tv LIVE
meer NPO start

Hoe zorgt de NAVO voor een evenwichtig Europa? En andere vragen over het militaire bondgenootschap beantwoord

Hoe zorgt de NAVO voor een evenwichtig Europa? En andere vragen over het militaire bondgenootschap beantwoord
Premier Mark Rutte bezoekt Nederlandse troepen in Litouwen, vlak na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne
Bron: ANP

Donderdag bestaat de NAVO 75 jaar. Sinds de oprichting in 1949 is het uitgegroeid tot een militair bondgenootschap van 32 landen in Europa en Noord-Amerika. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie over de NAVO willen weten.

Dick Zandee van Instituut Clingendael beantwoordt jullie vragen. Hij doet onderzoek naar Europese veiligheids- en defensievraagstukken.

1. Hoe zorgt de NAVO voor een evenwichtig Europa?

"De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) is een politiek militair bondgenootschap dat is gebaseerd op de formule: een aanval op één van de lidstaten is een aanval tegen alle lidstaten", legt Zandee uit. "'Collectieve veiligheid' wordt dat genoemd, en die veiligheidsgaranties worden gedeeld onder alle NAVO-landen."

De doelstelling van de NAVO is om oorlog te voorkomen, vervolgt hij. "Maar om zoiets te voorkomen moet je een potentiële tegenstander ervan overtuigen dat het niet loont om aan te vallen. Zoiets kun je alleen doen als je een geloofwaardige afschrikking hebt, bijvoorbeeld door veel aangesloten lidstaten."

Sinds de annexatie van de Krim (2014) en de inval in Oekraïne (2022) door Rusland is er duidelijke dreiging op interstatelijk niveau, zegt de defensiespecialist. "De NAVO probeert daar tegenwicht aan te bieden door af te schrikken en zo nodig te verdedigen als lidstaten worden aangevallen."

Bekijk ook

2. Waarom wil de NAVO meer geld terwijl het nu al een groot defensiebudget heeft?

Omdat er in het verleden door lidstaten is bezuinigd op defensie, zegt Zandee. "Toen dachten we dat Rusland nog geen echte dreiging was. Nu wil de NAVO die achterstanden inhalen. Daarnaast wil de NAVO ook moderniseren en uitbreiden."

Als je puur naar de cijfers kijkt, is het budget van alle NAVO-lidstaten samen veel meer dan wat Rusland aan defensie kan besteden, vervolgt hij. Maar daar zijn volgens hem wel een paar kanttekeningen bij te plaatsen.

"Ten eerste kan je in Rusland veel meer defensiematerieel kopen met roebels dan dat wij kunnen met de euro en dollar. Dat heeft met de koopkracht te maken. Bij ons in het Westen ligt het prijsniveau aanzienlijk hoger", legt hij uit.

"Ten tweede besteden wij het budget ineffectief in de NAVO, omdat alle lidstaten hun geld min of meer nationaal besteden. Dat resulteert in verschillende wapensystemen en verschillende logistieke transportsystemen. Omdat Rusland maar één land is, kan het budget daar effectiever worden besteed."

Dick Zandee
Bron: Eigen foto
Dick Zandee is defensiespecialist bij Instituut Clingendael

3. Hoe staan Joe Biden en Donald Trump tegenover de NAVO?

Joe Biden wordt sinds de val van de Muur ook wel 'de meest pro-Europese president van de Verenigde Staten' genoemd, zegt Zandee. "Er zijn nu meer Amerikaanse troepen in Europa dan op enig ander moment sinds het einde van de Koude Oorlog. Na de Russische inval in Oekraïne investeert Biden dan ook actief in de veiligheid van Europa, ook al krijgt hij wel te maken met Republikeinse weerstand in het Congres."

Oud-president Donald Trump, die dit jaar opnieuw een gooi doet naar het Amerikaanse presidentschap, is volgens hem een ander geval. "Hij dreigde eerder de stekker uit de NAVO te trekken. Veel Europeanen vrezen voor eenzelfde soort scenario als Trump herkozen wordt."

