radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Hoe kunnen hersenchips je lichaam aansturen en zelfs 'verbeteren'? En andere vragen over biohacking beantwoord

Hoe kunnen hersenchips je lichaam aansturen en zelfs 'verbeteren'? En andere vragen over biohacking beantwoord
Een computerchip van het commerciële bedrijf Neuralink
Bron: AFP

Voor het eerst is een hersenchip in een mens geplaatst door Neuralink, een bedrijf van Elon Musk. Chips zijn niet vreemd in de gezondheidszorg, maar Musk wil er uiteindelijk 'de mens mee verbeteren'. We vroegen wat jullie wilden weten over 'biohacking'.

"De gedachte achter het woord 'biohacking' is dat je, net zoals je computers kunt hacken om zwakke plekken beter te maken, ook de menselijke biologie kunt hacken", vertelt Peter Joosten. Hij is futurist en schrijver van boeken over biohacking. Hij beantwoordt jullie vragen samen met Pim Haselager, hoogleraar kunstmatige intelligentie (AI) aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.

1. Hoe wordt met 'biohacking' geprobeerd de mens te verbeteren?

"Er zijn veel trends waarbij mensen hun lichaam proberen te verbeteren, door bijvoorbeeld supplementen te slikken, of koud te douchen. Maar ik definieer 'biohacking' als het echt radicaal willen verbeteren van de mens, met behulp van technologie", zegt Joosten.

Dat verbeteren kun je volgens hem op allerlei manieren invullen: sneller denken, meer onthouden, minder slaap nodig hebben, meer spiermassa ontwikkelen, enzovoort. "Het doel raakt bijna altijd aan fysieke en cognitieve prestaties."

De technieken die worden gebruikt om deze doelen te bereiken komen vaak uit de gezondheidszorg, vertelt de futurist. "Zie de hersenchip die Musk nu presenteert. In de gezondheidszorg wordt al jarenlang gebruikgemaakt van dit soort chips. Ook Musk zegt ze in eerste instantie te willen gebruiken voor mensen die bijvoorbeeld verlamd zijn. Maar ooit wil hij gezonde mensen via zo'n chip laten communiceren met hun smartphone."

Bekijk ook

2. In hoeverre kan een mens op dit moment 'aangestuurd' worden door een chip?

Hersenimplantaten zijn niet nieuw, benadrukt Haselager. "Er zijn tal van historische voorlopers. Zo'n 20 jaar geleden waren de eerste implantaten al een feit. Ze worden vaak gebruikt bij mensen met het locked-in syndroom, met Parkinson, of met ALS, dus in die zin is het hersenimplantaat van Musk niks schokkends."

"Wat wel relatief nieuw is, is de manier waarop het bedrijf van Musk de chip inbrengt", legt hij uit. "Daar is een heel nauwkeurige robot voor nodig. Die wordt al langer gebruikt voor bijvoorbeeld de chirurgie, maar niet voor implantaten."

Hersenimplantaten zijn nuttig voor verschillende dingen, vervolgt de hoogleraar. "Er zijn twee richtingen, leg ik altijd maar uit: van brein naar computer en van computer naar brein. En in beide richtingen kunnen hersenimplantaten hun nut bewijzen."

Haselager: "Iemand die verlamd is, geeft nog wel hersensignalen af en kan dus vanuit zijn brein alsnog 'computers' aansturen, zoals een rolstoel of een robotarm. Dat biedt natuurlijk hoop aan heel veel mensen. En als er nog meer vooruitgang in deze technieken wordt geboekt kunnen mensen misschien ook hun gedachten doorsturen naar een computer, en zo opnieuw leren 'praten'."

"Andersom kunnen computers de hersenactiviteit zo stimuleren dat bijvoorbeeld de verbale creativiteit van mensen of hun ruimtelijk inzicht vergroot kan worden", vertelt hij. "Dat gebeurt al jaren, en daar heb je ook weer verschillende vormen van, zoals implantaten die gebruikt worden bij bijvoorbeeld het verminderen van de symptomen van Parkinson of van depressies."

Bekijk ook

3. Wat heb ik als gezond mens aan een 'biohack'?

Over het algemeen ziet Joosten twee redenen waarom gezonde mensen kiezen voor dit soort snufjes in hun lichaam: "Er is een eerste groep die vindt dat de mens in de huidige vorm niet voldoende is. Die mensen hebben een soort levensovertuiging dat het onze plicht is om meer te kunnen, om langer te leven en onze potentie onbeperkt uit te breiden."

