radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

'Ik wil blijven leven om de serie nog te zien op Netflix'

'Ik wil blijven leven om de serie nog te zien op Netflix'
'Brief voor de koning' verfilmd als serie
Bron: Tonke Dragt

De Netflix-verfilming van het boek De Brief voor de Koning is de kroon op het werk van schrijfster Tonke Dragt. Het zou zomaar het bekendste Nederlandse jeugdboek ter wereld kunnen worden. "Ik kon het pas geloven toen ik het in de krant las", zegt ze.

Eigenlijk geeft ze geen interviews meer, op een enkel telefonisch interview na. 'Normaal ontvangt ze niemand', laat de uitgever weten. Maar voor EenVandaag maakt de 88-jarige kinderboekenschrijver Tonke Dragt een uitzondering. Met één restrictie: ze wil niet herkenbaar in beeld. Sinds kort woont ze in een appartement naast een verzorgingstehuis. Ze oogt broos en komt niet vaak meer buiten. Dat ze niet in beeld wil komen is begrijpelijk. Ze is erg ziek geweest en haar gebit is slecht.

info

Eerste Nederlandse boek dat Netflix verfilmt

De Brief voor de Koning is het eerste Nederlandse boek dat door Netflix wordt vertaald naar een serie. Hiermee komt het boek onder de aandacht van 125 miljoen Netflix-abonnees in 190 landen. In Nederland is het boek overbekend. Het is het tweede boek van Dragt, en verschijnt in 1962. Generaties groeiden ermee op, maakten kennis met de denkbeeldige landen Unauwen en Dagonaut en leefden mee met de avonturen van hoofdpersoon Tiuri, een gewone jongen die volgens Tonke telkens "in de nesten komt." Miljoenen kinderen en volwassenen over de hele wereld hebben De Brief voor de Koning gelezen. Het is in 25 talen vertaald. Het is het eerste Nederlandse boek dat Netflix verfilmt tot een eigen serie. Met een verspreiding onder de 125 miljoen Netflix-abonnees in 190 landen zou De brief voor de Koning gemakkelijk het bekendste Nederlandse boek ter wereld kunnen worden.

'Wij waren buitenbeentjes'

Het gesprek gaat al snel over 'De Brief', over de hoofdpersonen Tiuri en Piak, natuurlijk over Netflix, maar zeker ook over Tonke zelf. Ze vertelt dat het verhaal van De Brief voor de Koning gaat over trouw, vriendschap en eenzaamheid en benadrukt dat heel veel aspecten in het leven gekenmerkt worden door eenzaamheid. "Opdrachten zijn eenzaam. Tiuri is verantwoordelijk voor de brief. Creativiteit is eenzaam. Een verhaal schrijven is eenzaam. Verliefd zijn is ook eenzaam. Ontrouw is eenzaam. Je blijft altijd zelf verantwoordelijk voor je eigen daden."

Tonke weet waar ze het over heeft. Haar jeugd was idyllisch, speelde zich af in Nederlands Indië in de sprookjesachtige sfeer van de oude koloniale tijd. Tot de oorlog uitbrak. In het kamp ontdekte Tonke haar talent. "Ik hield zieke kinderen bezig met mijn verhalen; over de eenzame reiziger die verdwaalt op de vlakte, ik verzon maar wat. Maar ik merkte dat de kinderen luisterden naar mijn verhalen."

Tonke Dragt in Nederlands Indië
Bron: Tonke Dragt

Na de oorlog vertrokken ze naar Nederland, en vestigde het gezin zich in Dordrecht. Ook daar bleef die eenzaamheid een rol spelen. "Daar waren wij buitenbeentjes. Wij waren die gekke mensen uit Indië. Alle bruggen rondom Dordrecht waren vernield, het was een soort eiland, 'een zwarte-kousen-kerk- eiland'." Pas toen ze naar Den Haag vertrok "Daar waren heel veel mensen uit Indië", vond ze haar draai in Nederland.

'Ik vond Tiuri helemaal geen goede naam'

Ze studeerde aan de Academie voor Beeldende Kunst, ging les geven en wist alleen door verhalen te vertellen de kinderen stil te krijgen. In de avonduren schreef ze die op, en zo ontstonden haar eerste boeken. Haar exotische stijl viel op. "Jij bent niet in Nederland geboren", zegt de bekende schrijfster Miep Diekmann, die haar ontdekte een aanbeval bij uitgeverij Leopold. "De natuur en die sprookjesachtige sfeer komen uit jouw jeugd."

