Israëlische slachtoffers van de rellen in Amsterdam voelen zich genegeerd door het OM. Ze weten niet of ze hun spreekrecht mogen uitoefenen en of ze schadevergoeding kunnen eisen bij de start van het proces woensdag. Dat meldt hun advocaat aan EenVandaag.

Het geweld rondom de voetbalwedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv zorgde nationaal en internationaal voor enorme ophef. Komende woensdag staan de eerste zeven verdachten voor de rechter. Maar voordat deze beladen strafzaak goed en wel begonnen is, beklagen slachtoffers uit Israël zich over de gang van zaken.

'Slachtoffers voelen zich niet gezien'

Advocaat Johan Oosterhagen - die 22 Maccabi-supporters bijstaat - zegt dat de slachtoffers zich genegeerd voelen door het Openbaar Ministerie. Zo zouden ze geen informatie hebben gekregen van het OM over het verdere verloop van de rechtszaak.

Ook weten ze volgens Oosterhagen niet of ze woensdag op de zitting gebruik kunnen maken van hun spreekrecht. En of ze een schadevergoeding mogen eisen. "Deze mensen riepen in de nacht van 8 november om hulp. In de stad hebben ze de politie en mensen aangeklampt. Ze voelden zich op dat moment in steek gelaten en voelen zich ook nu niet gehoord door het Openbaar Ministerie."

Heftige zaken

Volgens Oosterhagen is er geen contact geweest tussen het OM en zijn cliënten, omdat het het OM bij deze eerste rechtszaak de verdachten voor de rechter brengt zonder dat ze weten wie de slachtoffers zijn. Oosterhagen: "Dus ze hebben wel de daders geïdentificeerd, maar in de slachtoffers zijn ze tot op heden weinig geïnteresseerd."

Terwijl het volgens de raadsman wel gaat om ernstige delicten. Oosterhagen: "Het gaat om hele heftige zaken. In één zaak gaat het zelfs om poging tot doodslag. Ik heb nog nooit meegemaakt dat bij zo'n zwaar strafbaar feit niet duidelijk is wie het slachtoffer is."

'Kans op spreekrecht ontnomen'

Het grote probleem is volgens de advocaat dat woensdag de rechtszaak van start gaat zonder dat er slachtoffers in de rechtbank aanwezig zullen zijn. Oosterhagen: "Alle slachtoffers die zich bij ons gemeld hebben, hebben aangegeven gebruik te willen maken van het spreekrecht."

"We willen een vordering tot schadevergoeding indienen en we willen daar aanwezig zijn om de rechter onze kant van het verhaal te vertellen. Die kans wordt hen nu ontnomen."

'Stel rechtszaak uit'

Zo'n eerste zittingsdag is het moment waarop een slachtoffer een vordering tot schadevergoeding kan doen 'voor het leed en letsel dat hem is overkomen', legt Oosterhagen uit. "Dat moet je in eerste aanleg doen, want in hoger beroep kan je die vordering niet meer aanpassen. Het slachtoffer kan ook naar de burgerlijk rechter om schade vergoed te krijgen, maar dat is veel belastender voor het slachtoffer."

Om die reden vindt Oosterhagen dat de rechtszaken van woensdag en donderdag moeten worden uitgesteld. "Het OM moet eerst uitzoeken wie nou precies de slachtoffers zijn. Want ook het slachtoffer heeft belangrijke rechten, dat lijkt het OM hier te vergeten."

Belangen slachtoffer uit oog verloren

Oosterhagen heeft sterk het idee dat het OM zich vooral op de verdachten heeft gericht bij deze eerste zaak, en daarbij de belangen van de slachtoffers uit het oog is verloren. "De aandacht is bij de opsporing vooral naar de verdachten uitgegaan. Die hebben ze wel kunnen identificeren. Dat is pijnlijk om te constateren."

Het OM is volgens de advocaat wettelijk verplicht om zich te bekommeren om de positie van het slachtoffer in een strafzaak. "In de wet staan allerlei verplichtingen die het OM heeft naar slachtoffers toe. Het OM moet de slachtoffers op de hoogte houden van het verloop van de strafzaak en welke rechten ze hebben. En het is natuurlijk voor de rechter belangrijk dat die het verhaal van het slachtoffer kan mee wegen."

Openbaar Ministerie: 'Aangiftes slachtoffers nog niet kunnen matchen"

René de Beukelaer, hoofdofficier van het arrondissementsparket in Amsterdam, zegt in een reactie tegenover EenVandaag dat het voor justitie prioriteit heeft de verdachten zo snel mogelijk voor de rechter te brengen. "Daarmee win je iets, maar verlies je ook iets. We vinden het heel erg belangrijk om een norm te stellen, dat dit echt niet kan."

