Het coldcaseteam van de politie wil oude bloedsporen van moordenaars en verkrachters gebruiken voor DNA-onderzoek. Daarmee kunnen ze vermoedelijk honderden oude moord- en zedenzaken oplossen, zegt Carina van Leeuwen van het coldcaseteam van de politie in de uitzending van EenVandaag. Maar vanwege privacyredenen is dat nu niet toegestaan.

Het gaat om ruim 20.000 bloedmonsters die zijn opgeslagen in de vriezer van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Het bloed is afgenomen bij moordenaars,  verkrachters, maar ook verdachten en getuigen van zware misdrijven in de periode eind jaren zestig tot eind jaren negentig. De namen van die personen zijn bekend bij het NFI. Als we nu DNA-profielen zouden afnemen van deze bloedmonsters, komen veel onopgeloste coldcases alsnog in stroomversnelling. “Van de zaken die wij nu in beeld hebben, alleen al voor Amsterdam, kunnen er tientallen worden opgelost, maar ik denk, als we het hele land in beeld zouden brengen, dan kun je er van uitgaan dat het honderden zaken zijn. Daar ben ik van overtuigd", zegt Van Leeuwen.

In veel van die oude zaken is DNA-materiaal, bijvoorbeeld bloed of sperma, van de dader gevonden. Maar wie de dader is, is niet duidelijk. Als van die 20.000 oude bloedmonsters DNA-profielen worden gemaakt en die worden vergeleken met de verdachte sporen, is er volgens Van Leeuwen een grote kans op matches.

20.000 bloedmonsters

Dat er oude bloedmonsters zijn opgeslagen, was in kleine kring wel bekend. Maar dat het om zo’n groot aantal gaat, ruim 20.000, dat is nieuw. Arnoud Kal van het NFI: “Het is technisch gezien inderdaad mogelijk om DNA-profielen samen te stellen van de bloedmonsters. Er ligt een schat aan informatie, dit materiaal kan met nieuwe technieken worden ingezet om zaken op te lossen. Maar het NFI kan niet zelfstandig met het materiaal aan de slag. Alleen in opdracht van justitie of de minister.”  

Privacyprobleem

In de uitzending van EenVandaag zegt Carina van Leeuwen dat er ontsluiting van de bloedmonsters moet komen. Grootste probleem is de privacywetgeving. Het bloed is destijds afgenomen voor bloedgroeponderzoek. DNA-profielen bestonden er toen nog niet. Met bloedgroeponderzoek konden personen bijvoorbeeld worden uitgesloten van misdaad als bleek dat hun bloedgroep niet overeenkwam met het verdachte bloed op de plek van een misdrijf. Maar er is nooit om toestemming gevraagd om dit bloed ook te gebruiken voor andere doeleinden zoals DNA-onderzoek. Als er nu DNA wordt afgenomen van de monsters zonder toestemming, zou dat privacyschending zijn.

Een gemiste kans zegt politievrouw Carina van Leeuwen. “Het doel is precies hetzelfde, dat DNA-profiel wordt ook gebruikt om sporen in of uit te sluiten. Alleen het middel is doorontwikkeld, de technieken zijn anders, dus wat we nu DNA noemen, dat was in die tijd een veel beperkter bloedonderzoek.”

Vermoorde vader

Ook Wicky van der Meijs wil dat de bloedsporen in de vriezer ontsloten worden. Haar vader werd vermoord in 2002. De zaak werd nooit opgelost. Het is een van de maar liefst 1000 moordzaken die nooit zijn opgelost. Van der Meijs vindt dat er veel te weinig aandacht is voor deze cold cases. Ze pleit voor meer capaciteit bij de politie en is een petitie gestart. Zij hoopt dat de bloedsporen haar vaders zaak alsnog kunnen oplossen: "Mijn vader is gevonden in een plas met bloed. Die bebloede jas ligt bij de politie. Als mijn vader is vermoord door iemand die eerder bloed heeft afgestaan, ligt dat misschien wel in de vriezer bij het NFI. En kan dat een match en doorbraak betekenen."