Het was misschien wel die sfeerrijke beeldtaal waardoor haar verhalen Nederland overstegen, waardoor Tonke ook in het buitenland een groot lezerspubliek aansprak. Haar benadering leek op die van bekende buitenlandse schrijvers. Net als Tolkien deed in zijn boeken De Hobbit en In de Ban van de Ring, ontwierp ook Tonke in háár boeken haar eigen talen en landschappen. Het land Dagonaut was 'Dag en Nacht' en Evielan was 'Evil Land'. Van alle ridders in het boek maakte ze uitgebreide stambomen en van Tiuri wist ze wanneer hij jarig was. Ook de namen sproten voort uit haar brein, soms zelfs ongewild: "Ik vond Tiuri helemaal geen goede naam, maar hij wou zo heten."

Tonke Dragt Signeren
Bron: Tonke Dragt

Geschiedschrijver in haar eigen verhaal

Net als Tolkien gebruikte ze ook landkaarten als basis. Sterker nog, bij Tonke Dragt gold dit vaak als startpunt. Ze begon De Brief voor de Koning met het tekenen van een kaart; ze tekende denkbeeldige landen, rivieren en de bergen zette ze heel zorgvuldig met behulp van een passer op papier. Daarmee werd ze geschiedschrijver van haar eigen verhaal. "In het vervolg op De Brief aan de Koning, 'Het Wilde Woud', wil ik Tiuri in één dag naar een kasteel laten rijden. Maar dat kon helemaal niet! Ja, dan moet je je houden aan je eigen kaart. Dat is een uitdaging, maar ook erg leuk hoor."

Kaart Brief voor de Koning
Bron: Tonke Dragt

Een Engelstalig publiek wist ze ondanks haar internationale succes niet te bereiken met De Brief voor de Koning. De Engelstalige versie van het boek kwam pas in 2013 uit. Tonke is daar eigenlijk een beetje gepikeerd over. "Het boek was overal vertaald, behalve in Engeland, terwijl ik me erg thuis voel in de Engelse literatuur. Belachelijk. In Duitsland heeft De Brief voor de Koning belangrijke prijzen gewonnen. Maar ze zeiden altijd: 'in Groot-Brittannië hebben we al genoeg fantasieboeken'. Ik heb uiteindelijk een uitstekende vertaler gekregen. Toen werd het in Engeland ook een groot succes."

'Ik kon het pas geloven toen ik het in de krant las'

Met de serie op Netflix lijkt ze nu definitief de Engelssprekende markt te veroveren, met een potentieel bereik van 450 miljoen mensen. "Ik kon het pas geloven toen ik het in de krant las" zegt Tonke licht ontdaan.

Het was te danken aan producent Paul Trijbits. die in het verleden al werkte met sterren als Tom Hanks en Emma Thompson, dat het verhaal onder de aandacht van Netflix werd gebracht. Trijbits, die het boek in zijn jeugd 'misschien wel 30 keer had gelezen' ontwikkelde met scenarioschrijver Will Davies, bekend van onder meer 'How to train a dragon' en de Shrek-spinn off 'Puss in boots' een scenario en ging hiermee naar Netflix. Daar waren ze juist op zoek naar ideeën voor nieuwe Netflix Originals en Family Orientated Drama. Het bleek het juiste plan op het juiste moment. In "The Room", waar de grote beslissingen worden genomen, zeiden ze direct 'ja' op het plan. En met een 'hoeveel heb je nodig' konden Trijbits en Davies aan de slag.

'Ik ben erg benieuwd naar de serie'

Trijbits benaderde de schrijfster en betrok haar in het proces. "Als ik twintig jaar jonger was geweest had ik me er meer mee bemoeid. Ik heb vele gesprekken gehad met Paul. We hebben het over de personages gehad. Paul wilde het meisje en het paard een grotere rol geven in de serie. Dat vond ik goed. En ik begrijp dat elke aflevering moet eindigen met een cliffhanger. Zo schrijf ik mijn boeken ook. In het boek reist Tiuri veel alleen. Maar Paul zegt dat film handeling is en dat er dialogen moeten zijn. Dat begrijp ik, dus ik heb dat maar losgelaten."

De opnames gingen in het najaar van 2018 van start in Nieuw Zeeland en worden in het voorjaar van 2019 voortgezet in de Tsjechische stad hoofdstad Praag. De serie moet in 2020 als Netflix Original op het kanaal verschijnen onder de titel The Letter for the King. De hoogbejaarde Tonke hoopt het allemaal nog mee te maken: "Ik ben erg benieuwd naar de serie. Ik wil zeker blijven leven tot 2020 om de serie nog te kunnen zien."

