Hoe stoppen we de intimidatie van politici? 'Ga niet in gesprek als ze op de stoep staan'

Niet eerder kwamen er zoveel meldingen van bedreiging en intimidatie binnen bij het Team Bedreigde Politici. Dit jaar werd er tot november al meer dan 1.000 keer aangifte gedaan. Wat kunnen we doen om te voorkomen dat bestuurders worden lastiggevallen?

Een complotdenker die met een fakkel voor de deur bij minister Sigrid Kaag staat, boze boeren die minister Christianne van der Wal thuis opzoeken: het zijn slechts 2 voorbeelden van incidenten waar bestuurders en politici steeds vaker mee te maken krijgen.

'Afgrijselijke vormen van agressie'

En niet alle incidenten halen altijd de media, weet agressie- en conflictexpert Caroline Koetsenruijter. Zij spreekt veel met bestuurders en politici die te maken krijgen met bedreigingen en intimidaties.

"Je ziet eigenlijk door de jaren heen dat steeds meer politieke ambtsdragers te maken krijgen met afgrijselijke vormen van agressie en geweld. Dat kunnen gemeenteraadsleden en wethouders zijn, maar ook Tweede Kamerleden en ministers", legt ze uit.

Niet stilhouden, maar melden

Dat er steeds meer meldingen binnenkomen van agressie en intimidatie kan volgens Koetsenruijter komen doordat er vorig jaar een oproep is gedaan aan bestuurders en politici: houd incidenten niet stil, maar meld het altijd.

Politieke ambtsdragers is op het hart gedrukt om aan hun griffier, burgemeester of Commissaris van de Koning te vertellen wat ze meemaken. "Ik hoop dat we nu vooral kijken naar een toegenomen bereidheid om agressie te melden", zegt de conflictexpert.

Helft van bestuurders en politici

Toch verklaart dat volgens haar niet helemaal waarom het aantal meldingen van bedreiging en intimidatie de afgelopen jaren enorm is toegenomen. "We zien door de jaren heen een toename."

Zo gaf in 2014 bijna een kwart van alle politieke ambtsdragers in Nederland aan dat ze weleens te maken hebben gehad met agressie. Dit jaar is dat percentage opgelopen tot bijna de helft van alle bestuurders en politici.

'Mensen vinden dat agressie passend is'

"We zien nog steeds heel veel verbaal geweld", zegt Koetsenruijter. "Dan moet je denken aan allerlei vernederende uitspraken of verwensingen van verschrikkelijke ziektes."

"Maar wat je daarnaast ziet, is dat het steeds normaler wordt om iemand te bedreigen en intimideren om iets voor elkaar te krijgen", vervolgt ze. "Mensen denken dat agressie daar een passend middel voor is en dat baart mij met name zorgen."

'Intimidatie werkt zeer ondermijnend'

Volgens de conflictexpert hebben we onterecht het beeld dat agressie vaak voortkomt uit emotie, frustratie of onmacht. "Maar als we specifiek kijken naar intimidatie gaat het vaak echt om doelbewust gedrag."

Het is doelbewust gedrag om bestuurders en politici te beïnvloeden, waarschuwt ze: "Het gaat onder iemands huid zitten, waardoor diegene mogelijk ander gedrag gaat vertonen en andere beslissingen gaat nemen. Dat is zeer ondermijnend."

Wel of niet in gesprek gaan?

Maar wat moet een burgemeester of minister doen als er een groep demonstranten op de stoep staat? Koetsenruijter benadrukt dat iemand in zo'n situatie onder hoogspanning moet handelen. "Dan is het heel makkelijk om achteraf te zeggen: 'Je had dit of dat moeten doen.'"

"Maar toch zou ik afraden om op dat moment daar in gesprek te gaan", adviseert ze. "Wat je wel kunt doen, is heel duidelijk maken dat je niet op privéterrein met hen in gesprek gaat, maar wel bijvoorbeeld op het gemeentehuis of ergens in Den Haag."

Risico dat gedrag beloond wordt

Het gevaar bestaat namelijk dat demonstranten in hun gedrag worden beloond als een bestuurder op politicus thuis met hen in gesprek gaat. "Als mensen zien van 'Hé, dit kan blijkbaar', dan kan dat een recept zijn om dat gedrag te herhalen", legt Koetsenruijter uit.

"En dat moeten we absoluut niet hebben", benadrukt de conflictexpert. "Er zijn allerlei andere middelen in Nederland om je punt te maken. Dat doe je niet op het thuisadres van een politieke ambtsdrager, dat is echt over de grens."

'Stel een veiligheidsregisseur aan'

Er moet daarom ook sneller ingegrepen worden, vindt ze. Maar dat is niet alleen de taak van politie en justitie: "Die zijn ontzettend overbelast." Ook de politieke instellingen zelf kunnen volgens Koetsenruijter meer doen.

"Ik pleit ervoor om een veiligheidsregisseur aan te stellen, die meteen aan de slag gaat met een interne melding", stelt de agressie-expert voor. "Die moet binnen 48 uur contact opnemen met de agressor. Die is in 85 procent van de gevallen een bekende, dus dan kan er ook echt op de persoon gereageerd worden."