"De tweede groep doet dit simpelweg uit nieuwsgierigheid. Dat was bij mij ooit ook de reden." De futurist heeft namelijk zelf twee implantaten in zijn handen. "Eentje in mijn linkerhand en eentje in mijn rechterhand. Op de ene staan mijn contactgegevens. En met de andere kan ik betalen."

Maar er zijn radicalere voorbeelden, zegt hij: "Er is een man uit Barcelona, Neil Harbisson, die een schedelimplantaat heeft waarmee hij kleuren kan horen. En er zijn ook mensen die magneten in hun vingertoppen hebben. Die magneten zijn ontstaan in de piercing-scene, waar vanuit die subcultuur het idee ontstond 'we kunnen iets toevoegen aan ons lichaam dat niet alleen mooi, maar ook nuttig is.'"

Futurist Peter Joosten en hoogleraar Pim Haselager
Bron: Eigen beeld

4. Hoe veilig is het, kunnen chips bijvoorbeeld gehackt worden?

"Ik denk dat alles gehackt kan worden op dit moment", zegt Joosten. "Als je een verlamming hebt, dan is dat misschien een te verwaarlozen risico, Maar wanneer je als gezond persoon overweegt een chip te nemen, is het wel iets waar je over na moet denken."

Haselager benadrukt de gevolgen voor je lichaam: "Goed is het nooit, zou ik denken. Want je schedel zit er natuurlijk niet voor niks. Als je daar gaten in gaat boren en je gaat door die beschermlaag heen, dan vergroot je de kans op allerlei infecties en problemen."

"Ook worden dingen die het brein in worden gebracht door je lichaam soms gezien als 'breinvreemd', en worden ze ingekapseld. Signalen kunnen dan niet meer goed doorkomen en na een halfjaar of jaar stopt het ding met werken. Dan heb je er niks meer aan", legt de hoogleraar uit.

Daarnaast werken nieuwe technologieën zelden meteen perfect, zegt Joosten. "De eerste pacemaker werd in 1967 bij een man geplaatst, maar die bleef maar een paar uur werken. Uiteindelijk had de man geloof ik 25 versies nodig voordat het goed werkte. Ook zo'n nieuwe hersenchip van Musk zal dus niet meteen perfect zijn. Ik laat hem in ieder geval nog even aan me voorbijgaan."

Bekijk ook

5. Waar ligt de grens met 'biohacking'?

Haselager houdt zich als hoogleraar kunstmatige intelligentie veel bezig met de ethische zorgen over het inzetten van AI en neurowetenschap. Hij noemt het voorbeeld van een rat, die je met elektroden vrij makkelijk kunt laten doen wat jij wil. "Dat kan bij mensen ook, in principe, maar leidt nog te weinig tot vragen in de samenleving over mentale manipulatie en integriteit."

Hij vindt het specifiek zorgelijk dat Neuralink nu met een hersenchip komt. "Er zijn al minstens 15 jaar commerciële bedrijven die chips introduceren, dus dat is niks nieuws. Maar we weten allemaal dat Musk niet bepaald nauwkeurig is en dat hij echt wel rare dingen zegt. Moet zo iemand nou vooroplopen in de hersenimplantaties?"

"Het moet niet zo zijn dat als jij met een chip in je hoofd je hersenproces gebruikt voor communicatie met je smartphone, dat die data over je gedachten dan automatisch eigendom worden van een commercieel bedrijf van Musk", vindt Haselager.

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

6. Is er geen internationale wet die commerciële bedrijven hierin kan tegenhouden?

"In de EU bestaat wel wetgeving zoals de Medical Device Regulation", weet Haselager. "Maar veel Europese wetenschappers en bedrijven hebben daar problemen mee, omdat het leidt tot een behoorlijke vertraging in het ontwikkelen van nieuwe neurotechnologie. Ze hebben het gevoel dat de wetgeving hen achter laat lopen op bijvoorbeeld de Verenigde Staten."

En dat laat volgens hem meteen het dilemma zien, 'want er is natuurlijk wel een reden om zaken zoals de privacy van je hersenen en gedachten goed te reguleren en vast te leggen in zogenoemde neurorechten'. "Het gaat dan bijvoorbeeld ook over de vraag of mensen voor altijd recht hebben op een implantaat, zodra ze er eentje hebben. Er is een tijdje terug een vrouw geweest die in haar recht probeerde te staan toen haar goedwerkende implantaat - dat ze had vanwege epileptische aanvallen - verwijderd moest worden."

