De krapte op het stroomnet wordt steeds nijpender. Op dit moment staan 5600 bedrijven op de wachtlijst bij de netbeheerders en dat aantal blijft groeien. Ondernemers zitten met stroomstress.

"Ik zit er middenin", vertelt ondernemer Marc Nieuwland uit Amersfoort met een zucht. Zijn bedrijf Newasco doet de was, zoals lakens en handdoeken, voor veel zorginstellingen. Vanwege uitbreiding verhuist het bedrijf, maar voor een stroomaansluiting op de nieuwe locatie staat hij op de wachtlijst bij netbeheerder Stedin.

Meer dan 1,5 jaar wachten

"Ik lig er wakker van, ja", antwoordt hij op de vraag of hij zich zorgen maakt of alles op tijd geregeld is. Nieuwland is een van de 5600 aanvragers op de wachtlijst voor een stroomaansluiting, laat Netbeheer Nederland weten.

3400 bedrijven willen een uitbreiding, 2200 willen een hele nieuwe aansluiting. Maandelijks nemen deze aantallen toe. De wachttijden lopen al snel op tot meer dan 1,5 jaar.

Stroom kwijt bij verhuizing

Wat Nieuwland frustreert is dat je je aansluiting sowieso kwijtraakt bij een verhuizing. "Als je van postcode verandert, mag je niet meenemen wat je hebt, terwijl we maar 2 kilometer verderop gaan zitten."

De ondernemer is in overleg met ambtenaren en de wethouder in Amersfoort. Omdat de wasserij van groot belang is voor de zorgsector hopen ze dat het bedrijf een urgentie-verklaring kan krijgen. Het bedrijf moet namelijk hoe dan ook weg van hun locatie, de grond is al verkocht.

Urgentie kan nog niet

Toch heeft op dit moment een urgentie-verklaring nog geen enkele zin. Netbeheerders moeten aansluitingen toewijzen volgens het 'wie het eerst komt, wie het eerst maalt'-principe.

Vanwege de schaarste wordt wel gewerkt aan een verandering van die regel, waarbij netbeheerders bedrijven kunnen voorlaten in de wachtrij, maar die kogel is nog niet door de kerk.

Alternatieven

Nieuwland is druk bezig met het zoeken naar alternatieven. Zijn bedrijf is een grootverbruiker, dus dat is niet eenvoudig. Zonnepanelen komen er sowieso, zegt Nieuwland. Daarnaast kijken ze naar batterijen, want als de zon niet schijnt is er een probleem.

Ook de inzet van dieselgeneratoren sluit hij niet uit. "Daar heb ik het al met de gemeente over gehad. Over een jaar moet ik toch wat, desnoods die generatoren." Daar hangt wel een stevig prijskaartje aan: zo'n 12 duizend euro per week.

'We hebben zitten slapen'

"We hebben zitten slapen", zegt David Smeulders over de huidige situatie op het stroomnet. Hij is hoogleraar Energietechnologie aan de Technische Universiteit Eindhoven.

Het probleem is niet nieuw: "In 2008 heeft de WRR al gewaarschuwd voor de krapte op het net en daar hebben we niet genoeg mee gedaan."

Wetgeving gaat traag

Wetgeving om de situatie op te lossen laat op zich wachten. "Dat gaat traag, bijvoorbeeld als het gaat om bedrijven voorlaten op de wachtlijst." Hij ziet wel dat ondernemers steeds vaker elkaar hulp gunnen: "Er wordt steeds meer samengewerkt. Bijvoorbeeld al aangevraagde ruime die nog niet benut is, wordt aan een ander gegund."

Nieuwland blijft intussen wachten. Dat het probleem al zo lang speelt en er maar weinig is gebeurd, vindt hij zuur. "Ik moet toch ook zorgen dat de was schoon wordt? Stedin moet zorgen dat er stroom is."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om kosten te besparen moeten de dertien omroepen die er nu nog zijn daarom - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil Bruins de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'.

Wat merkt de kijker?

Het is 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.