Hoge fruitbomen: kom jij ze nog wel eens tegen in Nederland? De kans is klein, want door de jaren heen is het overgrote deel vervangen door lage exemplaren. En dat heeft grote gevolgen, voor onder andere het fruit dat we eten.

"De ellende is in de jaren 70 begonnen", vertelt voorzitter Marcel Rutten van het Nederlands Fruitnetwerk. "Toen werden heel veel hoogstamfruitbomen gekapt."

Nog geen 5 procent over

"In het verleden waren er in de Betuwe heel veel hoogstamboomgaarden. Maar om economische reden zijn die veel vervangen door laagstam, omdat dat in onderhoud en plukken veel voordeliger is." Ook Otto Brinkkemper van de Rijksdienst voor cultureel erfgoed houdt zich volop bezig met het verdwijnen van de hoogstambomen.

"Het zijn echt bijzondere landschapselementen geworden. Ik denk dat er in de Betuwe nog geen 5 procent over is van wat het ooit was."

Rooisubsidie

De verklaring daarvoor hoeft niet ver gezocht te worden. In de jaren 70 werd een Europese rooisubsidie ingesteld, om onder andere iets te doen aan het fruitoverschot van die tijd. Telers kregen geld om hun boomgaarden om te hakken. Daarna plaatsten ze vooral laagstambomen terug: een lage boom had meer fruit per tak en dat fruit was vervolgens veel makkelijker te oogsten.

"Hak ze allemaal maar om en dan krijg je er nog geld voor ook. Dus die gingen allemaal als een dolle aan het rooien." Marcel Rutten van het Nederlands Fruitnetwerk herinnert het zich nog goed. "Overal lagen metershoog die hoogstambomen opgestapeld. En uiteindelijk ging de fik erin."

Niet bestand tegen ziektes

Maar voor Rutten zijn hoogstamfruitbomen pure rijkdom. Het Nederlands Fruitnetwerk doet er alles aan om oude boomgaarden en fruitrassen te behouden. "Je wil natuurlijk rassen hebben die lekker smaken, maar wat ook belangrijk is, is dat ze bestand zijn tegen ziektes, virussen en schimmels."

"Dat kun je niet handhaven als je maar een hele kleine genenpoel hebt." Zijn er dus alleen maar laagstambomen, dan is dat op de lange termijn niet goed voor de fruitrassen in ons land. "Dan krijg je een soort inteelt die de resistentie verlaagt. Je hebt heel veel diversiteit nodig om dat tegen te kunnen gaan."

Biodiversiteit

En juist daarom ziet hij graag dat hoogstambomen een comeback maken. Iemand die daar ook voor strijdt, is Peter van der Akker van het Landschapsfonds Holland Rijnland. Hij doet er alles aan om hoogstamfruitbomen terug te plaatsen in ons landschap.

"Die hoge bomen zijn hele mooie biotopen voor biodiversiteit. Bijvoorbeeld de steenuil leeft heel graag in dit soort type boomgaarden. En andere vogels helpen weer om plaagsoorten weg te eten. Daardoor krijg je weer een betere productie." Kortom: alleen maar redenen om de hoge bomen te koesteren. "Die oude boomgaarden zijn niet alleen mooie landschapselementen. Er zit een hele wereld achter."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."