Een toenemend aantal toeristen krijgt te maken met strenge grenscontroles in de VS. Verschillende Europese landen, waaronder Nederland, hebben hun reisadvies aangepast. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie willen weten over reisadviezen.

Woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, Casper Soetekouw, geeft antwoord op jullie vragen.

1. Wanneer past de overheid het reisadvies aan?

Reisadviezen worden aangepast op het moment dat er iets verandert in de veiligheidsrisico's voor Nederlandse reizigers, legt Soetekouw uit.

"Of als er iets verandert in de (administratieve) zaken die iemand moet regelen ter voorbereiding op een reis, bijvoorbeeld visumregels van het betreffende land of aanbevolen reisvaccinaties. Als er gedurende een halfjaar geen aanpassing is geweest vanuit de actualiteit, dan doen we sowieso een algemene check op alle punten van het reisadvies."

Aanpassingen in het reisadvies kunnen snel worden doorgevoerd, vervolgt hij. "Als het moet binnen een paar uur." Soetekouw benadrukt dat het ministerie van Buitenlandse Zaken eerst goed wil uitzoeken wat de ontwikkelingen voor Nederlandse reizigers betekenen, en welk advies er vervolgens gegeven kan worden voordat een reisadvies wordt aangepast.

"De Nederlandse ambassade ter plekke heeft soms wat meer tijd nodig om dit soort zaken te checken. Zo voorkomen we dat Nederlanders onduidelijk worden geïnformeerd of dat we meerdere aanpassingen kort na elkaar moeten doen."

2. Welk reisadvies wordt er nu gegeven voor de VS?

Hoewel de kleurcode van het reisadvies voor de VS (nog) groen is, is het huidige reisadvies voor de VS vandaag aangepast. "Naast aanpassingen van kleurcodes doen we veel vaker tekstuele aanpassingen in de reisadviezen", legt de woordvoerder uit. "Het is daarom altijd van belang het hele reisadvies te lezen."

Sinds vandaag wordt onder andere aangegeven dat mensen uit de lhbtiq+-gemeenschap, die naar de Verenigde Staten reizen, er rekening mee moeten houden dat daar andere wetten en gebruiken gelden voor lhbtiq+'ers dan in Nederland.

Bij het reisadvies wordt ook genoemd dat enkele staten lokale wetten zijn ingevoerd die negatieve gevolgen kunnen hebben voor lhbtiq+-personen, bijvoorbeeld als het gaat om toegang tot gezondheidszorg. Daarnaast worden mensen erop gewezen dat ze zich strikt moeten houden aan het opgegeven reisdoel en de maximale verblijfsduur van hun ESTA of visum. Als ze zich hier niet aan houden, kan dat tot arrestatie, gevangenisstraf of uitzetting leiden.

3. Hoe word ik ingelicht en geholpen door de overheid als er in mijn vakantieland een ramp plaatsvindt?

Dat verschilt per crisis, zegt de woordvoerder. "Nederlanders kunnen zich aanmelden voor de Informatieservice van Buitenlandse Zaken. Op die manier houden we mensen zo goed mogelijk op de hoogte als er een crisis plaatsvindt in het land waar ze verblijven. Mensen kunnen zich aanmelden voor die informatieservice via NederlandWereldwijd.nl of via de Reisapp."

"In een uiterst geval van een crisissituatie - als het mensen niet of moeilijk lukt zelfstandig terug te keren naar Nederland - kan de overheid Nederlanders repatriëren of evacueren. Dit is echter in lang niet alle situaties mogelijk. Het moet namelijk veilig kunnen, om een voorwaarde te noemen."

In veel gevallen nemen reisorganisaties hun verantwoordelijkheid, of werken we goed samen met reisorganisaties om Nederlanders thuis te brengen, vervolgt Soetekouw.

"Zo hebben we tijdens de pandemie vele Nederlanders thuis kunnen brengen. Nederlanders hebben daarvoor toen ook moeten betalen. Recent heeft Buitenlandse Zaken ook een convenant gesloten met onder andere de reisbranche en verzekeraars om in tijden van crisis samen te werken. Hierdoor is het ook mogelijk mensen te laten betalen voor hun repatriëring naar Nederland."