"Maar die snelheid betekent ook dat we niet heel diepgravend onderzoek hebben kunnen doen. We hebben de aangiftes van slachtoffers uit Israël nog niet goed kunnen matchen met de strafbare feiten. Dus ja, aan die slachtoffer kant verlies je iets."

De instorting van de Wilhelminatoren in Valkenburg roept veel vragen op. Want hoewel de oorzaak nog onduidelijk is, wil de burgemeester van Valkenburg dat er nu al wordt gekeken naar hoe we in Nederland omgaan met rijksmonumenten.

"Wat hier gebeurt kan dus eigenlijk op elke plek en met elk rijksmonument in dit land gebeuren", zegt burgemeester Daan Prevoo, een dag nadat de Wilhelminatoren zondagochtend plotseling instortte.

Op alles voorbereid, behalve dit

Ook al had de burgemeester geen aanwijzing dat er iets mis was.

"Het was als donderslag bij heldere hemel. Als burgemeester word je op alles voorbereid. Van een grote brand in een bejaardentehuis tot overstromingen. Maar als iemand zou vertellen: 'we gaan nu oefenen met een toren die instort'. Dan zou ik zeggen: 'zijn er andere ideeën op?'"

Beter toezicht

Het had niet mogen gebeuren, gaat de burgemeester. "Ik weet dat toezicht op een rijksmonument niet hip en sexy is als bestuurder. Maar hebben hier wel een taak en zorgplicht."

Volgens de burgemeester is het dan ook de vraag of we momenteel voldoen aan dat toezicht? "Als wij iets over het hoofd hebben gezien of steken hebben laten vallen, dan zijn we daar ook transparant in. Want we moeten hier van leren", voegt Prevoo toe.

Niet meer stabiel of veilig

Ik weet niet precies of er achterstallig onderhoud was bij de Wilhelminatoren in Valkenburg", zegt Eefje van Duin van de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM).

Maar er zijn inderdaad monumenten die er in het algemeen niet al te best bij staan, gaat ze verder. "Als je het onderhoud blijft uitstellen en wind en water binnen blijft komen, dan komt er een moment dat ze ook niet meer stabiel of veilig zijn."

Meer onderhoud nodig

Staat het er dan allemaal slecht bij? Dat valt volgens Van Duin dan wel weer mee.

"In de algemene zin staat een hele grote groep er goed bij, maar we moeten wel wat doen aan de monumenten die meer onderhoud nodig hebben." Zo noemt ze als voorbeeld de Westerkerk in Amsterdam die in 3 jaar tijd 14 centimeter is weggezakt. "In alle soorten monumenten kunnen deze problemen voorkomen."

Kostbaar

Dat de eigenaren compleet zelf opdraaien voor de kosten, is volgens Van Duin niet mogelijk want veel van hen hebben geen inkomsten. "Zo heb je ook kerken die nauwelijks inkomsten hebben. Zeker met het teruglopende aantal kerkgangers." Het is dan lastig om de financiering voor het opknappen rond te krijgen.

En er zijn volgens haar ook hele unieke en grote gebouwen met veel details en hoge daken die kostbaar zijn om te onderhouden. "Op het moment dat jij een museum bent of een dierentuin, die inkomsten staan niet in verhouding tot de grote van de restauratieopgave. Een groot deel van het percentage moeten ze dan zelf ophoesten."

Nederlands erfgoed

En zo zijn er nog meerdere voorbeelden waar de kosten van onderhoud niet opwegen tegen de inkomsten.

"Bijvoorbeeld een voormalige watertoren, die wij nog steeds heel belangrijk vinden voor het aangezicht van het dorp, voor het verhaal van Nederland. Maar dan zullen we ook met elkaar moeten vinden dat er financiering moet komen om dat in stand te houden", legt Van Duin uit.

Slopen of nieuwbouw?

Minder monumenten of slopen en nieuwbouw, is dat dan geen optie? "Wij vinden met elkaar dat monumenten belangrijk zijn. Monumenten hechten ons aan het gebied."

"De overheid moet daarvoor zijn verantwoordelijkheid nemen en ervoor zorgen dat er voldoende middelen zijn om het monument in stand te houden."

'Monumenten zijn ervoor altijd'

Van Duin gaat verder: "Als wij naar de Waddeneilanden gaan en in zo'n leuk authentiek dorpje komen. Dan zeggen we: 'goh, wat is dat mooi'. Nog los van het feit dat iets slopen en vervolgens iets bouwen ook geld kost, kan je niet zomaar je verleden, je geschiedenis, je verhalen uitvegen die tastbaar zijn in de gebouwen in onze omgeving. Dat kan natuurlijk niet."

"Monumenteneigenaren komen en gaan, maar de monumenten zouden er in principe voor altijd moeten zijn", sluit Van Duin af.

Vanaf morgen zijn koning Willem-Alexander en koningin Máxima voor een driedaags staatsbezoek in Kenia. Maar door grootschalige protesten en de inzet van politiegeweld tegen demonstranten, komt het bezoek nu op een gevoelig moment.

