Een NCTV'er en een medewerker van de politie worden verdacht van het lekken van staatsgeheime informatie. Hoe weet je als bedrijf of je je medewerkers kunt vertrouwen? "Een screening is een belangrijk middel, maar geen tovermiddel."

Vandaag maakte het Openbaar Ministerie bekend dat een medewerkers van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en een oud-NCTV'er, die nu bij de politie werkt, zijn opgepakt op verdenking van het lekken van staatsgeheimen. Wat voor geheimen dit zijn, is nog niet bekend gemaakt.

Verschillende gradaties

Hoogleraar criminologie Hans Nelen aan de universiteit van Maastricht, ziet dat het selecteren van de medewerkers als begint bij het screenen. "Je probeert als het gaat om het aannemen van mensen kijken of ze passen bij de organisatie, er wordt gekeken naar de achtergrond en dan wordeh natuurlijk ook psychologische testen gedaan."

Binnen het screenen zijn ook nog verschillende gradaties, vertelt Nelen. "In bepaalde vertrouwensfuncties zijn de screeningsmethodes beduidend zwaarder. Het is zelfs denkbaar dat ze bij je thuis komen kijken hoe de thuissituatie is."

Tussentijdse screening

Waar het volgens Nelen mis kan gaan, is dat er vaak sprake is van een eenmalige screening. "Je zou het om de zoveel tijd moeten doen, want levens veranderen. Er kunnen zich omstandigheden voordoen, een scheiding, financiële problemen wat dat dan ook, die kunnen maken dat mensen kwetsbaarder worden."

Dit hoeft niet per se elke keer een zware screening te zijn, laat Nelen weten. "Waar het feitelijk om gaat is dat je zicht houdt: hoe gaat het met die persoon als je signalen krijgt dat er in de persoonlijke sfeer wat speelt? Spreek met zo iemand. Ga die dingen na."

Persoonsdossier onbekend

"Op het moment dat je in een situatie komt dat mensen jarenlang functioneren zonder ook maar één functioneringsgesprek gevoerd te hebben en dat eigenlijk niemand in de organisatie zicht had op hoe het eigenlijk met de betrokkene gaat, dan wordt het wel zorgelijk, zeker in bepaalde vertrouwensfuncties", laat Nelen weten.

Daarbij kan het mislopen wanneer een persoon een overstap maakt van de ene naar de andere organisatie. "Als er dingen zouden spelen -integriteit, problemen in de organisatie - zijn die ook in een persoonsdossier opgenomen. Een probleem is vaak dat als iemand een andere baan aanneemt binnen een andere organisatie, dat dat dossier niet altijd meegaat. En dan is het denkbaar dat ze daar niets weten van de achtergrond van de betrokkenen bij de vorige werkgever."

'Geen tovermiddel'

Toch kan er ondanks een goede screening iets verkeerd gaan, volgens Nelen. "Een screening is een belangrijk middel, maar geen tovermiddel." Als mensen informatie willen en ze weten iemand in de organisatie zover te bewegen om die informatie te verstrekken, zal dat gebeuren.

Nelen: "EEn van de belangrijkste zaken is dan uiteindelijk ook: hoe heb je je organisatie ingericht? Heb je voldoende toezicht op die persoon? Weet je bijvoorbeeld waar iemand wel of niet toe gericht op de toegang toe te krijgen? Dat soort vragen zijn allemaal heel erg van belang."

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.