4. Is je reisverzekering nog geldig als je een rood reisadvies negeert?

Er is een verschil in wat reisverzekeringen vergoeden. Dit hangt af van de verzekeraar, het type polis en de gekozen dekking.

Veel Nederlandse verzekeringsmaatschappijen passen bij een oranje of rood reisadvies hun dekkingsvoorwaarden aan, zegt de woordvoerder. "Bepaalde risico's of kosten bij schade zijn dan niet meer gedekt. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is voor die verzekeringsbeslissingen niet direct verantwoordelijk."

5. Wanneer wordt het advies een plicht, of een verbod?

Het reisadvies is een advies, benadrukt de woordvoerder. "Het is de eigen verantwoordelijkheid van mensen om dit al dan niet op te volgen. Wel wijzen we in een reisadvies met kleurcode rood erop, dat de Nederlandse ambassade Nederlanders niet kan helpen als ze in de problemen komen."

"En bij kleurcode oranje waarschuwen we ervoor dat de ambassade mogelijk minder goed kan helpen. Het is belangrijk dat mensen zich dat realiseren."

6. Wat zijn de criteria van een negatief reisadvies?

Soetekouw: "Reisadviezen worden gemaakt door een nauwe samenwerking tussen ons wereldwijde netwerk van ambassades die natuurlijk heel goed weten wat er lokaal speelt en de afdeling reisadviezen op het ministerie in Den Haag."

We baseren onze reisadviezen op analyses van interne en externe veiligheidsexperts, informatie van partnerlanden, ervaringen en inschattingen van onze eigen diplomaten, waarschuwingen van RIVM (denk aan besmettelijke ziekten zoals ebola in Afrika) enzovoort. Daarbij staan de mogelijke veiligheidsrisico's voor Nederlanders in het buitenland altijd centraal.

Er zijn geen vaste of bindende criteria voor een negatief reisadvies, vervolgt hij. "Wel zijn er richtlijnen voor wanneer we welke kleurcode aan welk reisadvies geven. Maar uiteindelijk is er niet een machine waar we variabelen in stoppen en die dan in een optelsom een reisadvies geeft. Het blijft een menselijke afweging op maat."

Bij een crisis of ramp kan medisch personeel schaars zijn. Om dat op te vangen, gaat Defensie samenwerken met de Nationale Zorgreserve. Hoe versterken dit soort initiatieven de weerbaarheid van Nederland? "Overheid kan het niet meer alleen aan."

Zorgreservisten kunnen nu worden ingezet als Defensiepersoneel naar het buitenland moet, bijvoorbeeld bij een oorlogsdreiging. Het zijn gediplomeerde vrijwilligers, vaak oud-zorgmedewerkers, die zichzelf aanmelden en op momenten van crisis worden opgeroepen om bij te springen.

Coronacrisis

Bart Hilt is zo'n zorgreservist. Hilt heeft onder andere bij de brandweer, ambulance en huisartsenpost gewerkt. Hij werd voor het eerst ingezet tijdens de coronacrisis.

"Toen was er een oproep via Facebook en daar heb ik toen op gereageerd", legt hij uit. "Er werd gekeken in welke regio je woonde en welke ziekenhuizen mensen nodig hadden. En toen ben ik ondersteunend geweest aan de verpleging."

'Samenwerking goed idee'

De samenwerking tussen Defensie en de Nationale Zorgreserve is volgens Hilt dan ook een goed idee. "Als je kijkt naar alle brandhaarden die we in de wereld hebben, kan je er op deze manier echt voor elkaar zijn."

Middenin de coronacrisis wordt het Nationale Zorgreserve opgericht, als burgerinitiatief, legt directeur Charlotte de Schepper uit. "Een aantal burgers dacht toen, 'goh, steeds meer mensen worden ziek, maar ook steeds meer hulpverleners worden ziek. Hoe kunnen wij helpen?' En die hebben de handen ineengeslagen." Inmiddels wordt het gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid.

Tekort opvullen

Mocht Defensie beroep doen op de zorgreservisten, zijn ze puur bedoeld als achtervang.