Als de Amerikaanse bijdrage daadwerkelijk twijfelachtig wordt, verwacht Zandee dat NAVO-lidstaten de druk zullen ervaren om meer zelf te doen. "Dat is primair slecht nieuws voor Oekraïne. We zien nu namelijk al dat de Amerikaanse militaire hulp aan Oekraïne is bevroren. Biden heeft in het najaar een pakket aangekondigd, maar dat is nog steeds niet door het Huis van Afgevaardigden vanwege verzet van Republikeinen."

Bekijk ook

4. Stel een land wil uit de NAVO stappen, welke regels gelden er dan?

Het fundament van de NAVO is het 'Noord-Atlantisch Verdrag', dat ook wel het 'Verdrag van Washington' wordt genoemd. En daarmee kan een land uit het verdrag stappen, zegt Zandee. "Maar er is geen voorbeeld van een land dat zijn lidmanschap 100 procent heeft opgezegd en daarmee niet langer verdragspartij is. Daar zijn dan ook geen procedures voor."

In het verleden zijn er wel landen uit de militaire tak van de NAVO gestapt, gaat de defensiespecialist verder. "Zo stapte Frankrijk in 1966 op bevel van toenmalig president Charles de Gaulle uit de militaire organisatie van de NAVO, en Griekenland deed dat in de jaren 70 vanwege het kolonelsregime. Beide landen zijn later weer teruggekeerd."

Op basis van een zogenoemd 'unilateraal besluit' kan een NAVO-lid zelf bepalen om uit het verdrag te stappen. Daarbij heeft het geen toestemming nodig van de andere lidstaten, legt hij uit.

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

5. Waarom is de financiële bijdrage van NAVO-landen soms lager dan afgesproken?

Dat komt volgens Zandee doordat de NAVO geen afdwingende bevoegdheden heeft. "Dus met andere woorden, de NAVO kan niet zeggen: 'Als jullie niet 2 procent van jullie bruto nationaal product (bbp) aan de NAVO besteden, dan krijgt u deze straf opgelegd.'"

De NAVO is namelijk geen organisatie die gebaseerd is op juridische grondslag, benadrukt hij. "Het is een politiek-militaire overeenkomst, maar er zitten geen juridische bevoegdheden aan vast. Dus er kan geen enkele sanctie of maatregel worden opgelegd als een lidstaat bepaalde afspraken niet nakomt."

Daardoor kunnen lidstaten altijd afwijken van de verplichtingen die ze politiek zijn aangegaan: "Alle lidstaten hebben bijvoorbeeld in 2014 ingestemd met de 2 procent-norm: een regel waarin NAVO-lidstaten 2 procent van hun bruto binnenlands product moeten uitgeven aan defensie. Maar een heleboel landen, inclusief ons eigen land, heeft zich niet aan die afspraak gehouden."

Waarom ons leger versterken echt niet zo makkelijk is

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

In Horst aan de Maas vinden ze de kabinetsplannen om arbeidsuitbuiting aan te pakken onvoldoende: 'Treed samen op'

In Horst aan de Maas vinden ze de kabinetsplannen om arbeidsuitbuiting aan te pakken onvoldoende: 'Treed samen op'
Roy Bouten, wethouder Horst aan de Maas
Bron: EenVandaag

Het kabinet wil dat er eerder en harder wordt ingegrepen bij bedrijven die arbeidsmigranten uitbuiten. In Horst aan de Maas, waar de meeste arbeidsmigranten van Nederland wonen, kan het plan op weinig enthousiasme rekenen. "Het is niet genoeg."

Veel mensen maken zich zorgen over hun leefomgeving, zegt wethouder Roy Bouten van de Gemeente Horst aan de Maas. De gemeente huisvest de meeste arbeidsmigranten van Nederland. "Maar het kan ook zijn dat wij onze vergunningsverlening goed op orde hebben", zegt hij.

Leefbaarheid

In Horst aan de Maas zijn zo'n 4.000 vergunde plekken. De Provincie Limburg heeft becijferd dat over vijf jaar een kwart van de inwoners van de gemeente arbeidsmigranten zijn. In een protestactie werd afgelopen week gevraagd om een 'maximum' op te leggen en meer controle op werkgevers.