De onrust in het land begon afgelopen zomer. Toen kwamen jongeren massaal in opstand tegen een nieuwe belastingwet. Uiteindelijk greep de politie in en werden de protesten hard neergeslagen. Het leidde tot honderden gewonden en er vielen ook doden. De woede onder de jonge demonstranten richt zich vooral tot de president van Kenia: William Ruto.

Corruptie en machtsmisbruik

De huidige president is dan ook zeker niet onomstreden. Zo is hij al eerder aangeklaagd door het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC). Volgens de aanklager maakte Ruto zich schuldig aan het gebruik van excessief geweld rond de verkiezingen in 2007 en 2008.

Daarnaast zou hij zich ook schuldig maken aan het in stand houden van corruptie en machtsmisbruik in het land. Volgens mensenrechtenorganisaties zijn enkele tientallen demonstranten gedood en worden er sindsdien ook tientallen mensen vermist die zouden zijn ontvoerd.

Geen handig moment

Afrika-correspondent Joost Bastmeijer vertelt dat er in Kenia met gemengde gevoelens wordt gekeken naar de komst van het koninklijk paar morgen. Dat heeft volgens hem alles te maken met de onrust en kosten.

"Veel mensen zitten niet echt te wachten op een koningspaar dat langskomt. Dat kost alleen maar belastinggeld, dat ook naar andere zaken kan gaan", vertelt Bastmeijer. "Zo'n staatsbezoek is ongelofelijk duur. En die mensenrechtenschendingen gebeuren nog steeds, er worden ook nog steeds mensen ontvoerd die kritisch zijn op de overheid." In Kenia vragen de inwoners zich volgens de correspondent af of in het huidige politieke klimaat verstandig is dat het koningspaar langskomt.

Vooral jongeren zijn kritisch

Volgens Bastmeijer is de kritiek er vooral onder de jongeren. "Zij zeggen van: 'ja, maar wacht even, we hebben een corrupte regering, onze mensenrechten worden geschonden. En als nu een koninklijk paar deze kant opkomt, dan legitimeer je eigenlijk wat de regering met ons doet en hoe zij ons land leiden'."

Het geluid onder jongeren is dat het überhaupt niet verstandig is om naar Kenia af te reizen, gaat de correspondent verder. Volgens hen steun je daarmee indirect de regering onder het bewind van Ruto.

Hoge belastingen en geen banen

Maar waar komt die boosheid onder Keniaanse jongeren dan vandaan? Bastmeijer ziet dat er in het land veel jongeren zijn die goed geschoold zijn en vervolgens op zoek zijn naar een baan. "Maar vervolgens komen ze erachter dat er geen banen zijn. Dus dat is een groot probleem. Daardoor hebben ze het gevoel dat de overheid er niet genoeg voor hen is", schetst hij.

Dat in combinatie met een corrupte overheid, stoot volgens hem tegen het zere been van deze generatie. "Ze zien dat de president zichzelf verrijkt en uitgaven doet aan dingen die helemaal niet nodig zijn. Tegelijkertijd zien ze dat de president de belastingen omhoog wil gooien om de staatsschuld af te lossen", legt de correspondent uit. "Deze jongeren zijn heel erg boos over het feit dat hun land slecht bestuurd wordt en dat er zo weinig kansen voor hen zijn."

Koning in gesprek met jongeren

Wordt er dan helemaal niets gedaan met de kritiek van deze jongeren tijdens het staatsbezoek? "Jawel", antwoordt Bastmeijer. In het eerste programma-onderdeel voor het staatsbezoek is namelijk opgenomen dat Willem-Alexander in gesprek gaat met die jongeren.

"Daarmee laat hij dus wel zien dat hij dat belangrijk vindt", zegt de correspondent. "De jongeren zijn geselecteerd door de Nederlandse ambassade hier in Nairobi. En daar zullen ze het dan wel gaan hebben over mensenrechtenschendingen en over hoe de jongeren aankijken tegen hoe ze worden behandeld door de president en zijn regering."

Wel of niet demonstreren?

Of er nog gedemonstreerd gaat worden als het koninklijk paar op bezoek komt, is nog even onduidelijk, gaat Bastmeijer verder. "Ik verwacht de komende dagen dat er heel veel politie op de been zal zijn. En dat als er een protest komt, dat we daar eigenlijk helemaal niet zoveel van gaan merken."

"Maar", voegt de correspondent er gelijk aan toe. "Ik denk dat er ook een hele hoop jongeren zijn die wel zoiets hebben van: 'ja, er zitten hier nu allemaal Nederlandse journalisten bij elkaar. De hele wereld weet dat de Nederlandse koning hier is. Dus als we ons willen laten horen is dit een heel goed moment om te demonstreren.' Dus wie weet dat er wat gaat gebeuren."