"Wij worden dan niet uitgezonden naar het buitenland. Maar de medisch specialisten van het leger wel, waardoor er een tekort is aan medisch personeel in de bases van Defensie. En die plaatsen gaan wij dan opvullen", legt Hilt uit.

Voordelen burgerinitiatief

Ook Jaap Donker, directeur van de veiligheidsregio Utrecht, ziet de voordelen van het initiatief.

"Als Defensie in het buitenland meer moet doen en de situatie hier schaars is, of als we bijvoorbeeld slachtoffers vanuit het buitenland moeten verzorgen, hebben we iedereen keihard nodig."

'Overheid kan het niet meer alleen'

Het is volgens Donker duidelijk waarom dit nu van belang is. Het gaat daarbij ook niet om de zorg alleen, legt hij uit.

"Op dit moment zie je dat de kans op een lange stroomuitval, of een natuurbrand heel reëel is. Dat willen we niet, maar we moeten ons voorbereiden." En dat kan de overheid niet meer alleen. "We staan voor ongekende uitdagingen, daarbij hebben we mensen nodig die initiatief nemen."

Zelfredzaam worden

De samenwerking is één stap richting het verbeteren van onze zelfredzaamheid. Maar er is werk aan de winkel op het gebied van weerbaarheid, ziet Donker.

"We zijn gewend dat als er iets misgaat, dat de overheid komt helpen. Maar we zien dat de risico's die we lopen zo groot zijn, dat kan de overheid niet aan. We moeten zelf en samen redzaam worden."

Onvoldoende voorbereid op crisis

Nederlanders voelen de urgentie nog onvoldoende, volgens Donker. "We zijn opgevoed met het idee dat het nooit meer oorlog zou worden en dat alles goed gaat, maar we moeten ons voorbereiden op andere scenario's."

Vandaag presenteerde de Europese Commissie plannen die ertoe moeten leiden dat de Europese Unie voorbereid is op verschillende soorten crises.

Krachten lokaal bundelen

Maar hoe? Volgens Donker ligt de kracht ook vooral in dit soort initiatieven. "Gelukkig zijn er veel instanties die daarbij helpen. Mochten mensen willen bijdragen, meld je dan, zodat we de initiatieven aan elkaar knopen en ons kunnen voorbereiden op iets wat hopelijk nooit voorkomt."

Donker zet zich vooral op lokaal niveau in. "Als de stroom er bijvoorbeeld lang af ligt, hebben mensen behoefte aan informatie." Dat zou in de vorm van lokale 'noodsteunpunten' gerealiseerd kunnen worden. "We willen op logische plekken in de samenleving, zoals brandweerkazernes, een stemlokaal of een buurthuis, dat mensen daar terecht kunnen in nood."

Kijk naar elkaar om

We zullen het uiteindelijk vooral met elkaar moeten doen, zegt zorgreservist Bart Hilt. "Ik zie het als een soort roeping. Elkaar ondersteunen en elkaar helpen. Daar waar het tekort is, moet je elkaar aanvullen."

Ook Jaap Donker zegt: "We moeten ook kijken hoe het met de buurman of kwetsbaren in de straat is. Hoe kunnen we samen de schouders eronder zetten? Hoe kunnen we in donkere periodes elkaar hier doorheen loodsen?"

Beter voorbereid dan achteraf problemen

Toch hoopt Hilt binnenkort nog niet ingezet te worden. "Dat zou het mooiste zijn. Hoe minder dat we nodig zijn, hoe beter het eigenlijk is. Maar ja, je kan beter zorgen dat je iets achter de hand hebt, als dat je te laat bent en je in de problemen raakt."

Tot nu toe hebben 4.000 zorgprofessionals zich gemeld bij de Nationale Zorgreserve. Ze hopen te groeien naar een bestand van zo'n 5.000 mensen.

De Amerikaanse president Trump voert de druk rondom de koop van Groenland op. Hij wil het eiland vanwege de strategische ligging en bodemschatten en stuurt daarom vicepresident JD Vance op pad voor een bezoek. "Dit is voor de meeste Denen een shock."

"Het is een grote stressfactor en je mag het niet onderschatten", zegt Clingendael-onderzoeker Karen van Loon over de huidige situatie.