Inwoners van het dorp vinden bovendien dat de leefbaarheid onder druk staat. Vorig jaar werd bekend dat in het bos nabij de gemeente tientallen werkloze en dakloze arbeidsmigranten leefden. De discussie rond arbeidsmigratie gaat breder dan alleen huisvesting, zegt Bouten. "Het gaat over beheer, over werkomstandigheden."

Bekijk ook

Strenger en harder

"Dan zie je dat mensen op zoek gaan naar onderdak en dan landen ze soms letterlijk in het tuinhuisje van de buren." Voor zowel omwonenden als voor de arbeidsmigranten een hele kwetsbare situatie.

"Daar moeten we vanaf", stelt Bouten. Het kabinet kondigde deze week strengere regels aan voor bedrijven die met arbeidsmigranten werken: de arbeidsinspectie moet eerder en harder ingrijpen bij mogelijke misstanden.

Hogere boetes

Nu wordt ingegrepen als werknemers in 'levensgevaar' zijn of 'onmiddellijk dreigend gevaar' lopen. Minister Eddy van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zegt in een Kamerbrief dat dit nu ook bij 'ernstig gevaar' mogelijk moet zijn.

Bedrijven kunnen daarnaast beboet of zelfs gesloten worden wanneer zij reisdocumenten op bankpassen innemen. Ook voor illegale tewerkstelling komen hogere boetes.

Bekijk ook

'Het is niet genoeg'

Bouten noemt het 'heel erg goed' dat de arbeidsinspectie strenger moet kunnen ingrijpen. "Ik vind alleen dat het niet genoeg is. Dit zou de gemeente ook moeten kunnen doen." De gemeente mag een vergunningsaanvraag alleen maar toetsen in de omgeving: kan en past het in de ruimte?

"Maar", vervolgt de Limburgse wethouder, "ik wil dat wij bij signalen van uitbuiting, ook gewoon tegen een ondernemer zeggen 'we gunnen het jou even niet om de vergunning te krijgen, jij gaat blijkbaar niet verantwoord genoeg om met de belangen van de arbeidsmigrant of omwonende. Jij krijgt die vergunning niet of we pakken het af'."

Bevoegdheden bij gemeente

Wethouder Bouten wil dat de gemeente meer bevoegdheden krijgt. "Wij zijn de overheid die het dichtst bij de situatie staat, wij krijgen meldingen vanuit de handhaving binnen", somt hij op.

"Wij krijgen meldingen over sociale onveiligheid aan de balie vanuit de buurt of vanuit de arbeidsmigrant, daar moeten we kunnen handelen."

Bekijk ook

Samenwerking

Nu probeert de gemeente zo'n bedrijf buiten de deur te houden via de wet Bibob (bij twijfel over integriteit) of via de gemeentewet. Bouten pleit voor een samenwerking tussen gemeente en de arbeidsinspectie.

"Wij kunnen die ogen en oren zijn die de melding naar de arbeidsinspectie stuurt, waarop gehandeld kan worden", zegt hij. "Dus ga elkaar niet beconcurreren maar treed samen op tegen diegene die misbruik maken van de arbeidsmigrant of omwonende."

In Horst aan de Maas vinden ze de kabinetsplannen om arbeidsuitbuiting aan te pakken onvoldoende: 'Treed samen op'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland: 'Land kan stroom gewonden niet aan'

Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland: 'Land kan stroom gewonden niet aan'
Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland
Bron: EenVandaag

Vanwege een tekort aan revalidatieartsen worden de komende tijd medisch specialisten uit Oekraïne in Nederland bijgeschoold. Het aantal geamputeerden in het land neemt in rap tempo toe en het aantal artsen die hen helpt, is bij lange na niet genoeg.

De komende zes weken krijgen zo'n 6 Oekraïense medisch specialisten bijscholing in Nederland. Het gaat om psychologen, fysio- en ergotherapeuten en revalidatieartsen. Allemaal werken ze in Oekraïne om de eindeloze stroom gewonden weer op de been te krijgen.

