Hoe zit het met het wachtgeld voor al die vertrekkende Kamerleden? 6 vragen van jullie beantwoord

De afgelopen weken hebben opvallend veel politici aangekondigd de politiek of de Kamer te verlaten. Zij hebben recht op wachtgeld, een soort uitkering. We vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Rendert Algra, werkzaam bij het adviesbureau LoopbaanNaPolitiek, en hoogleraar sociaal recht aan de Universiteit Leiden Barend Barentsen geven antwoord op jullie vragen.

1. Hoeveel wachtgeld krijgen politici en hoe wordt het berekend?

Het eerste jaar dat bijvoorbeeld een Kamerlid of een wethouder vertrekt, krijgt hij of zij in het eerste jaar 80 procent van zijn of haar laatstverdiende loon, zegt Algra. "Daarna zakt dat percentage naar 70 procent. Een Kamerlid verdient nu iets minder dan 8900 euro bruto per maand. Daar moet je dan dus 80 procent en 70 procent van berekenen."

Hoe hoog het totale wachtgeldbedrag is, hangt af van je functieduur. "Als je minimaal 4 jaar werkzaam bent geweest, loopt de wachtgeldperiode maximaal 3 jaar en 2 maanden door", zegt Algra. "Zo lang hebben zij recht op wachtgeld. Dat geldt niet voor mensen die bijvoorbeeld maar heel kort Kamerlid zijn geweest. Stel, je hebt maar een paar weken die functie uitgeoefend, dan krijg je maar een korte periode vergoeding."

Bron: Rendert Algra

2. Hoelang kan een politicus gebruikmaken van wachtgeld?

Als een Kamerlid of een wethouder stopt in de politiek, zijn ze verplicht om te solliciteren, zegt Algra. Daar krijgen zij 3 maanden de tijd voor. "Lukt dat niet binnen 3 maanden, dan moeten zij een bureau voor loopbaanondersteuning inschakelen. Dat wordt betaald door hun werkgever. De bedoeling is dat zij worden ondersteund bij het vinden van een nieuwe baan en om zo snel zo mogelijk afscheid te nemen van het wachtgeld."

"Als blijkt dat er onvoldoende wordt gesolliciteerd, kan dat consequenties hebben. Zo kunnen ex-politici worden gekort op hun wachtgeld." In de praktijk komt dat eigenlijk niet voor, ziet Algra. "Mocht iemand niet actief solliciteren, zal iemand daar eerst ook op worden aangesproken, voordat zo'n maatregel als wachtgeldkorting wordt ingevoerd."

3. Krijgen ze het ook bij een nieuwe baan?

Ja, zegt Algra. Al hangt het er ook vanaf om wat voor soort nieuwe baan het gaat, legt hij uit. Als een oud-Kamerlid bijvoorbeeld een baan vindt van 3 dagen per week en daardoor minder verdient dan voorheen, krijgen die een aanvulling op de uitkering.

Die uitkering vormt in het eerste jaar om 80 procent van het oude salaris. In de 2 jaar en 3 maanden daarna gaat het om 70 procent. "Het verschil tussen het uitkeringsniveau en het nieuwe salaris wordt overbrugd."

4. Hoe is wachtgeld ontstaan?

Algra: "Het wachtgeld is ontstaan om politici de zekerheid te geven dat ze zonder last hun werk kunnen doen. Van een volksvertegenwoordiger mag je verwachten dat hij of zij zelfstandig goede keuzes maakt. Je wil niet dat dat gebeurt onder druk om je baan te verliezen. Door het wachtgeld heb je dus een soort vangnet."

En dat is maar goed ook, vinden zowel Algra als Barentsen. "Een loopbaan in de politiek brengt veel meer risico's met zich mee dan in het bedrijfsleven. Als Kamerlid heb je bijvoorbeeld afbreukrisico: je staat onder publieke druk. Je kan zomaar vertrekken. Deze wachtregeling zorgt er dus voor dat mensen de politiek durven in te gaan. Zie het als een soort garantie", zegt hoogleraar sociaal recht Barend Barentsen.

De wachtgeldregeling is flink aangescherpt in 2010. Daarvoor was er bijvoorbeeld geen sollicitatieplicht. Toen kregen politici ook nog wachtgeld tot en met hun pensioen.

Bron: Barend Barentsen

5. Waarom krijgen politici ook het wachtgeld als ze zelf vrijwillig vertrekken?

"In de politiek kan het van het ene op het andere moment gebeurd zijn. Dan kan je niet meer afdwingen bij de rechter dat je je baan terugkrijgt. Daar vallen de zelfvertrekkers ook onder: mensen die vinden dat ze het niet goed genoeg hebben gedaan heeft of iemand die er genoeg van heeft", zegt Algra.

"Je weet nooit zeker of het écht 'vrijwillig' is. In mijn ervaring is toch wel vaak sprake van gedwongen vertrek. Bijvoorbeeld dat ze weten dat ze een slechte positie krijgen na de verkiezingen", vertelt hij.

Zo kijkt Barentsen er ook naar. 'Het is een schemerig gebied in hoeverre mensen echt vrijwillig vertrekken. Men wilde niet dat de uitkeringsinstanties, die het wachtgeld uitbetalen, bepalen of iemands vertrek vrijwillig was", zegt hij. "Om die redenen is er één lijn getrokken voor vrijwillige vertrekkers en niet vrijwillige vertrekkers", concludeert Algra.

6. Waarom is wachtgeld nu 'een issue'? Zetten we politici met deze media-aandacht niet onterecht in een slecht daglicht?

Het is een issue geworden door een aantal incidenten met politici of ex-bestuurders die moesten opstappen vanwege grote fouten, ziet Barentsen. "Ik snap best dat sommige mensen dan denken: 'Die foute burgemeester is toch een schoft, hoe is het dan mogelijk dat hij nog twee ton krijgt?'"

"Maar in principe is dit niet anders dan het WW-mechanisme", doelt hij op de Werkeloosheidswet. "Als jij werkloos wordt en later een minder goed betaalde baan vindt, vult je WW-uitkering het gat tussen het salaris van je oude en nieuwe baan. Dus wat betreft is er niks geks aan de hand met die politici.

Wat de verontwaardiging misschien voedt zijn de bedragen, denkt Barentsen. "Als jij 150.000 euro verdient en vroeger 160.000 euro zullen mensen het onnodig vinden dat dat verschil deels gedekt wordt. Maar dat is ook niet het uitgangspunt van de regeling. Het is meer een verzekering."

Barentsen geeft een voorbeeld ter vergelijking: 'Als je huis ter waarde van 1 miljoen euro afbrandt en je hebt dat bedrag op je bankrekening staan, dan heb je de uitkering van de brandverzekeraar strikt genomen niet nodig voor een herbouwing. Maar toch keert de verzekeraar die 1 miljoen euro uit. Dat is de gedachte erachter."