Veel vrouwen zijn ontevreden over hun opties voor anticonceptie. Niet iedereen wil extra hormonen, natuurlijke methodes zijn onbetrouwbaar en de spiraal kan pijnlijk zijn. "Ik lag dubbelgevouwen van de pijn, maar volgens de arts viel het wel mee."
De pil en spiraal zijn nog altijd de meest populaire vormen van anticonceptie. Maar dat neemt wel af. 4 op 10 jonge vrouwen stopten afgelopen jaren met anticonceptie uit onvrede, blijkt uit onderzoek van 3Vraagt, het jongerenpanel van EenVandaag.
'Dit gaat fout'
Deskundigen pleiten voor meer onderzoek naar alternatieven of kijken naar manieren om drempels te verlagen. Ook voor Veerle Klok blijft het een moeizame zoektocht.
Al jong gaat ze aan de pil, op aanraden van haar huisarts. Toch komt ze snel tot de conclusie dat dat voor haar niet werkt. "Ik heb ADHD, en voor mij is het echt een drama om te onthouden dat elke avond te nemen. Toen ben ik heel vaak de pil vergeten en op een gegeven moment dacht ik: dit gaat straks fout."
Veel pijn
Op haar achttiende neemt ze voor het eerst een hormoonspiraal. "Ik kan me herinneren dat ik wel heel veel pijn had, maar het was een oké ervaring." De eerste jaren is ze erg tevreden.
Maar als ze terug moet om de spiraal te verwisselen, is dat anders. "Ik kreeg een nieuwe dokter en ik werd helemaal niet goed voorbereid. Ze zei: 'Even hoesten en dan is het eruit, daar voel je niks van.' Ik kon me van de eerste keer herinneren dat het erg pijnlijk was, dus ik vroeg of ik verdoving kon krijgen. Dat was geen optie."
'Ik dacht dat ik me aanstelde'
Uit recent onderzoek van Ipsos I&O, in opdracht van belangenorganisatie voor anticonceptie Ava, blijkt dat de helft van de vrouwen die in de afgelopen jaren een spiraal heeft laten plaatsen, ernstige tot ondraaglijke pijn had.
"Ik lag al dubbelgevouwen van de pijn, en dan moest die andere er nog in", vertelt Veerle. "Die arts bleef maar zeggen: 'Het valt wel mee. Het komt wel goed.' Daardoor dacht ik ook dat ik me aanstelde." Ook na het plaatsen van de nieuwe spiraal blijft ze last hebben. "Ik heb nog met heel veel pijn op de bank gelegen en ik kon echt niks, ook paracetamol hielp niet."
Twijfels door sociale media
Ook huisarts Valentine Endtz ziet de twijfel over verschillende vormen van anticonceptie toenemen. "Ik heb het idee dat steeds meer mensen ontevreden zijn. Ze zijn vooral bang voor de bijwerkingen", vertelt ze.
"Maar ik ben altijd heel blij als ze wel naar mij toe komen, want ik heb het idee dat ik maar een klein topje van de ijsberg zie. Ik denk dat veel mensen ĂĽberhaupt wegblijven bij de huisarts."
Anticonceptie in de spreekkamer
Volgens Endtz kom dat onder andere door sociale media. "Er zijn veel mensen die daar dingen zien of heel bang zijn door verhalen die ze om zich heen horen. Ik denk dat mensen die daar heel erg naar luisteren ook niet meer met mij het gesprek aangaan."
Volgens medisch antropoloog Ellen Algera moet het anticonceptieconsult daarom anders. Ze deed onderzoek naar hoe de huisarts anticonceptie bespreekt. "Voor een huisarts zijn daar eigenlijk twee dingen belangrijk. Ten eerste dat er een methode wordt gevonden die past bij de wensen van de patiënt, en ten tweede is het heel belangrijk dat het veilig is."
Afstemmen op het individu
Maar volgens Algera verliezen sommige huisartsen het eerste uit het oog. "Ik zag eigenlijk dat de zorgverleners vooral naar de veiligheid keken en niet meer op het afstemmen op het individu."