Bondgenootschap onder druk

Van Loon is gespecialiseerd in geopolitiek in het Noordpoolgebied en bredere veiligheids- en defensievraagstukken en ziet hoe Donald Trump met zijn uitspraken en het bezoek van vicepresident JD Vance, het bondgenootschap tussen Amerika en Denemarken onder druk zet.

Groenland valt op dit moment, tot hun grote ongenoegen, nog onder het Deense koninkrijk.

Denen in schok door bezoek Vance

Het had een bezoek moeten zijn waarbij alleen de vrouw van JD Vance, Second Lady Usha Vance, aanwezig zou zijn. "Ze zou bezoekjes afleggen aan verschillende Groenlandse gemeenschappen, maar die bezoeken zijn nu afgelast. Het blijft nu bij een bezoek aan de Amerikaanse luchtmachtbasis", zegt Van Loon.

"Wat er nu gebeurt is voor de meeste Denen echt een schok. Je kan wel spreken van een ernstige vertrouwensbreuk", vertelt de onderzoeker.

'Groenland niet te koop'

Vicepresident Vance zal nu namelijk wel aanwezig zijn bij het bezoek en hoogstwaarschijnlijk gesprekken voeren met diplomaten.

En dat terwijl Denemarken al meerdere keren heeft aangegeven geen interesse te hebben in het verzoek van Trump. Ze zijn niet van plan om Groenland 'over te dragen' aan de Verenigde Staten.

'Hij wil niet loslaten'

Toch blijft Trump aandringen. De uitspraken die vanuit de Verenigde Staten blijven komen hebben een impact op zowel de Denen als Groenlanders. Ze zijn niet gewend dat een president blijft aandringen.

"Vroeger hebben ze het ook wel eens gevraagd, maar werd het losgelaten", zegt Van Loon. Volgens de onderzoeker werd Trump tijdens zijn eerste termijn zelfs uitgelachen toen hij het balletje opgooide. "Het leek toen absurd, maar sinds hij voor de tweede keer president is, is het duidelijk dat hij het niet wil loslaten."

Toch onderhandelen

Maar juist door die houding moeten Deense en Amerikaanse onderhandelaren nu toch met elkaar om tafel gaan zitten. "Om een consensus te vinden en niet te vergeten om Groenland bij dit proces te betrekken", legt de onderzoeker uit.

"Want", vervolgt Van Loon, "Groenland is wel een regio die in zeer grote mate zelfbestuur heeft binnen het Koninkrijk Denemarken." De twee landen kunnen dus niet zonder inspraak van het hoofd van het eiland een beslissing maken. Dit vooral omdat Groenland onafhankelijk wil zijn, ook van Denemarken.

Angst in Groenland

De angst in Groenland is op dit moment dus groot, weet Van Loon. Ze willen hun onafhankelijkheid van Denemarken niet inruilen voor afhankelijkheid van Amerika. "Het gevoel is daar heel sterk. Er is angst voor wat er komen gaat."

"Ze hebben al een heel lang proces afgelegd met Denemarken en dat dekolonisatieproces is nog steeds bezig", gaat de onderzoeker verder.

Respectloos

"Ze zijn er heel duidelijk in dat ze geen Amerikanen willen worden." En dat is vooral te zien aan alle standpunten die hun regering op dit moment inneemt.

Zo liet de Groenlandse premier Múte Bourup Egede de afgelopen maanden al publiekelijk weten dat het eiland niet te koop is, en dat hij Trump respectloos vindt.

'Rol van de EU is beperkt'

Kan de Europese Unie nog iets betekenen in deze noodgedwongen onderhandelingen, aangezien Denemarken een lidstaat is? "Dat is een lastig verhaal", antwoordt Van Loon. "Denemarken is lid van de EU maar Groenland niet. Ze hebben in de jaren 80 een opt-out gehad."

Maar aangezien de EU wel nog steeds investeert in Groenland - onder andere in onderwijs en gezondheid - én een paar jaar geleden een mineralendeal heeft gesloten, zou de EU wel een bemiddelende rol kunnen spelen, denkt de onderzoeker. "Dus er is een rol voor de EU, maar die blijft wel beperkt."