Hoe videoclips ervoor zorgen dat jongeren met een wapen de straat op gaan

Jongerenwerker Joël Ricardo maakt zich zorgen. Hij ziet dat steeds meer jongeren steekwapens dragen en niet terugdeinzen die ook te gebruiken.

Joël Ricardo is even stil als we met hem langs de flat Florijn in Amsterdam Zuid-Oost wandelen. Hier wordt begin september de 18-jarige Jay-Ronne Grootfaam doodgestoken. Ricardo werkt al langer in de wijk en voelt zich persoonlijk betrokken bij de steekincidenten. "Bij ieder incident ken je altijd wel iemand, een familielid of vriend van het slachtoffer, waardoor je je ermee verbonden voelt", vertelt hij.

Steekwapens

Het incident in Zuid-Oost staat niet op zichzelf. Volgens Ricardo neemt het aantal steekincidenten in de hele stad toe. Ook lopen steeds meer tieners met een steekwapen over straat. Ricardo hoort en ziet het dagelijks. Het zijn vooral jongens die opgroeien in een achterstandswijk. Dikwijls komen ze uit gebroken gezinnen zonder vader, met weinig geld. Ze kiezen dan al snel voor het klatergoud van de criminaliteit.

En in die wereld is het steeds normaler om een mes bij je te dragen. "Je hebt jongens die ermee pronken, maar je hebt ook jongens die ze echt gebruiken, die het echt gaan doen", zegt Ricardo.

Muziekclips

Maar dat is volgens Ricardo niet de enige oorzaak. De zogenoemde 'drillmuziek', overgewaaid uit Engeland, heeft ook een negatieve uitwerking op jongeren.

In 'drill videoclips' zie je hoe een gemaskerde groep jongeren in raps een andere groep uitdaagt door ze te dissen, te beledigen en te bedriegen. Wat opvalt is de agressieve manier waarop de jongeren deze bedreigingen uiten in clips.

Foute rolmodellen

"Ze zwaaien met messen, geld en geweren en romantiseren het criminele leven in de videoclips. Sommigen doen het voor de show, anderen leven ook echt zo. Het beïnvloed jongeren op een negatieve manier", vertelt Ricardo.

"Jongeren gaan het gedrag kopiëren, vinden het stoer. We kennen jongeren die door dit soort muziek in de criminaliteit zijn beland. We moeten goed kijken naar de jongeren die hiernaar luisteren, omdat het gevaarlijk kan zijn voor hen. We moeten de foute rolmodellen afbreken."

Bedreigingen

Helemaal nieuw is het fenomeen niet. Ook in het verleden zijn er rap-acts geweest die geweld verheerlijken. Maar nu zijn clips soms regelrechte bedreigingen, gericht op een concrete groep personen. Videos waarin wordt gerapt over "ik druk een shank (messteek) in je lijf, in je lichaam", waarbij de tegenpartij ook met naam wordt genoemd. Dat is nieuw, zegt criminoloog Jeroen van den Broek.

Zorgwekkend is ook de focus op steekwapens, zegt de criminoloog. Hij deed onderzoek naar de rol die sociale media spelen in de geweldsspiraal. "Door de snelle en massale verspreiding ontstaan veel sneller conflicten. Omdat veel meer mensen de beledigingen kunnen zien, is de druk groter om te reageren. Niet alleen online, maar ook in het echt. En dan kan het escaleren", legt Van den Broek uit.

Kopieergedrag

Veel van die clips zijn stoerdoenerij, maar leiden wel tot kopieergedrag, ziet Van den Broek. "Jongeren zien de clips en gaan in het echte leven ook met wapens lopen. Als het dan tot confrontaties komt, is de kans groter dat er wordt gestoken." De criminoloog vindt de toename van de steekwapenbezit zorgwekkend, maar benadrukt wel dat het gelukkig nog lang niet zo erg is als in Engeland. "Wij hebben geen vervallen wijken waar je zonder mes niet de straat op kunt. Maar we moeten wel oppassen dat we Engeland niet achterna gaan."

"Ik schrik ervan dat jongeren het normaal vinden om wapens te dragen. Ze hebben het gevoel dat het nodig is. Voor hun veiligheid, omdat ze anders de straat niet op kunnen. Maar dat is schijnveiligheid. Uit de literatuur blijkt: hoe meer jongeren wapens dragen, hoe meer slachtoffers er vallen", zegt Van den Broek.