Ze keek ook naar gesprekken over anticonceptie-apps, een methode die de laatste jaren aan populariteit wint. "Als het ging over die apps, dan werd er vooral gezegd: het werkt niet, daar krijg je ongeplande zwangerschappen van. Dus die veiligheid werd dan heel belangrijk. En de vraag of zo'n methode bij iemands wensen past werd eigenlijk niet meer gesteld."
Vragen stellen
Ze pleit daarom voor een betere informatievoorziening. "Is er een manier waarop we dat afstemmen op het individu in de spreekkamer weer belangrijker kunnen maken? Hoe doe ik dit op een manier die veilig is en bij mij past?"
"Die vragen zijn denk ik heel belangrijk om te gaan stellen, omdat je ziet dat steeds meer mensen dit soort methodes gaan gebruiken en niet altijd met de juiste informatie en vaardigheden."
'Geen gelijkwaardige optie'
Huisarts Endtz beaamt dat mensen die naar alternatieve methodes kijken, vaak niet met de juiste informatie zijn uitgerust. "Het scheelt al een heleboel als je verschillende methodes combineert en het goed in de gaten houdt."
Maar dat gebeurt in de praktijk vaak niet. "Dan zie je dat de kans op ongewenste zwangerschap soms wel 25% per jaar is."
Geen gelijkwaardige optie
Daarom is Endtz niet heel enthousiast over het direct bespreken van deze alternatieve methodes. "Ik denk niet dat het heel goed is om methoden die eigenlijk bewezen minder effectief zijn mee te nemen in je eerste gesprek."
Je moet in gesprek blijven, denkt ze. "Je kunt het natuurlijk benoemen, en zeker als mensen er zelf mee komen, denk ik dat je daar als huisarts op voorbereid moet zijn. Maar het is geen gelijkwaardige optie als je kijkt naar anticonceptie."
Misinformatie online
Algera begrijpt de terughoudendheid. "Je wil natuurlijk niet dat iemand uiteindelijk met een ongeplande of ongewenste zwangerschap weer bij je terugkomt." Maar, mensen doen het toch wel, volgens haar. "Dus je kan wel waarschuwen en zeggen: 'doe maar niet'. Daarmee zijn mensen niet per se meer geĂŻnformeerd, maar gaan ze uiteindelijk elders informatie zoeken."
Dan wijken mensen uit naar het internet, zegt Algera. "Wat wel heel lastig is, is dat die online informatie niet altijd klopt", vertelt ze. "En daarom denk ik dat het juist heel belangrijk is dat die informatie ergens te vinden is. Wat voor opties heb ik op basis van onderzoek, en niet op basis van het verhaal van een influencer?"
Meer onderzoek nodig
Zowel de huisarts als de medisch antropoloog pleiten voor meer onderzoek naar alternatieve methodes. Algera hoopt dat er een centrale plek komt, zoals een website, waarop je methodes goed kunt vergelijken.
Zo vindt ook Endtz dat het belangrijk is dat mensen met de juiste kennis een besluit nemen. "Het is juist belangrijk dat je die mensen erbij houdt door heel erg open te staan. Ik denk dat je mensen daarin heel serieus kunt nemen, maar het zijn wel opties met een vrij grote foutmarge."
Toch pijnstilling?
Ondertussen kijken huisartsen als Endtz ook naar het verbeteren van bestaande opties. Door bij een spiraaltje bijvoorbeeld niet alleen een pijnstiller te geven, maar ook te verdoven. Op het moment werkt ze met behulp van een reeks prikjes waarmee de baarmoeder plaatselijk wordt verdoofd, iets dat veelbelovend lijkt voor pijnstilling.
Hoewel de eerste resultaten positief zijn, is verder onderzoek nodig om de effectiviteit te bevestigen. "Dit is in ieder geval een stap in de goede richting", concludeert Endtz.
'Anders naar België'
Iets waar Veerle Klok maar al te graag gebruik van zou maken, want opnieuw een spiraal zonder verdoving? "Dat zou ik echt niet nog een keer doen."
Als ik een nieuwe neem, heb ik dat al besloten. En als de dokter het niet wil, dan ga ik naar gynaecoloog en anders naar België of ergens anders. Het is het niet waard."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.