Zondag gaan de Italianen naar de stembus. Volgens de laatste peilingen wint populistisch rechts en krijgt Italië een regering die kritisch is op Europa en vooral de Italiaanse belangen wil verdedigen. De vraag is hoe dat uitpakt voor de economie.

De rechtse coalitie van Giorgia Meloni's Fratelli d'Italia, Lega en Berlusconi's Forza Italia staat in de peilingen rond de 40 procent. Als winnaars van de verkiezingen zullen die partijen met z'n drieën kunnen regeren.

Eigen economie eerst

Vooral Fratelli d'Italia en Lega laten zich in hun campagnes kritisch uit over Europa. Giorgia Meloni benadrukt in haar campagnetoespraken bijvoorbeeld 'dat het feestje voor Europa voorbij is', en dat Italië met haar een premier zal krijgen die vooral de belangen van Italië zal verdedigen.

"Zijn ze bang voor mij? Dan zijn ze bang voor een sterk Italië, dat vooral aan haar eigen economie zal denken", zei Meloni tijdens een toespraak.

Markten gespannen

Hoogleraar Politiek Gedrag aan de gerenommeerde Milanese Bocconi Universiteit, Catherine de Vries, ziet structurele problemen in de Italiaanse economie. "Er is te weinig groei en het land torst al decennia een zeer hoge staatsschuld met zich mee", vertelt ze.

"Vanuit het buitenland en op de financiële markten wordt met veel aandacht gekeken naar de verkiezingen. Met deze regering is de verwachting dat er botsingen zullen ontstaan met Brussel. Dat wil namelijk dat Italië hervormt en bezuinigt. Daar reageren de markten gespannen op."

Belangrijk voor Europa

Italië is de derde economie in de eurozone, de vierde in de Europese Unie (Nederland staat op nummer zeven) en de twaalfde van de wereld, als je kijkt naar het bruto binnenlands product. Daarnaast is het land de achtste exporteur ter wereld. De helft van Italiës export gaat naar EU-lidstaten. En na Duitsland heeft Italië de grootste maakeconomie van de Unie.

"Maar die industrie zit hoofdzakelijk in het noorden", vertelt De Vries. "Het zuiden is een stuk armer en loopt economisch achter. Juist voor die delen van Italië liggen er veel kansen in het Europese coronaherstelfonds."

Opnieuw onderhandelen

Italië krijgt zo'n 190 miljard euro uit dat fonds, meer dan ieder ander land van Europa. De huidige premier, Mario Draghi, oud-voorzitter van de Europese Centrale Bank, was begonnen met het doorvoeren van een reeks belangrijke hervormingen, die als voorwaarde door de EU zijn verbonden aan dat bedrag.

Het is opvallend dat Giorgia Meloni aangeeft dat ze opnieuw wil onderhandelen met de EU over de voorwaarden. De Vries: "Niemand weet wat ze daarmee bedoelt. De plannen voor het coronaherstelfonds zijn Italië niet opgedrongen, ze zijn door het Italiaanse parlement goedgekeurd. Die miljarden zijn erg belangrijk voor Italië." Toch denkt De Vries niet dat ze voor de aanval met Brussel kiest. "Onder Draghi heeft Italië weer een zekere positie in Brussel verworven."

Kiezer teleurgesteld

Waar De Vries en andere economen zich zorgen maken over de beloftes van de rechtse partijen, maken de politici mooie beloftes: Silvio Berlusconi belooft de pensioenen te verhogen, Matteo Salvini belooft de belastingen te verlagen en Giorgia Meloni wil de kosten voor arbeid omlaag brengen.

"Het is een Italiaans fenomeen, deze beloftes, maar ik zie niet hoe ze dit ooit gaan bekostigen", zegt De Vries. "Ik zou niet weten met welk geld. Ik vrees dat de kiezer daarmee toch weer teleurgesteld zal worden."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."