De Netflix-verfilming van het boek De Brief voor de Koning is de kroon op het werk van schrijfster Tonke Dragt.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoe besmettelijk is tuberculose? En andere vragen over tbc beantwoord

Hoe besmettelijk is tuberculose? En andere vragen over tbc beantwoord
Een dokter in Lima (Peru) bekijkt een röntgenfoto van iemand met tuberculose
Bron: AFP

Tuberculose was ooit een dodelijke ziekte in Nederland. Het is tegenwoordig beter behandelbaar en komt hier minder vaak voor. Laatst was er een uitbraak bij een maaltijdleverancier, met tachtig besmette medewerkers. We vroegen wat jullie wilden weten.

Hoogleraar Immunodiagnostiek van mycobacteriële infectieziekten van het Leids Universitair Medisch Centrum Annemieke Geluk geeft antwoord op jullie vragen.

1. Wat is tuberculose en hoe raak je besmet?

"Tuberculose (tbc) wordt veroorzaakt door een speciale mycobacterie", begint Geluk. "Het is een bacterie die wordt overgedragen via de luchtwegen van iemand die de besmettelijke vorm (longtuberculose, red.) van de ziekte heeft. Door te hoesten kan de bacterie worden overgedragen." Maar niet iedereen die besmet raakt, wordt ook ziek. "Het grootste deel van de mensen doodt de bacterie met hun immuunsysteem en ontwikkelt geen tuberculose."

Volgens het RIVM krijgt slecht 1 op de 10 mensen die besmet zijn uiteindelijk tuberculose. Dit kan na een paar maanden gebeuren, maar soms pas jaren later. De kans om ziek te worden is het grootst in de eerste 2 jaar na besmetting. Wanneer iemand de bacterie bij zich draagt zonder ziek te worden, heet dat een tuberculose-infectie. In dat geval is die persoon niet besmettelijk voor anderen.

Daarom is het volgens Geluk belangrijk om het onderscheid te maken tussen latente en actieve tuberculose. "Bij latente tuberculose draagt iemand de bacterie bij zich, maar is niet ziek en heeft geen symptomen. Het immuunsysteem houdt de bacterie onder controle. Bij actieve tuberculose is iemand wél ziek en heeft de bacterie zich vermenigvuldigd in het lichaam. Deze mensen kunnen ook besmettelijk zijn."

Annemieke Geluk
Bron: Eigen beeld
Annemieke Geluk

2. Hoe kan het dat tachtig medewerkers van een bedrijf ineens besmet zijn geraakt? Kan dat door één besmettelijke bron?

"Ja, dat kan", zegt Geluk. De hoogleraar is niet voldoende op de hoogte van dit specifieke geval om te zeggen wie 'patiënt één' is, maar tuberculose wordt via de luchtwegen overgedragen. Mensen die nauw contact hebben met een besmettelijk persoon lopen risico om besmet te raken. "Dat kunnen huisgenoten zijn, maar ook collega's met wie je intensief samenwerkt in dezelfde ruimte. Dat verklaart waarom het zich binnen een bedrijf heeft kunnen verspreiden."

"Daarnaast speelt het mee dat je na besmetting niet gelijk ziek hoeft te worden. We leven tegenwoordig in een samenleving waarin veel mensen reizen." Zo kan iemand besmet raken en jarenlang zonder klachten rondlopen. Maar door veranderende omstandigheden, zoals een verzwakt immuunsysteem, kan die persoon alsnog actieve tuberculose ontwikkelen en besmettelijk worden. "Patiënt één van deze uitbraak hoeft dus niet in Nederland geïnfecteerd te zijn."

info

Wat zijn de klachten/symptomen bij tuberculose?

  • lange tijd hoesten (bij tuberculose in de longen) en slijm bij het hoesten*
  • 's nachts erg zweten
  • afvallen
  • geen zin in eten
  • moe
  • koorts
  • moeilijker ademhalen

*Iemand die langere tijd tuberculose heeft, kan bloed ophoesten

Bron: RIVM

3. Bij welke groepen komt tuberculose vaker voor?

"Tbc komt vaker voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem", zegt Geluk. "Bij het grootste deel van de mensen schakelt het lichaam de bacterie zelf uit, zonder ziek te worden. Maar als je afweersysteem minder goed werkt, kan de kans op tuberculose groter zijn." Dit geldt bijvoorbeeld voor mensen met een HIV-infectie, waarbij bepaalde immuuncellen ontbreken in het lichaam. Net als mensen die medicijnen gebruiken die het immuunsysteem onderdrukken, zoals bij een orgaantransplantatie.

