Al jarenlang strijden natuurbeschermers, surfers en bewoners tegen het Zeeuwse megaproject Brouwerseiland. Zij vrezen dat door de bouw van recreatie-parken de natuur en de iconische Brouwersdam worden aangetast. Ook zijn ze bang dat hun internationale surfspot verloren gaat. Deze maand stappen ze naar de Raad van State in de hoop het plan alsnog te kunnen blokkeren? Kan de uitspraak bepalend zijn voor allerei andere langlopende recreatie-projecten in de drie kustprovincies?

Megaproject Brouwerseiland

Projectontwikkelaar Matthijs Zeelenberg wil 13 eilandjes laten opspuiten in de voormalige werkhaven van Rijkswaterstaat. Op de eilandjes verschijnen 325 luxe vakantievilla’s in de Grevelingenmeer bij de Brouwersdam. De bungalows gaan 6 ton tot 1,2 miljoen euro kosten. Het project, dat in totaal 180 miljoen euro kost, wordt in de volksmond ook wel 'Dubai in Zeeland' of 'Ibiza aan de Grevelingen' genoemd.

Eind juni heeft de  gemeenteraad van Schouwen-Duiveland ingestemd met dit project. Vanaf aanstaande maandag zou er gebouwd gaan worden. Maar volgens oppositiepartij SP is Brouwerseiland 'een megalomaan project voor de happy few waarop niemand zit te wachten'.

Volgens de voorstanders is het een 'uniek project' waarmee Schouwen-Duiveland een nieuwe doelgroep van rijke mensen kan aantrekken. Zij beschouwen het als een aanvulling op bestaande vakantieparken en campings, die extra toeristen en werkgelegenheid zal genereren.

Natuurbeschermer Gert-Jan Buth van de Zeeuwse Milieu Federatie is “tegen het plan van Brouwerseiland omdat het volbouwen van de Zeeuwse kust niet wenselijk is en het grote gevolgen heeft voor flora en fauna”. Volgens Jitske van Popering van Save our Surfspot is het project “de doodsteek voor de populaire surfsport op de Grevelingen”.

Ria Geluk van de actiegroep tegen het Brouwerseiland startte een petitie tegen de aanleg van het recreatieproject, door 20.000 mensen ondertekend. 'De beleving van de historische Brouwersdam in al zijn openheid en vergezichten gaat voorgoed verloren. Veel gebouwen worden aanzienlijk hoger dan de Brouwersdam zelf en langs de parallelweg komt een geluidswal van 1300 m lang en 10 m hoog, beplant met struiken. Brouwerseiland zal de horizon van alle kanten blijvend domineren.'

Kustpact en pijplijn-projecten

In februari 2017 is het Kustpact afgesloten, ondertekend door minister Schultz en 18 verschillende partijen. Doel is om in de toekomst de kustrecreatie terug te dringen om te voorkomen dat teveel nieuwe bebouwing de waarden van de kust zou aantasten. Uitgangspunt daarbij: Genoeg is genoeg. 

Het unieke van dit Pact is dat de kustgemeenten, de provincie, de natuur-milieu organisaties, de recreatiesector, Rijkswaterstaat, het waterschap en ZLTO gezamenlijk afspraken gemaakt hebben.

Natuurbeschermer Gert-Jan Buth van de Zeeuwse Milieu Federatie ziet Brouwerseiland als een testcase voor het Kustpact. “Zal de Raad van State bij dit langlopende project een uitspraak doen waardoor het bouwen aan de kust wordt tegenhouden? En schept dit een precedent voor andere pijplijnprojecten?”

Wethouder Wout van den Berg verwijst naar het landelijk Kustpact waarbij volgens hem afgesproken zou zijn dat bouwprojecten zoals Brouwerseiland  die al in de pijplijn zaten, niet alsnog zouden worden gedwarsboomd: “Schouwen-Duiveland is een vakantie-eiland. Het project Brouwerseiland is een mooi toeristisch product in een oude werkhaven wat zeker een economische spin-off zal hebben. En het past binnen het Kustpact, dat wil zeggen dat het uitgevoerd mag worden.”

