodig ter compensatie."

Tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven gaat Arne experimenteren met verschillende manieren van minderen, of zoals ze op het Japanse eiland Okinawa zeggen 'Hara hachi bu': eet tot je 80 procent vol zit. Dat geeft je de ruimte om nog een beetje te bewegen."

Bron: eigen foto

Het kabinet heeft besloten een pilot voor de opvang van dakloze arbeidsmigranten met drie jaar te verlengen. De gemeente Venlo is verheugd: daar is het project een groot succes. "De straten zijn veel leger. En je wil voorkomen dat mensen doodgaan."

De naar schatting tienduizend dakloze arbeidsmigranten uit de EU die in Nederland verblijven hebben zonder langdurig verblijf of inschrijving bij de gemeente geen recht op opvang of zorg, met alle gevolgen van dien.

Duizenden arbeidsmigranten

Met zeven miljoen euro van het Rijk hebben gemeenten die meedoen aan een pilotprogramma extra plekken ingericht om de arbeidsmigranten toch op te kunnen vangen. Venlo is een van die gemeenten. In de regio Noord-Limburg werken zo'n 53.000 arbeidsmigranten, waarvan 13.500 in Venlo.

Wethouder Jacques Smeets doet daarom graag mee. Venlo trekt als grensgemeente en als grootste tuinbouwgebied in de EU veel bedrijvigheid. "Mensen worden door uitzendbureaus hierheen gehaald, maar ze raken hun werk kwijt en staan opeens op straat, zonder onderdak en inkomsten. Dat veroorzaakt overlast."

Overleven

"Mensen slapen overal: in tentjes, in de bossen, in parkeergarages. Ze vallen soms mensen lastig. Je moet je voorstellen wat dat mentaal met arbeidsmigranten doet, als je zo moet overleven. De verleiding om drank en drugs te gebruiken is dan groot", zegt Smeets.

De gemeente Venlo biedt nu structureel een tijdelijke opvang aan arbeidsmigranten om hen zo opnieuw naar werk en onderdak te begeleiden, of hen met de juiste hulp vrijwillig te laten terugkeren naar hun land van herkomst.

'Voorkomen dat mensen doodgaan'

Deze aanpak is noodzakelijk, denkt de wethouder. "Op de toptijd zagen we 40 tot 75 arbeidsmigranten op straat leven. Je wil voorkomen dat er mensen doodgaan op straat. Door de aanpak zien we dat het aantal daklozen terugloopt. Het probleem wordt beheersbaarder. Je krijgt grip op deze doelgroep."

De pilot in Venlo omvat een speciale opvanglocatie voor dakloze arbeidsmigranten. Het Leger des Heils werkt hier samen met stichting Barka, die ervaring heeft met de doelgroep. Het voormalige verzorgingstehuis Beerendonck biedt plek aan maximaal vijftien mensen. De meerderheid is afkomstig uit Polen.

Intensieve begeleiding

Het gaat vooral om mensen die al langere tijd of meerdere keren dakloos zijn geweest. Vaak hebben ze te maken met psychische problemen of verslavingsproblematiek. Niet iedereen komt er binnen: de opvang is tijdelijk en bedoeld om mensen door middel van intensieve begeleiding weer aan het werk te helpen.

Krzysztof is zo'n arbeidsmigrant die hoopvol naar Nederland trok, maar zijn werk verloor en wekenlang op straat belandde. Hij vond het leven op straat zwaar. Hij voelde zich eenzaam, vernederd en onzeker over de toekomst.

'De straat is niet mijn wereld'

In De Beerendonck kwam hij tot rust en kreeg hij psychische hulp. Hij is heel dankbaar: er is nu zicht op een baan in de logistiek en onderdak. "Ik kan nu snel herstellen. Ik wil niet op straat leven, want dat is niet mijn wereld", vertelt hij.

"Ik heb hulp gezocht, en gelukkig heb ik die gekregen. Ik weet nu dat ik volgende week een baan heb en accommodatie. Zo kan ik verder bouwen aan mijn leven."

80 procent geholpen

In maart kwam de gemeente Venlo met een tussentijdse evaluatie van de pilot, die succesvol lijkt. De andere vijf gemeenten waren al eerder begonnen en kwamen tot dezelfde conclusie.

Meer dan 80 procent van de deelnemers werd door het project geholpen. De helft van de 44 mensen die zich aanmeldden vond een nieuwe baan. Zes keerden vrijwillig terug naar hun land van herkomst en acht mensen worden nog steeds begeleid.

'De straten zijn leger'

Voor de overige 20 procent heeft de pilot niet gewerkt. Eén persoon werd doorverwezen naar de maatschappelijke opvang, en bij zeven anderen is het traject stopgezet door slecht gedrag. In de opvanglocatie geldt een zerotolerancebeleid met betrekking tot alcohol en drugs.

Wethouder Smeets is erg blij met deze resultaten. "De straten zijn echt een stuk leger. Het project doet ertoe." De mogelijkheid om vroeg in te grijpen maakt het verschil, denkt hij. "Zo kunnen we mensen naar een duurzame oplossing begeleiden, of naar ander werk."

Terugkeer

"Hulp bij vrijwillige terugkeer naar het land van herkomst is ook een oplossing", vervolgt Smeets. Dit was het geval bij Andrzej. Na het verlies van zijn baan was hij zijn alcoholverslaving niet meer de baas, en besloot hij met hulp van Stichting Barka vrijwillig terug te gaan naar Polen.

Daar werkt hij nu als kok in een gemeenschap van Stichting Barka, waar hij ook voor zijn alcoholverslaving wordt behandeld. "Het was moeilijk, maar ik kon kiezen om terug te gaan naar Polen. Ik heb daar geen spijt van. Hier kan ik helpen en zijn ze blij met me, omdat ik kok ben van beroep. Het alternatief was dat ik weer op straat zou belanden."

In gesprek met sector

Het doel van de pilot is volgens wethouder Smeets ook om het systeem aan te pakken. Werkgevers en de uitzendbranche moeten ook veranderen, vindt hij. "Die halen mensen hierheen. Dat mag, in Europa mag je vrij reizen, maar het leidt soms tot excessen."

Een groot gedeelte van de bedrijven doet het goed, ziet Smeets, maar een deel niet. Met die bedrijven moeten afspraken worden gemaakt. "We moeten in gesprek met de branche en een convenant afspreken." Dat ben je aan de arbeidsmigranten verplicht, stelt de wethouder.

Waarschuwen

Smeets: "Mensen worden onder valse voorwendselen van heinde en verre hierheen gehaald, en vallen op een gegeven moment terug. Zonder dak boven hun hoofd, zonder baan."

Andrej waarschuwt jongeren in Polen nu om niet dezelfde fouten te maken die hij maakte toen hij naar Nederland kwam. "Jonge mensen komen naar Nederland en hun eerste vraag gaat niet over waar de supermarkt is en ze eten kunnen krijgen, maar waar de dichtstbijzijnde coffeeshop en dealer zijn."

Nieuwe fondsen

Na 2025 stopt de pilot, maar de gemeenten hebben vorige week het nieuws gekregen dat de financiering in de voorjaarsnota geregeld is voor de opvang tot 2028. Er komt acht miljoen euro per jaar beschikbaar.

"Dat is positief nieuw", zegt wethouder Smeets. "Begin mei verwachten we een Kamerbrief daarover. Hoe de verdeling van middelen tussen de gemeenten eruit ziet, is nu nog niet duidelijk."

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.