Dat moest omdat het leveringsbedrijf in financiële problemen was gekomen, legt hij uit. "Het kwam erop neer dat ze nu dubbel gehandicapt was, want ze wist hoe het is om zonder de aanvallen te leven, en was zonder het implantaat weer terug bij af." Andere landen zijn hier al meer mee bezig dan Nederland, weet de hoogleraar. "In verband met de nieuwe grondwet van Chili is laatst een artikel over neurorechten voorgesteld. En ook in Australië wordt over neurorechten nagedacht."

Dit onderwerp vraagt om maatschappelijke discussie, vindt de hoogleraar. "Je kunt het aan mij vragen, maar ik moet niet in mijn eentje gaan vertellen hoe we dit moeten regelen." Joosten sluit zich daarbij aan: "Ik zou het goed vinden als er bijeenkomsten worden georganiseerd in het land om hierover te praten, en op basis waarvan de politiek vervolgens keuzes kan maken. Het Rathenau Instituut heeft dat bijvoorbeeld ook gedaan over genetische modificatie en het gebruik van genetische data."

De maatschappelijke discussie over hersentechnologieën moet dus nog worden gevoerd, al denkt de futurist dat het nog wel even zal duren voordat we via onze hersenen kunnen communiceren met een smartphone, zoals Musk hoopt te realiseren. "Ik zie hoe snel de ontwikkelingen gaan op het gebied van kunstmatige intelligentie, dus er zou zeker een scenario kunnen zijn waarbij Neuralink over 10 jaar patiënten helpt met allerlei aandoeningen. Maar via een chip onze gedachten doorgeven aan een smartphone, lijkt mij toch verdere toekomstmuziek."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'
Het datacenter van Microsoft in het Noord-Hollandse Middenmeer
Bron: ANP

Nu de verhoudingen met de Verenigde Staten in rap tempo verslechteren, maken experts en politici zich steeds grotere zorgen over de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse technologie: van e-mail tot data-opslag zijn we vólledig afhankelijk.

"Het is echt vijf over twaalf", zegt Bert Hubert, technologie-expert en voormalig toezichthouder van inlichtingendienst AIVD. "Wij zitten nu al in een situatie dat als men in Amerika met het verkeerde been uit bed stapt, organisaties in Nederland in z'n geheel kunnen worden stilgelegd, zoals recent is aangekondigd voor het Internationaal Strafhof - waar Trump niet blij mee is en hij sancties voor heeft uitgeschreven."

Alle gemeenten

Hubert en andere deskundigen schetsten onlangs aan Kamerleden in het parlement de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse clouddiensten, zoals die van Microsoft, Amazon en Google. "Honderd procent van de Nederlandse gemeenten is al afhankelijk van Microsoft", aldus Hubert.

"Zodra data over jou per e-mail wordt verstuurd, staat het in de Amerikaanse cloud en valt het onder het bereik van de Amerikaanse overheid." Daar zit de zorg, nu de Verenigde Staten een radicaal andere afslag hebben genomen. In de Tweede Kamer waarschuwden verschillende experts dat onze afhankelijkheid van de Amerikaanse techreuzen tegen ons gebruikt kan worden.

Bekijk ook

Ondoordacht gebruik

Nog voor de inauguratie van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten concludeerde de Algemene Rekenkamer bovendien al dat Nederland clouddiensten ondoordacht is gaan gebruiken en nauwelijks stil staat bij de risico's.

"Laat ik het onomwonden zeggen: het risico bestaat dat buitenlandse regeringen, met name de VS, informatie van de Nederlandse rijksoverheid of van burgers kunnen inzien en wellicht zelfs aanpassen", zei Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer. Risico's zijn er volgens hem voor de overheid, bedrijven én Nederlandse burgers.

Diensten uitschakelen

"Ik maak me heel erg zorgen", zegt Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA Kim van Sparrentak. In het zwartste scenario zou Trump volgens haar Europa kunnen chanteren door diensten uit te zetten. "Dat zou in de praktijk betekenen dat overheden niet meer bij hun data kunnen. Mensen krijgen hun toeslagen niet meer uitgekeerd. Al dat soort zaken lopen dan direct vast."