Volgens Gert-Jan Buth is de stap naar de Raad van State geheel niet in strijd met de afspraken die zijn gemaakt in het Kustpact. Er werd bepaald dat dergelijke reeds  langlopende pijplijnprojecten buiten de afspraken vallen over terugdringen van kustrecreatie. Maar dat betekent niet automatisch dat ze uitgevoerd mogen worden. “Tegen dit soort overgangsgevallen mag op legale wijze geprobeerd worden het via bezwaar en beroep tegen te houden”.

Vergelijkbaar project

Hans Klijn van Natuurlijk Ouddorp vreest dat bij de Brouwersdam hetzelfde gaat gebeuren als bij hen in Goeree Overflakkee. “Daar heeft dezelfde projectontwikkelaar een iets kleinschaliger project voor de iets minder rijken neergezet, zo’n 72 strandvilla’s, 20 luxe hotelsuites en een exclusieve Beachclub aan het strand. De huurprijzen zijn zo hoog dat een gemiddeld gezin hier niet kan huren. De eigenaren zijn er bijna nooit, het is een puur beleggingsobject, Het strand is bijna altijd leeg en de lokale bevolking kan er niet meer komen“.

Blije koeien in de wei, volop ruimte in de stallen, bloemetjes en bijtjes: voedselproducenten wekken op verpakkingen graag de indruk dat ze duurzaam bezig zijn, maar de realiteit is vaak anders.

Veel consumenten letten in de supermarkt op of producten goed zijn voor mens, dier en milieu. Producten die claimen 'natuurlijk', 'milieuvriendelijk' of 'diervriendelijk' te zijn, doen het goed. Maar hoe eerlijk zijn deze claims eigenlijk? Organisaties als Wakker Dier luiden de noodklok.

'Ziet er groener uit dan het is'

Zij stellen dat 'greenwashing' in de supermarkt aan de orde van de dag is, en consumenten zo worden misleid. Wie bijvoorbeeld langs de rij met zuivelproducten loopt, ziet veel groene weiden op de verpakkingen staan.

"Allemaal plaatjes die de consument een goed gevoel geven over de duurzaamheid", zegt Leonie Vestering van Wakker Dier. "Maar vaak zijn deze claims niet waar. Onder meer bij zuivelproducten speelt dit al jaren. Het is in veel gevallen gewoon greenwashing: een niet-duurzaam product er veel groener uit laten zien dan het in werkelijkheid is."

42 procent overdreven, onjuist of ronduit misleidend

Edwin van Houten, directeur Consumenten bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM), bevestigt de zorgen van Wakker Dier. "Veel bedrijven hebben de neiging nogal absolute uitspraken te doen, of ze komen met vage, niet onderbouwde duurzaamheidsclaims, zoals 'CO₂-neutraal' of 'groen'. Als je zo'n claim niet kunt staven met harde feiten, dan misleid je de consument."

Uit onderzoek van de Europese Commissie naar de voedingsindustrie blijkt dat zo'n 42 procent van alle groene claims overdreven, onjuist of ronduit misleidend zijn. In datzelfde onderzoek van enkele jaren geleden concludeerde de Commissie dat in 59 procent van de gevallen de gemaakte duurzaamheidsclaims niet of onvoldoende met bewijs werden onderbouwd.

ACM komt met actieplan

De Autoriteit Consument en Markt komt nu met een actieplan tegen misleidende duurzaamheidsclaims in de voedingsindustrie. "Binnenkort schrijven we een brief aan de hele sector. De strekking daarvan is: 'Let op, er zijn duidelijke regels waar je je als bedrijf aan dient te houden'."

