Stel, je hebt iemand in je omgeving met overgewicht en je hebt het idee dat diegene daar last van heeft. Dan je wil die persoon misschien helpen. Maar hoe begin je daarover het gesprek zonder iemand te kwetsen? En moet je er sowieso wel over beginnen?

Naar aanleiding van een verhaal over obesitas kregen we daar verschillende vragen over in onze chat. Zo stuurde Karin* een bericht over een dierbare met - volgens haar - ernstig overgewicht. Ze maakt zich zorgen over de gezondheid van die persoon en wil haar graag helpen. "Straks krijgen we het bericht dat ze in het ziekenhuis ligt. Hoe beschermen we haar?"

Gevraagd op haar te letten

Het gaat om de dochter (38) van een overleden vriend, legt Karin uit. Hij had Karin op zijn sterfbed gevraagd om op haar te letten, omdat hij zich zorgen maakte over haar gezondheid. "Dan beloof je dat natuurlijk."

Maar iedere keer als Karin de dochter van haar vriend ontmoet, ziet ze dat ze weer zwaarder is geworden. "Daar durf ik dan niet over te beginnen." En dat knaagt. "Ik ben bang dat ze ziek wordt, hartklachten ontwikkelt of diabetes. Terwijl we juist haar vader op het hart hebben gedrukt dat het goed zou komen."

Bang om iemand te kwetsen

Altijd als Karin vraagt hoe het gaat, zegt de dochter van haar overleden vriend dat het goed met haar gaat. Toch heeft ze het gevoel dat er meer achter zit. En daar wil ze het gesprek over aangaan. "Maar hoe doe je dat?", vraagt ze zich af. Ze is vooral bang om haar te kwetsen.

Karin heeft geen idee hoe ze het gesprek erover kan aangaan. "Als je over overgewicht hoort in de media gaat het over de suikertaks, over wat je wel en niet mag eten, over feiten en cijfers, maar er wordt eigenlijk nooit advies gegeven over wat je kunt doen als iemand in je omgeving overgewicht heeft." Juist aan dat soort informatie heeft ze behoefte.

info

Wanneer heb je overgewicht?

Met de Body Mass Index (BMI), een verrekening van gewicht en lengte, kan vastgesteld worden of iemand overgewicht heeft. Een volwassene heeft overgewicht bij een BMI vanaf 25.

Een BMI van 25 tot 30 wordt matig overgewicht genoemd. Bij een BMI van 30 of hoger heeft iemand ernstig overgewicht, oftewel obesitas. Een BMI van 40 wordt morbide obesitas genoemd en is ernstig levensbedreigend. Vorig jaar had 1 procent van de volwassen Nederlanders morbide obesitas.

Eten als troost

Dat de persoon om wie Karin zich zorgen maakt telkens aankomt, kan ermee te maken hebben dat ze mogelijk in een rouwproces zit, merkt onderzoeker in de medische pedagogiek Minke Eilander op.

"Er kunnen veel onderliggende factoren meespelen bij overgewicht of obesitas. Waaronder genetische, biologische, medische en ook psychologische. Eten geeft veel mensen troost. Dit komt doordat bij eten het dopaminesysteem in de hersenen geactiveerd wordt. Je voelt je daardoor even beter." Dat iemand in rouw meer eet, is dus heel begrijpelijk.

Ga bij jezelf na waar je je zorgen over maakt

Eilander legt ook uit dat het in eerste instantie belangrijk is om bij jezelf na te gaan wáár je je precies zorgen over maakt. En of die zorgen kloppen.

"Heeft iemands gewicht daadwerkelijk consequenties voor haar of zijn gezondheid, of maak je je zorgen over of iemand maatschappelijk gezien geaccepteerd wordt vanwege haar of zijn gewicht? Dat zijn twee heel verschillende dingen", benadrukt ze. "Wordt het gewicht door diegene zelf ook als een probleem ervaren? Als het gaat over iemands lichaamsbouw of gewicht, dan kun je je tot op zekere hoogte afvragen hoe groot het probleem daadwerkelijk is."

Wat is ongezond?

Je kunt op basis van hoe iemands lichaam eruitziet ook niet concluderen hoe gezond iemand is, vult psycholoog en diëtist Femke Buwalda aan. "Dunne mensen kunnen heel ongezond zijn en dikke mensen heel gezond."

In de westerse samenleving wordt al snel gedacht dat er iets mis is met mensen met overgewicht, zegt Buwalda. "Maar de vraag is of het dan daadwerkelijk over gezondheid gaat, of dat het gaat over wat we hebben geleerd over gezondheid."

info

Risico's van overgewicht

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) lopen mensen met overgewicht meer risico op gezondheidsproblemen, zoals diabetes type 2 (suikerziekte), hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, galstenen, verminderde slaapkwaliteit en slaapapneu, rug- en gewrichtsklachten en bepaalde soorten kanker.

Het probleem aankaarten

Hoe je het ook wendt of keert, Karin blijft zich zorgen maken en heeft het idee dat ze daar iets mee moet, dat ze de dochter van haar overleden vriend moet helpen. "Ze is altijd wel redelijk goed op pad, heeft altijd een lach op haar gezicht." Maar daar zit meer achter, denkt zij.

Als je net als Karin denkt dat iemands gezondheid inderdaad op het spel staat, dan is dat een uitgangspunt dat je kunt nemen om het probleem toch aan te kaarten, denkt Eilander.

Geen 'hé, je bent dikker geworden'

Maar hoe doe je dat dan? Eilander raadt aan om het gesprek op een neutrale manier te beginnen. "Ik denk dat mensen het fijn vinden als anderen kenbaar maken dat ze om diegene geven", zegt Eilander. "Vraag hoe het met iemand gaat, in plaats van dat je zegt: 'Hé, je bent dikker geworden, gaat alles wel goed met je?'"

"Het is jouw rol om vooral ondersteunend te zijn en te vragen waar de ander behoefte aan heeft", benadrukt ze. Daarvoor heeft ze nog wel een tip: "Vraag aan iemand welke woorden diegene wel of niet fijn vindt om te gebruiken tijdens een gesprek, zodat je diegene niet onbedoeld kwetst."

info

*Om privacyredenen is Karin is een gefingeerde naam. Haar echte naam is bekend bij de redactie.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.