"Mensen met een chronische aandoening hebben, zoals diabetes, en wonen in een gebied waar tuberculose veel voorkomt lijken een iets verhoogd risico te hebben om de ziekte te ontwikkelen. Hoe dat precies werkt, wordt nog onderzocht", voegt Geluk toe.

Tuberculose is een met armoede geassocieerde ziekte "De ziekte komt vooral voor in landen zoals India, Indonesië, gebieden in Zuid-Amerika en Afrika", zegt Geluk. Zo kunnen mensen die jarenlang ondervoed zijn een verzwakte afweer hebben en een grotere kans lopen om ziek te worden.

4. Wordt er in Nederland nog steeds getest op tuberculose, zoals vroeger op scholen?

"Nee, dat gebeurt niet meer", antwoordt Geluk. "Vroeger werd er veel meer getest omdat tuberculose toen vaker voorkwam." Op de website van het Tuberculosefonds staat dat er toen grootschalige röntgenscreenings werden ingevoerd bij onder andere studenten, leerkrachten en zorgpersoneel om de ziekte vroegtijdig op te sporen.

Na de Tweede Wereldoorlog werd antibiotica beschikbaar waarmee de infectie behandeld kon worden, en dankzij betere gezondheidszorg is tuberculose steeds zeldzamer geworden in Nederland. "Daarom wordt er niet meer standaard getest, behalve bij specifieke uitbraken, zoals nu in bij de maaltijdleverancier", zegt Geluk.

Bekijk ook

5. Is tuberculose te genezen?

"Ja, tuberculose is te genezen", zegt Geluk. "Met antibiotica kan de actieve vorm van tuberculose behandeld worden." Maar ze benadrukt dat dit wel tijd kost. De behandeling duurt een aantal maanden en het is heel belangrijk dat mensen de antibiotica consequent blijven innemen.

"Helaas zien we ook resistente bacteriestammen", legt Geluk uit. "Sommige bacteriën zijn ongevoelig voor één antibioticum, maar er zijn ook multiresistente vormen die tegen meerdere antibiotica bestand zijn." Dit maakt de behandeling lastiger en voor de patiënt zwaarder.

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

6. Wordt er in Nederland nog standaard gevaccineerd tegen tuberculose?

"In landen waar tuberculose veel voorkomt, zoals India, Indonesië en delen van Afrika, krijgen pasgeboren baby's de BCG-vaccinatie (het vaccin tegen tuberculose, red.). Vroeger werd men in Nederland ook gevaccineerd tegen tuberculose. Maar nu is dat niet meer standaard."

Het BCG-vaccin biedt vooral bescherming aan jonge kinderen tegen ernstige vormen van tuberculose. Maar als je ouder wordt, neemt de effectiviteit van het vaccin af. Daarom wordt wereldwijd gezocht naar betere alternatieven. "Er lopen al jarenlang onderzoeken naar nieuwe vaccins tegen tuberculose, maar tot nu toe is er geen alternatief dat beter werkt dan BCG. Het vaccin is meer dan 100 jaar oud en biedt onvoldoende bescherming aan volwassenen."

Toch wordt het BCG-vaccin in Nederland nog wel aangeboden aan specifieke groepen. Volgens de GGD krijgen baby's en kinderen jonger dan 12 jaar een gratis vaccinatie als een van hun ouders uit een land komt waar veel tuberculose voorkomt. Ook mensen die voor langere tijd in een risicovol land werken, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, kunnen zich laten vaccineren.

De bescherming van het BCG-vaccin houdt ongeveer 10 tot 15 jaar aan en neemt daarna geleidelijk af, volgens het RIVM.

Bekijk ook

7. Hoe wordt tuberculose vastgesteld?

Om te testen of iemand tuberculose heeft, wordt vaak eerst een zogenaamde Mantoux-test gedaan. "Dit is een diagnostische test in de huid die aangeeft of je besmet bent met de bacterie", zegt Geluk. "Een positieve Mantoux-test betekent niet dat iemand de ziekte tuberculose heeft, maar dat die persoon ooit besmet is geweest met de bacterie. Het immuunsysteem kan de bacterie onder controle houden of opruimen waardoor diegene nooit ziek wordt."

