Wordt Mark Rutte de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO? Als het aan hemzelf ligt wel. Maar nog niet alle 31 lidstaten zijn overtuigd. Toch wordt zijn naam vaak genoemd als enige serieuze kandidaat. NAVO-kenner Bob Deen vertelt wat Ruttes kansen zijn.

1. Hoe zeker is het dat Mark Rutte secretaris-generaal van de NAVO wordt?

"Ik denk dat hij best wel dichtbij is. Rutte is hier ook al een tijdje mee bezig. Dit soort benoemingen zijn nooit helemaal transparant. En alle landen en alle bondgenoten van de NAVO moeten er natuurlijk mee instemmen."

"Dus je weet dit soort dingen pas echt zeker als het erop aangekomen is en het besluit gevallen is. Maar ik denk dat hij er echt heel dichtbij is."

2. Wat doet een secretaris-generaal?

"Als je kijkt naar de rol van een secretaris-generaal, is het toch meer een secretaris dan een generaal, dus het is een functie die ook dienend moet zijn naar de bondgenoten. Hij heeft ook geen eigen beslissingsbevoegdheid. Uiteindelijk liggen de beslissingen bij de bondgenoten, die moeten alles bij unanimiteit goedkeuren. De belangrijkste daarbij is natuurlijk de VS."

"De secretaris-generaal is ook heel vaak degene die moet aftasten wat alle posities zijn. Dus waar liggen de problemen? En die moeten achter de schermen glad worden gestreken. En dat zijn nog wel precies dingen waar Mark Rutte in het verleden altijd erg goed in is geweest, dus die vaardigheden neemt hij wel mee."

3. Heeft Rutte de kwaliteiten om secretaris-generaal te worden?

Deen denkt van wel. Rutte maakt een hele goede kans. "Hij heeft heel veel ervaring op gedaan in zijn politieke en diplomatieke vaardigheden, zoals in de Europese Raad. Dus dat soort dingen kan hij goed. Hij draait ook al heel lang mee op het hoogste niveau en daar verdien je toch ook een zeker respect mee."

"Hij was eerst een premier die van het buitenland niet per se zijn eerste prioriteit maakte, maar dat later wel is gaan doen. En hij heeft met name rondom de oorlog in Oekraïne, na februari vorig jaar, zich erg gemanifesteerd als iemand die heel proactief was. Hij is ten aanzien van bijvoorbeeld EU-uitbreiding ook anders gaan praten dan hij voorheen deed."

"Het was niet meer alleen maar 'nee', maar het was 'nee, tenzij'. Het werd wat constructiever. En hij heeft zich hard gemaakt voor wapenleveranties aan Oekraïne. Nederland is daar een koploper op geweest, daarin is Rutte ook in zijn ambtstermijn behoorlijk opgeschoven. En dat zal niet onopgemerkt zijn gebleven."

4. Was het een verrassing dat Rutte deze functie wil?

"Nee, je zag al tekenen dat deze kandidatuur eraan zat te komen. Hij ging al regelmatig naar de VS, gaf interviews voor de Amerikaanse televisie en hij verscheen al veel op NAVO-bijeenkomsten."

5. Waarop wordt besloten of Rutte de baan krijgt?

"Vaak worden dit soort beslissingen niet genomen op basis van de persoonlijke kwaliteiten, maar om allerhande politieke overwegingen. Zoals het land van herkomst, de politieke verhoudingen binnen en tussen landen, et cetera."

"De NAVO blijft een bondgenootschap waar de meningen vaak uiteenlopen over allerlei dingen. Iedereen is het nu wel eens over de noodzaak van geloofwaardige afschrikking jegens Rusland, maar een aantal andere grote vragen zoals 'wat moet er met China gebeuren?' 'wat moet er gebeuren met de zuidflank van de NAVO?', 'wat is de balans tussen wat de Europese landen in de NAVO moeten doen en wat de Verenigde Staten moeten doen?', dat soort vragen zijn er nog steeds."

"En het zou kunnen dat een van die barstjes binnen de NAVO toch weer op gaat spelen in de aanloop naar bijvoorbeeld de top in Washington. En dat zou een probleem kunnen vormen. Dus het kan op heel veel manieren nog stuklopen. Ik heb dat in andere internationale organisaties ook wel zien gebeuren."

Ruttes benoeming moet in unanimiteit besloten moet worden, dus alle lidstaten moeten instemmen. "Dus elk van die regeringsleiders of parlementen kan opeens besluiten om toch nog roet in het eten te gooien."

6. Heeft onze verkiezingsuitslag in Nederland nog invloed op de benoeming?

"De verkiezingsuitslag in Nederland is ook als een soort schokgolf door internationale media gegaan, natuurlijk ook binnen de NAVO-bondgenoten. Het zal bijvoorbeeld Turkije niet ontgaan zijn dat Geert Wilders onder andere heeft gezegd dat hij Turkije uit de NAVO wil hebben. Dus dat soort dingen spelen wel mee."

"Maar mensen weten natuurlijk ook over de kandidatuur van Mark Rutte, dat dat niet zozeer een regering met de PVV erin is. En dit speelde ook al langer. Al die regeringsleiders kennen hem ook al jarenlang, omdat hij al zo lang meedraait. Dus het kan een complicerende factor zijn, maar het hoeft niet noodzakelijk een obstakel te zijn voor zijn benoeming."

7. Wordt het niet eens tijd dat een vrouw de baas van de NAVO wordt?

"Ik denk dat er een sterke voorkeur was voor een vrouw. En Rutte heeft dat zelf trouwens ook gezegd. Maar uiteindelijk is het een van de dingen die meespeelt. En als hij de laatste overgebleven sterke kandidaat is, denk ik niet dat de regeringsleiders hem hierdoor zullen blokkeren, maar het maakt natuurlijk wel de positie van zijn concurrenten, zoals de andere kandidaat Kaja Kallas van Estland, sterker."

"Kallas is de premier van Estland. En met name de Oost-Europese lidstaten, die ook wat later bij de NAVO zijn gekomen, maken echt het punt dat het nu tijd wordt voor een ander type leiderschap. Dat staat symbool voor die wat hardere Baltische of Oost-Europese opstelling ten aanzien van Rusland."

"Maar het is natuurlijk niet zo dat Rutte daar níet voor staat. Hij heeft ook opgeroepen tot een sterke NAVO, tot geloofwaardige afschrikking naar Rusland."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."