In de hele Europese Unie zijn er volgens Van Sparrentak maar enkele gemeenten die niet afhankelijk zijn van de Amerikaanse cloud. Hetzelfde speelt volgens haar bij ziekenhuizen. Inmiddels is zeventig procent van de Europese cloudmarkt in handen van grote Amerikaanse spelers.

Bekijk ook

Stresstest

Met veertig collega's heeft Van Sparrentak de Europese Commissie daarom verzocht in kaart te brengen wat er gebeurt als die diensten daadwerkelijk uitvallen. "We hebben te lang gedacht: Amerika is onze vriend."

VVD-Europarlementariër Bart Groothuis deelt de zorgen en vreest ook dat Trump bepaalde diensten domweg uit laat zetten als wij niet naar hem luisteren. "Bijvoorbeeld met de sancties tegen het Internationaal Strafhof in Den Haag, die totaal afhankelijk is van Amerikaanse technologie", zegt hij.

Eigen boontjes doppen

"Het gaat gewoon op zwart als Trump dat wil. We zullen onze eigen boontjes moeten doppen. Dat hadden we zelf niet zo voorspeld, dat de Amerikanen zo ver van ons af zouden kunnen drijven. En dat betekent voor ons dat er niks anders op zit dan onze technologische industrie in eigen hand nemen", aldus Groothuis.

"Er zijn Europese alternatieven, maar nog niet op de schaal die we nodig hebben. Die zul je langzaam moeten gaan creëren." Die investeringen kunnen volgens beide Europarlementariërs in de honderden miljarden euro's lopen. De EU zou daarbij vooral regels moeten opstellen om ervoor te zorgen dat data van Europese burgers ook altijd in Europa blijft.

Bekijk ook

Cloud Kootwijk

Maar volgens de Europarlementariërs staat vast dat Europa op eigen digitale benen moet komen te staan. Techexpert Hubert vindt ondertussen dat Nederland het heft in eigen handen moet nemen: Cloud Kootwijk, een Nederlandse, veilige cloud voor overheid en zorg - voor e-mail, chat, videobellen en bestandsdeling - zou digitale soevereiniteit moeten garanderen.

De naam is een verwijzing naar Radio Kootwijk, waarmee de Nederlandse staat zichzelf een eeuw geleden onafhankelijk maakte van buitenlandse communicatienetwerken. Staatssecretaris Zsolt Szabó van Digitalisering komt nog voor de zomer met een nieuwe Nederlandse cloudstrategie.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'
Het nieuwe beleid van Donald Trump is geen goed nieuws voor klimaatwetenschap
Bron: NASA / EenVandaag

De nieuwe regering van president Donald Trump in de Verenigde Staten zet het mes in klimaatonderzoek en klimaatbeleid. "Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Meer dan 30 jaar werkte Dan Costa bij de Environmental Protection Agency (EPA), het Amerikaans milieuagentschap. Als National Director was hij onder meer verantwoordelijk voor onderzoek naar luchtvervuiling en klimaatverandering, en de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid.

'Volksgezondheid kon hen niets schelen'

Costa werkte onder zes verschillende presidenten. "Er was altijd wel verschil te merken tussen Republikeinse en Democratische regeringen", vertelt hij.

"Maar toen de eerste Trump-regering aantrad kregen we voor het eerst het gevoel dat volksgezondheid hen eigenlijk niets kon schelen. We merkten snel dat alles wat werd gedaan op het gebied van milieu en volksgezondheid door die regering werd geïsoleerd en gemarginaliseerd."

Frontale aanvallen

Wat nu gebeurt gaat volgens Costa nog een stap verder: "De toekomst van veel wetenschappelijk onderzoek is opeens onzeker, mensen beginnen het gevoel te krijgen dat ze aan de rand van een afgrond staan. Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Costa doelt op het rappe tempo waarmee wetenschap onder de regering-Trump onder druk komt te staan. Vooral de takken die niet in de politieke ambities van de regering passen, zoals onderzoek naar klimaatverandering en klimaatadaptatie, krijgen met frontale aanvallen te maken.

Bekijk ook

'Geweldige denkers'

"Wat mij verbijstert, is de snelheid waarmee wetenschap wordt afgebroken. Ik ben echt sprakeloos", reageert de Nederlandse klimaatwetenschapper Heleen de Coninck.

"En dat terwijl de Amerikaanse klimaatwetenschap zo belangrijk is voor verdere kennisopbouw op de hele wereld. Er zitten daar geweldige denkers."

Samenwerking van 'levensbelang'

De Coninck is verbonden aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit in Nijmegen en schreef mee aan verschillende VN-klimaatrapporten. Regelmatig werkt ze samen met collega's in de Verenigde Staten. "Er zit daar enorm veel wetenschappelijke kracht, met veel relevante data."

"Klimaatverandering is echt een mondiaal probleem. Als we resultaten met z'n allen blijven delen kunnen bijvoorbeeld ook ontwikkelingslanden zich beter voorbereiden op klimaatverandering en extreem weer. Goede internationale samenwerking is van levensbelang, letterlijk."

Bekijk ook

Helft van personeel moet weg

Of deze internationale samenwerking blijft bestaan, is de vraag: onlangs liepen medewerkers van miljardair Elon Musk, die de overheid efficiënter en goedkoper wil maken, het hoofdkantoor binnen van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Dit onderzoeksinstituut is vergelijkbaar met het Nederlandse KNMI.

NOAA speelt in de VS een cruciale rol bij het voorspellen van gevaarlijke weersomstandigheden, het beschermen van de oceanen en het verzamelen van wetenschappelijke gegevens over klimaatveranderingen. Desondanks kregen medewerkers te horen dat de helft van het personeel op termijn moet vertrekken en dat het budget met zo'n 30 procent wordt gekort.

'Trump-loyalist zonder inhoudelijke kennis'

"We verwachten dat ook binnen de Environmental Protection Agency zoiets zal gebeuren", zegt Dan Costa. "Maar het is onduidelijk hoe drastisch de gevolgen zullen zijn."

Gerust is hij er in ieder geval niet op: "De nieuwe EPA-baas is een Trump-loyalist en hij heeft geen enkele kennis van milieuwetenschappen."

Bekijk ook

Klimaatdata veilig stellen

Ook de NASA ligt onder vuur. Met behulp van satellieten, onderzoeksvliegtuigen en grondstations wordt daar een breed scala aan klimaatdata verzameld. Gegevens zoals temperatuurveranderingen in de atmosfeer, hittegolven en afwijkingen in klimaattrends, maar ook smeltende ijskappen, zeespiegelstijging, extreme regenval en meer.

"NASA doet veel moeite om ervoor te zorgen dat de datasets beschikbaar blijven, bijvoorbeeld op veilige parallelle servers en websites", vertelt Costa. "Zelfs als de oorspronkelijke websites offline worden gehaald."

Data beschermen

Al In 2016 werd daarvoor de Environmental Data Governance Initiative opgericht. "Betrokken wetenschappers ontwikkelden een strategie om gegevens te bewaren", legt Costa uit. "Ze proberen data te beschermen, toegankelijk en up-to-date te houden. Dat is nu cruciaal, de situatie is erg onzeker."

De ontgoocheling onder wetenschappers is groot. "Waarheid en feiten lijken er niet meer toe te doen", stelt De Coninck vast. "De redelijkheid is echt zoek. Tegenwoordig ontkent men wetenschappelijke bevindingen vaak glashard, en dat is op lange termijn zeer zorgelijk. Dat zeg ik niet alleen als wetenschapper, maar ook als burger."

Bekijk ook

Duur onderzoek

De Coninck stoort zich ook aan de beeldvorming rondom zogenaamd duur en log onderzoek, zoals nu in de VS. "Bedrijven zoals die van Musk bouwen voort op onderzoek en innovatie die ook door de Amerikaanse overheid zijn betaald", legt ze uit.

"De talenten, zoals ingenieurs die er werken, zijn opgeleid dankzij de overheid", benadrukt de wetenschapper. "Dus het saneren van overheden op deze manier zorgt eerder voor een innovatie-armer land dan een innovatievere economie."

'We leven in cruciale periode'

Haar Amerikaanse collega Dan Costa hoopt dat de wetenschap niet verder wordt ondermijnd. "We leven in zo'n cruciale periode. Als we klimaatverandering willen aanpakken, kunnen we niet verder met een, of zelfs twee handen op onze rug gebonden."

"Ik kijk vaak naar mijn kleinkinderen en vraag me af: wat is de erfenis die mijn generatie aan deze jonge mensen zal nalaten?", sluit hij af.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant