In Delfzijl strijden 12 partijen om 19 zetels: Hoe kan een versplinterde gemeenteraad goed bestuurd worden?

De één noemt het versplintering, de ander versnippering of zelfs fragmentatie. Gemeenteraden in Nederland bestaan uit steeds meer –doorgaans kleine– partijen. Tijdens de aankomende gemeenteraadsverkiezingen in Delfzijl doen er twaalf partijen mee. Kan zo’n verdeelde raad nog goed worden bestuurd?

Kees Aarts, hoogleraar Politicologie Rijksuniversiteit Groningen, noemt de politieke versplintering een “groeiend probleem”. Volgens Aarts is de fragmentatie inmiddels zo groot geworden dat een stabiele politieke controle moeilijk is. “Eén van de hoofdfuncties van de gemeenteraad is het controleren of het College van Burgemeesters en Wethouders (B en W) goed hun werk uitvoert. Maar als je allemaal kleine fracties hebt - die vaak uit relatief onervaren raadsleden bestaan - dan gaat die controlefunctie voor een deel verloren.”

Controle wordt bemoeilijkt

Het is onder gemeenteraadsleden zo alledaags geworden om zich van de oorspronkelijke partij los te maken en een eigen partij te beginnen, dat in 30 procent van de gemeenten nu meer partijen het bestuur controleren dan de kiezer in 2014 bepaalde. Dat meldt dagblad Trouw. De krant en onderzoeksplatform Investico deden onderzoek naar de samenstelling van huidige gemeenteraden. In totaal zijn er 149 fracties meer dan in 2014.

Door het grote aantal gemeenteraadsfracties nam het gemiddelde aantal fracties in een gemeente toe van 6,8 fractie in 2010 tot 7,3 fractie per gemeente nu. Dat lijkt een minieme stijging, maar een gemeente als Delfzijl heeft op dit moment tien fracties op 21 raadsleden.

‘Vergaderingen duren eindeloos’

Veel politieke partijen ontstaan uit onvrede en onenigheid met het huidige aanbod. Lijst Stulp maakt vanaf 2006 deel uit van de gemeenteraad van Delfzijl. Lijsttrekker Edward Stulp: “Laten we heel eerlijk zijn: landelijke partijen in de provincie Groningen hebben bewezen dat burgers gewoon ordinair verneukt worden. Als je bijvoorbeeld naar het aardgasdebat kijkt, kun je zeggen dat landelijke partijen er echt een potje van maken. Die onvrede over de politiek moet je ergens kwijt, zoals het oprichten van een nieuwe partij.”

Dat raadsleden zich afscheiden van de partij waarvoor ze werden gekozen, geldt als een normaal, maar niet altijd even gewenst verschijnsel. Ruim één op de drie (35%) actieve raadsleden vindt dat er eigenlijk te veel partijen in hun gemeenteraad zitten om goed te kunnen functioneren. Dat blijkt uit een peiling van EenVandaag samen met de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden onder circa 1.400 raadsleden. 

Lokale politici die versplintering in hun gemeenteraad zien, hekelen onder andere de lange duur en de lage kwaliteit van de vergaderingen: “Met veel partijen met elk wat spreektijd duren de vergaderingen erg lang. Vaak wordt er niks nieuws meer toegevoegd, maar wil ieder toch zijn verhaaltje doen”, aldus een raadslid. Volgens tegenstanders is dat niet goed voor de bestuurbaarheid van een gemeente, want het vormen van een coalitie wordt zo steeds moeilijker. 

Een politieke lappendeken

Vanwege de fragmentatie heeft Harrie Houwerzijl zich teruggetrokken voor aankomende de gemeenteraadsverkiezingen in Delftzijl. Hij maakt zich zorgen over de ‘politieke lappendeken’ die er ontstaat en ziet dan ook een onrustige periode aankomen. “Het gaat niet meer over de inhoud, maar de aandacht van het raadslidschap”, aldus Houwerzijl. “Men denkt vaak dat politiek bedrijven alleen maar hard roepen is. In werkelijkheid is het veel stukken lezen.”

Toch ziet niet iedereen de politieke versplintering als een probleem. De versnippering in steeds meer fracties biedt een kans tot vernieuwing, meent Janny Volmer-Kuiper, lijsttrekker PvdA. Volgens haar mag politieke fragmentatie niet worden geduid als een grotere kans op onbestuurbaarheid. “We gaan het wel redden”, aldus de politicus. “Een oppositie hóórt een verschil in opvattingen te hebben. Dat leidt tot een goede discussie. Zo houden we elkaar in de gemeenteraad scherp.”

Voorstanders vinden het juist een verrijking voor burgers dat er veel partijen te kiezen zijn. Daardoor worden ook belangen van kleine groepen vertegenwoordigd, menen zij. “Democratie is ook de stem van een minderheid”, aldus een van de ondervraagde raadsleden.