Hoe rechters in Rotterdam samen proberen huiselijk geweld te bestrijden: 'Je moet het patroon zien'

Omdat huiselijk geweld vaker dan gemiddeld voorkomt in Rotterdam, organiseert de rechtbank er een keer per week zogenoemde 'combizittingen'. Zorg, politie en justitie kijken daar samen met rechters naar situaties in gezinnen waarin geweld plaatsvindt.

Rechters behandelen in Rotterdam jaarlijks zo'n 1.500 zaken die te maken hebben met huiselijk geweld. Dat zijn veel zaken, beaamt de rechtbankpresident Julia Mendlik van de stad. "En daarom vinden we het ook nodig om daar speciale aandacht voor te hebben." Die aanpak is niet alleen beter, maar ook veiliger voor gezinnen.

Gezinnen met complexe problemen

Het gaat over complexe problematiek in gezinnen, vertelt ze. "Tussen ex-partners of partners, waardoor ook allerlei andere leefgebieden in gevaar komen."

"Dan heb je het over schulden, en over kinderen bijvoorbeeld, die natuurlijk heel direct last kunnen hebben van het geweld tussen partners of ex-partners. Ook als het gaat om omgangsregelingen."

Verschillende rechters beslissen

Rotterdamse rechters zagen dat er in verschillende rechtsgebieden, in het familierecht en strafrecht, 'losse' beslissingen werden genomen. Een strafzaak over stalking en een zaak over een omgangsregeling konden tegelijkertijd lopen, zonder dat die rechters ervan wisten. "Die komen niet altijd bij elkaar."

"Ze kunnen met elkaar soms zelfs voor wrijving zorgen: de ene beslissing van een strafrechter voor een contactverbod kan in strijd zijn met de omgangsregeling die in het familierecht voor een kind nodig is." Rechters weten dan niet goed hoe ze hiermee om moeten gaan.

Poging tot moord op ex-partner

Binnenkort staat een man voor de rechter die zijn ex-partner probeerde te vermoorden waar haar kind bij was. Ondanks diverse aangiftes en hun verblijf op een beveiligde locatie, eiste jeugdzorg dat de omgang met vader hervat zou worden.

Moeder waarschuwde, maar er werd doorgezet. In maart 2022 schoot hij een kogel door haar hoofd. Zij overleefde dit.

Contactverbod én omgangsregeling

Zonder iets te zeggen over bovenstaande zaak, bevestigt Mendlik dat het kan voorkomen dat er in een gezin een contactverbod ligt voor de ex-partner en tegelijkertijd een verplichte omgangsregeling is met de kinderen.

"Omdat het bij twee verschillende rechters terechtkomt, de familierechter of de strafrechter", legt ze uit. "Als je dat bij elkaar brengt is er meer inzicht in de verschillende problematiek."

Bij elkaar brengen

Tijdens een combinatiezitting krijgt veiligheid juist een belangrijke rol, vertelt Mendlik. Strafrecht en het civiele recht, waarin bijvoorbeeld omgangskwesties worden besproken, worden tegelijk behandeld. Rechters kijken naar de hele situatie: is er sprake van huiselijk geweld? Zijn er andere problemen in het gezin?

"Wij zorgen ervoor dat het bij elkaar wordt gebracht. De problematiek rondom een echtscheiding bijvoorbeeld, een omgangsregeling met kinderen, maar ook soms het strafrechtelijke deel waarbij iemand de ander lastigvalt met geweld. Stalking kan ook onderdeel zijn van het strafrechtelijke feit."

'Heel leven doornemen'

Politie en justitie zijn nauw betrokken bij de combinatiezitting. Ook de hulpverlening vanuit het Zorg- en Veiligheidshuis. Als het kan, wordt gezorgd dat er een reclasseringsrapport ligt: een advies over wat iemand nodig heeft om niet opnieuw de fout in te gaan.

Er wordt bovendien meer tijd per zaak uitgetrokken om alle problemen in een gezin te kunnen bespreken. In een korte rechtszitting is het moeilijk het complete plaatje te krijgen, zegt Mendlik. "Je hebt weinig tijd om het hele leven van de mensen door te nemen en hoe het zover gekomen is."

'Niet het losse incident bekijken'

Huiselijk geweld ontstaat nooit zomaar, denkt de Rotterdamse rechtbankpresident. "Het gaat vaak om een complexiteit aan problemen van mensen. Je moet het patroon zien, niet het losse incident."

De zaken worden behandeld door een strafrechter, die ook kennis heeft van het familierecht. Of andersom. "Er wordt verder gepraat over wat er speelt en of er ook familierecht of jeugdrecht nodig is." Soms gaat het ook over een uithuisplaatsing of een ondertoezichtstelling, vertelt ze.

Veiligheid

Hoewel rechters altijd naar het belang van het kind kijken, kan het zijn dat contact onder toezicht, of niet plaatsvindt. Dat hangt van de situatie af, zegt Mendlik. "Maar er zijn heel veel mogelijkheden om dat veilig te laten plaatsvinden." Daarnaast kan een rechter contact- en gebiedsverboden opleggen en kan er snel gehandeld worden als iemand die verboden toch overtreedt.

Naast de combinatiezittingen behandelen rechters in Rotterdam ook vier dagdelen per week huiselijkgeweldzaken. Deze aanpak startte rond 2018 als pilot, maar is in Rotterdam inmiddels ingevoerd als werkwijze. Volgens de rechtbank is er ook bij andere rechtbanken interesse in de werkwijze.