Sterker nog, de Mantoux-test is niet altijd even betrouwbaar. "Mensen die ooit een BCG-vaccinatie hebben gehad, kunnen ook positief testen", zegt Geluk. "Dat noemen we een vals-positieve reactie." Daarom wordt er vaak een aanvullende bloedtest gedaan, die wel specifiek is voor infectie met de tuberculose bacterie.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken
Kinderen tijdens een zwemles
Bron: ANP

Nu de overheid 2,3 miljard gaat bezuinigen op het gemeentefonds, wordt ook steeds meer duidelijk dat inwoners dit het meest gaan voelen in hun portemonnee. Bij een vijfde van de gemeentes gaat de onroerendezaakbelasting met meer dan tien procent omhoog

Gemeenten hopen zo een gat te dichten in de begroting om de bezuinigingen van aankomend en volgend jaar alvast op te vangen. Dit blijkt uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis.

Compenseren

"Sommige gemeenten geven aan die verhoging te willen compenseren met bijvoorbeeld een iets lagere riool- of afvalstoffenheffing", zegt woordvoerder van Vereniging Eigen Huis Hans André de la Porte. "Maar die ozb is niet na één jaar weg en gaat er op lange termijn dus echt wel inhakken, ondanks die compensatie."

De woonlasten zullen dus voor veel mensen oplopen. Daarbij bestaat er ook een misvatting over wat woningeigenaren financieel aan zouden kunnen zegt De la Porte. "Huiseigenaar zijn zegt helemaal niets over je bankrekening. Als je bijvoorbeeld een klein pensioen hebt, dan is een aanslag van meer dan duizend euro heel veel. Zeker als je bedenkt dat in sommige gemeenten er wel 200 euro bij komt dit jaar."

info

Wat is ozb?

De onroerendezaakbelasting (ozb) is een belasting die huiseigenaren en bedrijven aan de gemeente betalen. Hoe duurder je huis of pand, hoe hoger de ozb. Gemeenten gebruiken dit geld voor bijvoorbeeld wegen, straatverlichting en afval. Of de woonlasten in jouw gemeenten stijgen, kun je hier bekijken.

Bekijk ook

Geen bibliotheek

Een andere optie om de cijfers voor gemeenten niet in het rood te laten lopen, is het schrappen van publieke voorzieningen. Dat zijn bijvoorbeeld bibliotheken, de buurtbus, sportfaciliteiten, of ontmoetingsplekken voor jongeren.

Miriam de Boer heeft een aantal jaar geleden zo'n ontmoetingsplek in Wormerveer opgezet. Iedere dag kunnen jongeren daar in de middag terecht om te poolen, spelletjes te spelen, met elkaar muziek te luisteren of om met één van de vrijwilligers te praten over problemen thuis of op school.

Onduidelijke toekomst

Maar de toekomst van deze plek is nu onduidelijk.

"Dit jaar en al helemaal volgend jaar gaat financieel heel spannend worden. Ondanks dat mensen bij de gemeente Zaanstad hebben gezegd dat wat wij doen heel belangrijk is én niet heel duur."

Bekijk ook

Brandbrief VVD

Het maken van dit soort keuzes is moeilijk geeft ook wethouder in Zaanstad Stephanie Onclin aan. Zij verstuurde samen met 46 andere VVD-wethouders afgelopen weekend een brandbrief aan de landelijke VVD.

De wethouders uiten hierin hun zorgen over de dreigende bezuinigingen voor gemeenten in 2026, ook wel het 'ravijnjaar' genoemd. Ze stellen dat het door deze bezuinigingen niet langer lukt 'om te staan voor onze inwoners en ondernemers', waardoor het werken hen onmogelijk wordt gemaakt.

Keuzes maken

"Twee derde van onze taken worden bepaald door wettelijke regelingen. Eigenlijk krijgen we daar al te weinig geld voor. Maar dat betekent dat er maar een klein stukje overblijft waar wij echt zelf keuzes kunnen maken", zegt wethouder Onclin.

Ze gaat verder: "En dat is juist het stukje wat inwoners écht belangrijk vinden: de openbare ruimte, veiligheid, sport."

Bekijk ook

Hulp voor jongeren of toch het zwembad?

Maar ook het zwembad valt onder de publieke voorzieningen waarop bezuinigd kan worden. De gemeente Zaanstad heeft nu drie zwembaden. "Maar", zegt de wethouder, "als we teruggaan naar twee, dan kan de wachtlijst voor de zwemles van je kind alleen maar verder toenemen."

Of de ontmoetingsplek voor jongeren van Miriam de Boer open kan blijven is een voorbeeld van hoe moeilijk de keuzes zijn die gemeenten moeten maken.

Hulp voor jongeren of toch het zwembad? Gemeenten staan voor lastige keuzes om te bezuinigen nu woonlasten stijgen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant