Steeds meer jongeren verlaten het onderwijs zonder diploma. Landelijk nam dit aantal de afgelopen 3 jaar met zo'n 3 procent toe. Toch slaagt gemeente Purmerend er met een persoonlijke aanpak in het aantal schoolverlaters terug te dringen.

In de afgelopen 3 jaar is het aantal jongeren zonder startkwalificatie - een mbo 2-, havo- of vwo-diploma - toegenomen met 50.000, berekende het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Deze stijging in schoolverlaters baart experts zorgen. Want wie wel een kwalificatie op zak heeft, heeft een grotere kans op een vast contract en wordt minder snel ontslagen.

Stijging in schoolverlaters

Van alle jongeren tussen de 15 en 27 jaar, die niet meer op school zitten, heeft op dit moment 20 procent niet minimaal een mbo 2-, havo- of vwo-diploma.

De overheid wil in 2026 toe naar maximaal 18.000 schoolverlaters. Of dit gehaald gaat worden, is maar de vraag aangezien er juist een stijging is van jongeren zonder startkwalificatie. Waren het er in 2021 nog 126.000, zo'n 17 procent van alle jongeren die geen onderwijs volgen, zijn het er in 2024 176.000.

Nasleep van de pandemie

Volgens onderzoeker en directeur van onderzoeksinstituut KBA Ton Eimers speelt de nasleep van de coronacrisis een grote rol in deze stijging. "Corona heeft veel impact gehad op de mentale gesteldheid van jongeren. Ze zijn zich somberder en eenzamer gaan voelen. Dat leidde bij sommigen tot isolatie en problemen in de motivatie", legt hij uit.

Sommige leerlingen zijn uit beeld verdwenen en nooit meer teruggekomen, zegt Eimers. "Tijdens de lockdowns, toen de scholen dicht waren, haakten meer jongeren af. Ze bleven meer thuis, en als het dan al niet helemaal fantastisch ging, kwamen ze niet allemaal weer zo makkelijk terug."

'Banen voor het oprapen'

Een andere belangrijke oorzaak is dat de banen op dit moment voor het oprapen liggen, vervolgt Eimers. "Op een arbeidsmarkt met weinig banen halen jongeren die eigenlijk willen stoppen met school toch maar hun diploma. Nu kunnen ze stoppen zonder enorme zorgen over of ze wel een baan zullen vinden."

Werkgevers die zitten te springen om arbeidskrachten spelen daarop in. Het gebeurt regelmatig dat scholieren tijdens hun stage een baan aangeboden krijgen bij dat bedrijf, vertelt Eimers.

Doorstroomcoach

De overheid volgt voortijdige schoolverlaters tot hun 23ste. Zij komen in beeld bij een zogenoemde doorstroomcoach van de gemeente die kan helpen bij het vinden van een passende opleiding, een combinatie van school en werk, of andere hulp.

Gemeenten hebben een wettelijke plicht om voortijdig schoolverlaten zoveel mogelijk tegen te gaan. Hoe ze dat doen mag elke gemeente zelf beslissen. In de gemeente Purmerend zetten ze in op een 'gerichte individuele aanpak'. Met succes, want in tegenstelling tot de landelijke trend daalde daar het aantal schoolverlaters in het schooljaar 2022-2023 van 196 naar 177.

Hun taal spreken

Volgens de Purmerendse wethouder Natalie Saaf (PvdA) is het persoonlijk contact maken cruciaal bij het oplossen van de stijging in schoolverlaters. Het succes van haar aanpak heeft te maken met de korte lijntjes tussen doorstroomcoaches en schoolverlaters, vertelt ze. "We Whatsappen bijvoorbeeld met hen, in plaats van dat we een ingewikkelde brief sturen."

De coaches staan nauw in contact met de jongeren, spreken 'hun taal' en snappen hun belevingswereld. "Elke schoolverlater heeft een ander verhaal, en afhankelijk daarvan zoeken we naar een specifieke oplossing."

Andere problematiek

"Zo was er een jongen wiens ouders in de schuldenproblematiek zaten, dus die sturen we ook direct naar het loket van de schuldhulpverlening", gaat ze verder. "Schoolverlaten komt vaak voort uit andere problematiek."

Ook samenwerking is belangrijk, vindt Saaf. "We hebben een netwerk opgebouwd waarin de doorstroomcoaches de spil zijn. Zij hebben contact met scholen, ouders, andere instanties en de jongeren." Ook regionaal wordt er samengewerkt met de gemeentes Amsterdam en Zaanstad.

Monitoren en voorkomen

"Doordat het zo kleinschalig is en alle partijen in verbinding met elkaar staan, is het ook mogelijk om jongeren te monitoren en schoolverlating te voorkomen", voegt de wethouder toe. "We kunnen zo vaker op tijd ingrijpen en schakelen naar de juiste oplossingen."

Saaf vindt dat de aanpak bij gemeenten moet blijven. "Onze coaches staan het dichtstbij de jongeren. Het is natuurlijk wel belangrijk om van elkaar te leren, maar het begint met het in het oog houden van de jongeren in combinatie met een toegankelijk netwerk."

Maatwerk

Doorstroomcoach Demy Perdok beaamt dat vooral maatwerk tot succes leidt bij de jongeren. "Contact krijgen is vaak het moeilijkste, maar als je met ze spreekt en vanuit hun vraag werkt, dan ontstaat er succes. Het is dus van groot belang dat je actief op zoek gaat naar de schoolverlaters, zodat je in verbinding met ze blijft en gericht kan helpen."

"Niet iedereen zit op ons te wachten, maar veel weten ook niet van ons bestaan", zegt Perdok. "Zij zijn blij dat we hun helpen met de onderliggende problematiek."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."