Hoe Saudi-Arabië met duizenden miljarden bezig is aan een charmeoffensief: 'Mensenrechten zijn niet van belang'

Opvallend nieuws vandaag: Saudi-Arabië koopt wetenschappers om en probeert zo de reputatie van hun eigen universiteit op te vijzelen. Het is lang niet het enige waar het land veel geld tegenaan gooit, in het kader van een enorm charmeoffensief.

Het land is er alles aan gelegen om gezien te worden als een modern land. Toch hoorde je de laatste jaren vooral veel over de schending van mensenrechten, bijvoorbeeld na de moord op journalist Jamal Khashoggi. Ook de rechten van vrouwen in Saudi-Arabië staan vaak onder de aandacht.

Vision 2030

Volgens Midden-Oostenexpert Paul Aarts, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, is Saudi-Arabië daar zelf alleen totaal niet mee bezig. "Alle aandacht gaat momenteel naar het hervormen van de economie", vertelt hij. "Het onderwerp mensenrechten is van secundair belang, niet te zeggen van helemaal geen belang."

Het huidige beleid van Saudi-Arabië staat in het teken van Vision 2030: een plan om de economie te verbreden en minder afhankelijk te worden van olie en gas. "Dat is een idee van de kroonprins, in feite de man die Saudi-Arabië op dit moment bestuurt. Het is gelanceerd met het idee dat de olie- en gasexport ooit minder zullen worden. Het land bereidt zich daarop voor: de focus ligt daarom nu vooral op toerisme."

Het ene prestigeproject na het andere

Om die reden lanceert Saudi-Arabië het ene prestigeproject na het andere, waar duizenden miljarden voor beschikbaar zijn. Zo wordt het gerenommeerde Centre Pompidou naar de woestijn gehaald, maar wordt er bijvoorbeeld ook een 170 kilometer lange, futuristische stad uit de grond gestampt.

Ook sport wordt veel ingezet om het imago van het land te verbeteren. De Formule 1 vond er plaats en het land wil het WK van 2030 binnenhalen. Ook kreeg topvoetballer Lionel Messi het laatst nog aan de stok met zijn club Paris-Saint Germain. In plaats van op de training te verschijnen, was hij voor een flink bedrag in Saudi-Arabië op vakantie om aan te prijzen wat het land allemaal te bieden heeft.

Omkoping

Het omkopen van wetenschappers past ook in dat patroon. De King Saud Universiteit benadert wereldwijd topwetenschappers met de vraag om in hun publicaties de universiteit als eerste te noemen, ook al zijn ze daar helemaal niet aan verbonden. Het doel is om de plek van de universiteit op de wereldwijde ranglijst te verhogen.

Paul Aarts onderhoudt zelf ook nauwe banden met het land en bezocht het regelmatig. "Blijven praten met elkaar, daar lijkt mij niks op tegen. Maar het is heel wat anders als je je laat omkopen. Dat is natuurlijk iets dat niet zou moeten gebeuren."

'Val ons nou even niet lastig'

Probeert het land met alle bizarre projecten te verbloemen wat er echt gebeurt? Volgens Aarts wordt er in elk geval niet goed gereageerd als je mensenrechten ter sprake brengt. "Dan wordt er een diepe zucht geslaakt door je gesprekspartner. Mensen zijn zich er wel bewust van, maar ze zeggen: 'Wij hebben andere dingen aan ons hoofd.'"

"De boodschap is duidelijk: 'Val ons nou even niet lastig, want alle aandacht en energie moeten naar de uitvoering van dat ambitieuze Vision 2030-plan. Dus mensenrechten: even niet, graag.'"

Vrouwen zijn beter af

Toch is het volgens Aarts ook niet zo dat er helemaal niets verandert. "Het Saudi-Arabië van deze dagen is niet te vergelijken met 10, 20 jaar geleden. De positie van vrouwen was bijvoorbeeld erg slecht, maar dat is sterk veranderd."

"Vrouwen hebben veel meer bewegingsvrijheid in de publieke sfeer. Ze mogen op veel meer plekken werken. Het aandeel van vrouwen op de arbeidsmarkt is ook substantieel gestegen en dat is een indrukwekkende prestatie. Juridisch moet er nog veel gebeuren, maar in het algemeen is hun positie wel beter dan die decennialang geweest is."

Zelfvertrouwen

Ondanks dat, zijn er dus ook veel onderwerpen waar het land liever geen aandacht aan geeft. En daar wil het land van het Westen niets over horen, benadrukt Aarts. "Dat is echt het nieuwe Saudi-Arabië: er is een enorm zelfvertrouwen. Zij nemen jou de maat en niet andersom."

"'Wij laten ons niet door jullie de les lezen'. Dat is echt wel een trekje op dit moment dat veel manifester is dan het ooit geweest is."