Hoogstamfruitbomen verdwijnen uit het landschap en dat kan vervelende gevolgen hebben

Hoge fruitbomen: kom jij ze nog wel eens tegen in Nederland? De kans is klein, want door de jaren heen is het overgrote deel vervangen door lage exemplaren. En dat heeft grote gevolgen, voor onder andere het fruit dat we eten.

"De ellende is in de jaren 70 begonnen", vertelt voorzitter Marcel Rutten van het Nederlands Fruitnetwerk. "Toen werden heel veel hoogstamfruitbomen gekapt."

Nog geen 5 procent over

"In het verleden waren er in de Betuwe heel veel hoogstamboomgaarden. Maar om economische reden zijn die veel vervangen door laagstam, omdat dat in onderhoud en plukken veel voordeliger is." Ook Otto Brinkkemper van de Rijksdienst voor cultureel erfgoed houdt zich volop bezig met het verdwijnen van de hoogstambomen.

"Het zijn echt bijzondere landschapselementen geworden. Ik denk dat er in de Betuwe nog geen 5 procent over is van wat het ooit was."

Rooisubsidie

De verklaring daarvoor hoeft niet ver gezocht te worden. In de jaren 70 werd een Europese rooisubsidie ingesteld, om onder andere iets te doen aan het fruitoverschot van die tijd. Telers kregen geld om hun boomgaarden om te hakken. Daarna plaatsten ze vooral laagstambomen terug: een lage boom had meer fruit per tak en dat fruit was vervolgens veel makkelijker te oogsten.

"Hak ze allemaal maar om en dan krijg je er nog geld voor ook. Dus die gingen allemaal als een dolle aan het rooien." Marcel Rutten van het Nederlands Fruitnetwerk herinnert het zich nog goed. "Overal lagen metershoog die hoogstambomen opgestapeld. En uiteindelijk ging de fik erin."

Niet bestand tegen ziektes

Maar voor Rutten zijn hoogstamfruitbomen pure rijkdom. Het Nederlands Fruitnetwerk doet er alles aan om oude boomgaarden en fruitrassen te behouden. "Je wil natuurlijk rassen hebben die lekker smaken, maar wat ook belangrijk is, is dat ze bestand zijn tegen ziektes, virussen en schimmels."

"Dat kun je niet handhaven als je maar een hele kleine genenpoel hebt." Zijn er dus alleen maar laagstambomen, dan is dat op de lange termijn niet goed voor de fruitrassen in ons land. "Dan krijg je een soort inteelt die de resistentie verlaagt. Je hebt heel veel diversiteit nodig om dat tegen te kunnen gaan."

Biodiversiteit

En juist daarom ziet hij graag dat hoogstambomen een comeback maken. Iemand die daar ook voor strijdt, is Peter van der Akker van het Landschapsfonds Holland Rijnland. Hij doet er alles aan om hoogstamfruitbomen terug te plaatsen in ons landschap.

"Die hoge bomen zijn hele mooie biotopen voor biodiversiteit. Bijvoorbeeld de steenuil leeft heel graag in dit soort type boomgaarden. En andere vogels helpen weer om plaagsoorten weg te eten. Daardoor krijg je weer een betere productie." Kortom: alleen maar redenen om de hoge bomen te koesteren. "Die oude boomgaarden zijn niet alleen mooie landschapselementen. Er zit een hele wereld achter."