Verwantschapsonderzoek wel nodig?

Carina van Leeuwen van het coldcaseteam denkt dat met name kansen liggen bij oude zedenzaken. Omdat zedendelinquenten vaak in herhaling vallen, zegt ze. "Als je kijkt naar de verwantschapsonderzoeken van Nicky Verstappen of Milica van Doorn bijvoorbeeld. Dat heeft tot een goed resultaat geleid, maar je kunt je afvragen of je zo’n verwantschapsonderzoek wel moet doen. Want wie weet zit dat DNA al tussen een van die duizenden bloedmonsters van de verdachte die we zoeken."

VVD-Tweede Kamerlid Foort van Oosten heeft inmiddels aan de minister van Justitie & Veiligheid gevraagd om de 20.000 personen om toestemming te vragen om de bloedsporen te mogen gebruiken.

Door alle problemen met stikstof zou je denken dat de luchtkwaliteit in Nederland er slecht voor staat. Maar de lucht in Nederland wordt steeds schoner. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving. "Maar we kunnen nog niet achterover leunen."

"Er ligt een deken van luchtvervuiling over Europa, en die wordt veroorzaakt door verschillende chemische stoffen die worden uitgestoten", licht Marko Hekkert, directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) toe. Het inademen van die stoffen is schadelijk voor onze gezondheid.

Europese afspraken

Stoffen als zwaveldioxide, stikstofoxide, ammoniak en fijnstof zijn een stuk minder aanwezig in de lucht dan jaren geleden, zo concludeert het PBL, dat de luchtkwaliteit samen met het RIVM onderzocht.

Dat komt doordat Europa eerder afspraken heeft gemaakt om die uitstoot te verminderen en de lucht weer schoner te krijgen. Auto's, schepen en stallen moesten minder vervuilend worden gemaakt. Afspraken met de industrie spelen een belangrijke rol. "Ze hebben nieuwe technieken ontwikkeld en geïmplementeerd, en dat heeft gewerkt. De auto's die we nu kopen zijn een stuk schoner dan 20 jaar geleden", zegt Hekkert.

Emissiedoelen in zicht

Onze lucht is nu dus een stuk schoner dan decennia geleden. En wordt ook nog schoner, zo is de verwachting. Bijvoorbeeld doordat we meer elektrisch gaan rijden. Het PBL denkt dat de kans groot is dat we de Europese emissiedoelen in 2030 gaan halen.

Waar vroeger bijvoorbeeld zwavel een groot probleem was, speelt die stof nu nauwelijks nog een rol, merkt Hekkert op. "Dat leidde tot zure regen, waardoor bossen doodgingen. Maar nu hebben we het niet eens meer genoemd in onze presentatie."

Schonere kachels

Fijnstof is nog wel een punt van aandacht. Daar is volgens het PBL wel een daling te zien, maar veel minder scherp dan bij andere stoffen. "Van fijnstof worden mensen echt ziek, maar we hebben er ook zelf veel invloed op", zegt Hekkert.

Het gebruik van houtkachels stoot bijvoorbeeld veel fijnstof uit. Wie iets aan zijn vervuiling wil doen kan een schonere kachel aanschaffen.

Levensverwachting 8 maanden korter

Voor onze gezondheid en kwaliteit van leven is de luchtkwaliteit van groot belang. De levensverwachting in Nederland wordt door de luchtvervuiling gemiddeld 8 maanden ingekort. Als deze verbetering zich doorzet, kan dit teruglopen tot 4 maanden.

"Dat klinkt misschien niet als een groot verschuil, maar het is een gemiddelde voor heel Nederland. Veel mensen overlijden hier gewoon jaren eerder door."

