Houtbouw is in opmars: onlangs werd in Amsterdam de grootste houten woontoren van Nederland opgeleverd. Architect Do Janne Vermeulen is trots op 'haar' toren: "Die bossen zijn echt aangeplant om bouwmateriaal te zijn."

De woontoren in het Amstelkwartier heet Haut en is 73 meter hoog. Van de buitenkant is niet direct te zien dat hij van hout is.

Hout in plaats van beton

En dat is nu juist de innovatie, vertelt architect Do Janne Vermeulen van Team V Architectuur: "Het beton dat binnenin het gebouw zit, hebben we kunnen vervangen door hout."

Binnen laat Vermeulen een stuk van het skelet van het gebouw zien en slaat erop: "Hier zie je het massieve hout waar ook de wanden tussen de woningen van zijn gemaakt. Dit heet CLT, ofwel Cross-Laminated Timber: allemaal plankjes die in twee richtingen zijn verlijmd. Zo ontstaat een hele dikke multiplex plank, waar je constructies mee kunt maken."

Minder stikstof

"Het allergrootste voordeel van hout is dat het vijf keer lichter is dan traditionele materialen. Daardoor heb je veel minder stikstofuitstoot tijdens de bouw", vertelt Pablo van der Lugt. Hij is houtbouwdeskundige bij het TU Delft-AMS Institute en promoveerde op de milieu-impact van bouwmaterialen. Hij is vooral enthousiast over de milieuvoordelen van hout, in de wetenschap dat de bouw nog altijd een van de meest vervuilende industrieën is.

"De stikstofuitstoot komt door zwaar materieel. Op een bouwplaats waar vooral met hout wordt gebouwd, zijn veel minder kranen en zware machines nodig." Daarbij komt ook nog dat je met hout veel meer kunt voorfabriceren in de fabriek. "Eigenlijk wordt de bouwplaats de assemblageplaats: je bent een grote, maar mooie IKEA-kast heel snel in elkaar aan het zetten."

Inhaalslag

Nederland is bezig met een inhaalslag wat houtbouw betreft, constateert Van der Lugt. "Er komen nu overal woontorens van hout. Ook worden inmiddels de eerste grootschalige woonwijken van hout gebouwd. Nederland staat aan het begin van een revolutie in houtbouw."

Op dit moment wordt zo'n 2 procent van de huizen van hout gemaakt, vertelt de houtbouwdeskundige. "De Metropoolregio Amsterdam heeft zich gecommitteerd aan 20 procent houtbouw in 2025. Er zijn al woonwijken aangekondigd met 700 woningen van hout, dus die opschaling gaat nu echt heel snel.

Zonde van de bomen?

In de Amsterdamse woontoren van architect Do Janne Vermeulen zit 3000 kubieke meter hout, afkomstig uit Oostenrijk. Is het niet zonde van al die bomen? "Nee hoor", zegt ze resoluut. "Dat hout is afkomstig uit speciale productiebossen, aangeplant om bouwmateriaal te zijn. Je kunt het zien als een soort 'houtakkers'."

Ook houtbouwdeskundige Pablo van der Lugt weet zeker dat er ruim voldoende hout beschikbaar is en blijft. "Meer dan 90 procent van het hout dat we gebruiken in onze houten woningen of in de bouw komt uit duurzaam beheerde bossen uit Europa, met name uit Scandinavië, Duitsland en Oostenrijk."

100.000 woningen per jaar

Het kabinet wil dat er de komende jaren 100.000 woningen per jaar worden bijgebouwd. Zelfs als we die allemaal van hout zouden willen bouwen, is er voldoende hout beschikbaar, volgens Van der Lugt.

"Elk jaar hebben we extra capaciteit aan bijgroei in de Europese bossen van 300 miljoen kubieke meter. "In een kleine woning zit 30 kubieke meter hout. Voor 100.000 woningen heb je 3 miljoen kubieke meter hout nodig. Dus die 3 miljoen die nodig is voor de 100.000 woningen, is 1 procent van die extra bijgroei in de Europese bossen. We kunnen nog waanzinnig opschalen."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."