De Doesburgse wijk De Ooi had aardgasvrij moeten worden. De gebouwen zouden verwarmd worden met behulp van een speciaal warmtenet. Maar het project is al 2 jaar vertraagd en bovendien blijkt het gasloos maken van huizen financieel niet haalbaar.

De Ooi is een zogenaamde 'proeftuin' uit het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW). Deze proeftuinen kregen allemaal miljoenen van de Rijksoverheid om van het gas af te gaan, en om te experimenteren met alternatieve manieren van verwarming.

'Dit gaan we even fixen'

EenVandaag deed onderzoek naar 50 van deze proeftuinen: 39 wijken blijken tot wel 2 jaar vertraging op te hebben gelopen. Hugo Biersma moet ervan zuchten. Met zijn bureau De Warmteregisseurs helpt hij zo'n 10 gemeenten om aardgasvrij te worden, waaronder Doesburg.

"We moeten concluderen dat we te hoog van de toren hebben geblazen", geeft hij toe. "Er is veel stoere taal geweest, zo van 'dit gaan we even fixen'. Maar eigenlijk weten we niet wat we aan het doen zijn."

Van 845 naar 231 huizen

De gemeente Doesburg kreeg bijna 4 miljoen euro subsidie om 845 huizen in De Ooi op een alternatieve manier te verwarmen. Die opgave is mislukt, erkent wethouder Birgit van Veldhuizen. De kosten voor de aanleg van het warmtenet vielen namelijk flink hoger uit, legt ze uit.

De gemeente liep door allerlei tegenvallers tegen een gat van 8 miljoen euro aan. Om toch woningen van het gas af te kunnen halen werd het proeftuingebied verkleind: eerst naar 800 huizen en later naar 231 huizen.

'Aardgasvrij-ready'

Maar in dat laatste scenario moeten bewoners zelf flink wat geld bijleggen om van het gas af te kunnen. Dat wil de gemeente niet en dus gaat Doesburg nu inzetten op het 'aardgasvrij-ready' maken van woningen.

Het overgebleven deel van de subsidie zal daarom worden gestoken in het isoleren van huizen om de woningen op die manier duurzamer en zuiniger te maken. "Binnenlandse Zaken moet daar nog mee akkoord gaan", zegt Van Veldhuizen.

Bewoners niet enthousiast

Ruud Hogenhout was eigenlijk wel gecharmeerd van de oorspronkelijke plannen om zijn wijk van het gas af te halen. Maar tegelijkertijd merkte de voorzitter van de wijkraad dat er in De Ooij met gemengde gevoelens werd gereageerd.

Hij zag dat zijn buurtgenoten niet enthousiast werden gemaakt voor de transitie. "Er werd niet gezegd dat het een win-winsituatie is voor portemonnee en milieu. Er werd alleen gezegd dat we van het gas afgaan", zegt hij. "Dat is niet genoeg."

'Moet ik hier nog aan beginnen?'

De 75-jarige bewoner woont al 40 jaar in de wijk. Het gemiddelde inkomen is er relatief laag en de buurt vergrijst. "Velen vragen zich dan af: moet ik hier nog aan beginnen?"

"'Ja', zeggen ze dan, 'dan wordt je huis meer waard'. Maar wat heb ik daaraan? Het is hooguit leuk voor de kinderen", hoort Hogenhout van buurtgenoten. De nieuwe isolatieplannen van de gemeente ziet hij niet zitten: "Daar is het geld niet voor bedoeld."

435 miljoen euro geïnvesteerd

De Ooi is bij lange na niet de enige proeftuin waar wordt geworsteld met het aardgasvrij maken van huizen: in zeker 39 proeftuinen hebben ze ook vertraging. Er is in totaal 435 miljoen euro geïnvesteerd, was dat het waard? "Ik denk dat we best wat hebben geleerd", zegt Biersma.

"Toch ben ik er niet heel enthousiast over", vervolgt hij. "Het is een grote opgave en het is leuk dat er veel verschillende dingen zijn geprobeerd. Maar heeft het voor een doorbraak gezorgd? Nee, zeker niet. Het heeft vooral duidelijk gemaakt dat er een andere aanpak nodig is."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."