Landbouwsector blijft vervuilen

Maar ondanks een forse daling van de ammoniakuitstoot, liggen de landelijke doelen voor stikstofdepositie op de natuur nog ver buiten bereik. "De landbouw is de sector die nog relatief veel blijft uitstoten", zegt Hekkert.

Als het gaat om de gezondheid van de mens gaat het nu een stuk beter, maar de natuur heeft het nog zwaar. Daar zal dan ook nog hard aan gewerkt moeten worden om aan de normen te voldoen. "We kunnen nog niet achterover leunen."

Nog geen 1 op de 3 Nederlanders heeft een noodpakket thuis, blijkt uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel. Veel te weinig, zegt minister David van Weel. "Dat moet naar 100 procent. Iedereen moet zichzelf 72 uur kunnen redden."

Minister van Justitie & Veiligheid David van Weel vindt dat elke Nederlander zich 72 uur moet kunnen redden in geval van een crisissituatie. "Denk aan communicatie, voor als er geen mobiel netwerk is. Denk aan voedsel en drinkwater, als er geen supermarkten open zijn. Al dit soort zaken, die moet je 72 uur kunnen volhouden bij een crisis."

Van 48 naar 72 uur

Eerder was het advies om 48 uur zelfredzaam te zijn, maar dat is dus nu verhoogd met een extra dag. "Sinds de Koude Oorlog hebben we hier eigenlijk weinig aandacht aan besteed", vertelt de minister over het aanpassen van dit advies.

"Maar na Europees onderzoek waarin de 72 uur zelfredzaamheid wordt geadviseerd, hebben we besloten dat over te nemen", legt hij uit.

'Het is een kleine moeite'

Van Weel geeft als voorbeeld een crisissituatie waarin deze voorbereiding nodig is: "Ik hoop niet dat we te maken krijgen met een conflict morgen. Maar we kunnen wel te maken krijgen met rampen, met energie-uitval."

"De kans is misschien niet heel erg groot. Maar op het moment dat het zich voordoet, dan is het een hele kleine moeite om zo'n pakket aan te schaffen en heb je er veel plezier van", zegt hij.

Niet bij de buren aankloppen

28 procent van de leden van het EenVandaag Opiniepanel heeft nu een noodpakket in huis, en dat is volgens de minister te weinig. "Want iedereen die geen noodpakket heeft en wel te maken krijgt met zo'n situatie, die gaat aankloppen bij de buren."

En dat heeft gevolgen. "Als dat nu betekent dat maar een in de vier buren zo'n noodpakket heeft, dan kun je je voorstellen dat de 72 uur heel snel naar beneden gaat als je spullen moet delen met anderen. Dus als iedereen voor zichzelf zorgt, zorgen we ook voor elkaar. Daarom moet die 28 procent omhoog naar de 100 procent."

Burgers en overheid samen verantwoordelijk

Nu burgers langer voor zichzelf moeten zorgen, betekent dit dan dat de overheid zich terugtrekt? Van Weel begrijpt het sentiment, maar benadrukt dat ook de overheid aan de slag gaat. "Ik leg niet alles neer bij de burger. Het geldt ook voor lokale overheden, het geldt voor bedrijven."

"We roepen ook gemeenten op: ga je verzamelpunten inrichten, hoe je zorg je voor kwetsbare bewoners. Moet je misschien noodvoorzieningen opslaan op bepaalde locaties?", gaat hij verder. "Dus al die trajecten gaan we ook doen."

500 euro contant geld

Naast een noodpakket adviseert Van Weel burgers ook om contant geld in huis te hebben in het geval van een ramp of crisis. Banken en maatschappelijke organisaties overleggen al maanden over hoeveel cash geld mensen moeten aanhouden.

De minister doet een voorstel: "laat ik een voorschot geven. Ik denk dat met 500 euro in cash u echt ruim voldoende heeft om tijdens die 72 uur aan te schaffen wat u echt nodig heeft", zegt Van Weel tot slot.