Van Houten vindt dat bedrijven beter hun best moeten doen om eerlijk en transparant te zijn. Producenten krijgen straks de ruimte om verbeteringen door te voeren. "Daarna gaan wij steekproeven uitvoeren, en dan zullen we zien hoe het ervoor staat. Als bedrijven niet duidelijker worden en halsstarrig blijven zeggen 'ik ben wel duurzaam', zonder onderbouwing, dan kunnen wij boetes opleggen."

Ondermijnt eerlijke concurrentie

Die boetes kunnen flink oplopen, vertelt de ACM-directeur: "Tot zo'n 900.000 euro, of een bepaald percentage van de omzet. Met dat laatste kun je in de miljoenen uitkomen, afhankelijk van de grootte van een bedrijf."

Greenwashing ondermijnt volgens Van Houten ook eerlijke concurrentie. "Een onderneming die écht investeert in duurzaamheid kan zich op deze manier niet onderscheiden van bedrijven die slechts doen alsof."

'ACM onderzoekt een paar zaken per jaar'

Onderzoeker Koen Boone van Wageningen University & Research (WUR) werkt aan de ontwikkeling van één duurzaamheidskeurmerk. "Zo'n label moet niet alleen voor de consument, maar ook voor de overheid en investeerders duidelijkheid geven over hoe groen een product daadwerkelijk is."

Hij vindt het actieplan van de ACM een goede zaak, maar plaatst ook kanttekeningen. "Het is heel goed dat ze valse duurzaamheidsclaims onder de loep nemen. Maar ze kunnen misschien tien zaken per jaar onderzoeken, terwijl je eigenlijk meer naar een structurele oplossing toe zou willen."

Duidelijk keurmerk

Met zo'n brede oplossing is de Europese Commissie bezig: het zogeheten Green Claims Directive. Dat is nieuwe regelgeving in de maak, waarbij gekeken wordt naar de effecten over de hele productieketen, niet alleen maar naar een klein stukje.

Boone: "Wordt bijvoorbeeld het ene positieve aspect niet teniet gedaan door een slechtere prestatie elders?" Zelf is hij samen met collega's bezig één duidelijk label te ontwikkelen, vertelt de Coördinator Duurzame Ketens van de WUR.

Simpel en duidelijk label

"Je kunt het vergelijken met het energielabel of met de Nutri-Score", licht Boone toe. "Zodat je als consument - bijvoorbeeld door een score van A tot E - in één blik een indruk krijgt over hoe duurzaam een product is."

"Allerlei aspecten worden meegenomen. Uiteindelijk zal het veel makkelijker worden voor bedrijven om te weten wat wel en niet mag, maar ook voor instanties om te controleren of een claim klopt."

'90 procent is sloopmelk'

Ook Wakker Dier hoopt op meer duidelijkheid voor de consument. "Het is ontzettend lastig om te beoordelen welke claims wel en welke niet kloppen", vertelt Vestering.

"Feit is dat 90 procent van de melk in de schappen 'sloopmelk' is, zoals wij dat noemen. Melk dus van koeien die op intensieve wijze worden gehouden, met weinig oog voor dierenwelzijn of milieuvoordelen. En dat staat haaks op het idyllische plaatje dat op de verpakking prijkt."

Bestaande labels

Er zijn een aantal keurmerken die nu al betrouwbaar zijn, zoals bijvoorbeeld het EU-Ecolabel, Fairtrade en het Beter Leven-keurmerk. Die laatste is specifiek gericht op dierenwelzijn.

Het is volgens experts een goed teken als de uitleg over duurzaamheid heel duidelijk en concreet is. Wees vooral kritisch bij vage termen zonder toelichting, benadrukken zij.

De Amerikaanse president Donald Trump mag voorlopig doorgaan met het uitzetten van migranten. Dat heeft het Hooggerechtshof, tot de grote verbazing van velen, gisteren besloten. Hoe kreeg hij dit voor elkaar? "Hij is duidelijk over de schreef gegaan."