Gezondheidszorg in Oekraïne onder druk

"De medische sector in Oekraïne blijft in een kritieke toestand. Bijna 2.000 medische instellingen zijn beschadigd of volledig verwoest in Oekraïne", zegt de Oekraïense Kseniya Negrutsa-Godska. Zij is medeoprichter van Netherlands for Ukraine Foundation.

De organisatie begeleidt onder meer gewonde Oekraïense militairen in ons land die complexe operaties ondergaan en zetten zich in voor betere revalidatiezorg in Oekraïne.

Oekraïne kan stroom gewonden niet aan

"Er zijn tienduizenden mensen met geamputeerde ledematen", vertelt Kseniya. "En een kwart van het Oekraïense grondgebied is bedekt met landmijnen. Dat betekent dat dit probleem zal blijven. In Oekraïne hebben we momenteel 11.000 revalidatiespecialisten. Dat is al 7 keer meer dan 2 jaar geleden en het is nog steeds niet genoeg."

Het land kan de stroom gewonden momenteel niet aan, zegt Kseniya. "Het is eigenlijk ook niet mogelijk voor een land, om op zo'n korte termijn een goede opleiding te bieden voor nieuwe specialisten." Daarom is ze blij dat Nederland daar een rol in kan spelen. "Vooral met de multidisciplinaire aanpak, die in Oekraïne heel anders is."

Bekijk ook

Andere manier van werken

Het project is opgezet in samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken en twee andere hulpverleningsorganisaties. In totaal kunnen 384 zorgprofessionals uit Oekraïne profiteren van het bijscholingstraject.

"In Nederland hebben jullie fantastische expertise in de multidisciplinaire aanpak", legt Kseniya uit. Daarmee bedoelt ze dat de revalidatiearts, fysio- en ergotherapeuten en psychologen samen aan de slag gaan met de patiënt en dat de verschillende disciplines elkaar kunnen versterken.

info

Wat is interdisciplinaire samenwerking in de zorg?

De rode draad in het programma is hoe Nederland binnen de revalidatiegeneeskunde interdisciplinair werkt. Dat houdt in dat een heel team waarin een revalidatie arts, revalidatie verpleegkundige en verschillende therapeuten gezamenlijk werken aan de behandeling van een patiënt. Ieder met eigen expertise, eigen kennis, maar uiteindelijk wel gezamenlijk aan de persoonlijke doelen van de patiënt.

Nederland voorbeeldland

"Jullie waren een van de eerste landen die deze methode in Oekraïne introduceerden", vertelt Kseniya over de manier van samenwerken binnen de revalidatiezorg.

"In Oekraïne bevindt zich dit nog in een vroeg stadium. Daarom is dit onbetaalbare expertise voor onze eigen specialisten", vult Kseniya aan.

Gewonde onder medisch specialisten

Eén van de deelnemers binnen dit project is Dmytro. Als kind wilde hij altijd al dokter worden, maar de oorlog brak uit en moest op zijn 23ste naar het front. Terwijl hij vocht tegen de Russen, studeerde hij ook fysiotherapie. Maar vlak voordat hij zijn diploma in ontvangst kon nemen, werden hij en zijn kameraden in augustus 2023 onder vuur genomen.

"Ik zat in een groep met 10 anderen en op een dag werden we onder vuur genomen. Alle 10 raakten we gewond, behalve ik. Ik ging ze helpen en liep naar iemand toe die zwaargewond was om hem in veiligheid te brengen maar werd daarbij geraakt door een kogel in mijn hand en arm", vertelt Dmytro.

Bekijk ook

Droom najagen

Vanwege zijn opleiding tot fysiotherapeut kan hij tegelijkertijd ook het Nederlandse opleidingstraject volgen: "Ik ben nu dichtbij het vervullen van mijn droom. Ik denk dat ik nog ongeveer een jaar tot twee jaar nodig heb zodat ook mijn hand en arm voldoende zijn genezen en ik mijn vaardigheden in de praktijk kan brengen."

Dmytro kan niet wachten. "Het zal erg cool zijn. Het is mijn droom om een medische professional te worden op welke manier dan ook. Ook als fysiotherapeut zal ik kunnen helpen en van invloed kunnen zijn op mensenlevens", sluit hij af.

Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland: 'Land kan stroom gewonden niet aan'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant