De strijd om de democratie in Israël gaat door. Ondanks de maandenlange protesten wil de regering nu toch de omstreden juridische hervormingen doorvoeren. Premier Benjamin Netanyahu lijkt de controle kwijt te zijn: "Dit hebben we niet eerder gezien."

Na weken van relatieve rust zijn afgelopen weekend opnieuw tienduizenden mensen de straat op gegaan in Israël, om te demonstreren tegen de regering. Premier Netanyahu liet zondag weten dat de omstreden plannen om het hooggerechtshof te hervormen toch worden doorgevoerd.

Macht van rechters

De extreemrechtse regering van Netanyahu trad in december aan en vindt dat rechters te veel macht hebben om politieke beslissingen tegen te houden. Een nieuwe wet moet ervoor zorgen dat de politiek een grotere rol krijgt bij de benoeming van rechters.

Tegenstanders zijn bang dat de juridische hervormingen de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht inperken en noemen de plannen een gevaar voor de democratie. Na maandenlange protesten besloot Netanyahu eind maart om de plannen uit te stellen, maar nu wil hij ze dus alsnog doorvoeren.

Een conservatieve leider

Shmuel Rosner is politiek commentator bij de Israëlische publieke omroep KAN en is verbaasd over de ontstane situatie in zijn land. "Wat we de laatste maanden hebben gezien is chaos, en chaos is niet iets wat we eerder hebben gezien tijdens het premierschap van Netanyahu."

Netanyahu is nu voor de derde keer premier, van de afgelopen 27 jaar is hij bijna 16 jaar aan de macht. Rosner noemt hem een 'voorzichtige' leider: "Een conservatief in de letterlijke zin van het woord: terughoudend. Hij probeerde niet om de wereld te veranderen en koos alleen voor beleid dat er doorheen zou komen."

'Oude Netanyahu vergeten'

Maar die houding lijkt nu helemaal verdwenen, ziet de politiek commentator. "Ik snap niet wat er gebeurd is. In de huidige regering lijkt hij de oude Netanyahu vergeten te zijn", vertelt hij over de harde opstelling rond de omstreden hervorming van het Israëlische hooggerechtshof.

In het verleden ging Netanyahu weleens de strijd aan met politieke tegenstanders, maar volgens Rosner was hij dan 'slim genoeg' om niet de grens over te gaan en zo de controle over de situatie te verliezen.

Bron: EenVandaag

'Hij is controle kwijtgeraakt'

En dat is nu dus wel gebeurd, zegt Rosner. "Hij is al vrij snel de controle kwijtgeraakt en ik heb hem nog niet zien terugkrabbelen, iets wat ik wel verwacht had." Sterker nog: de regering zal volgens Netanyahu deze week 'beginnen met het nemen van praktische stappen, om ons plan om het rechtssysteem te repareren uit te voeren'.

Het laat volgens de politiek commentator zien dat de Israëlische premier 'onder hoge druk staat'. "Hij probeert uit deze situatie te breken, maar ziet geen duidelijke uitweg. Zijn eigen coalitie is erg radicaal, terwijl de oppositie niet met hem wil praten. Hij lijkt dus niet veel opties te hebben."

Druk van extreemrechts

Netanyahu wist door de jaren heen coalities te smeden met verschillende partijen, vaak aan de rechterflank, maar soms ook met centrumlinks. Maar die moeten inmiddels niets meer van hem hebben, legt Rosner uit. "Als je ze keer op keer probeert te belazeren, willen ze op een gegeven moment geen zaken meer met je doen."

Om opnieuw premier te kunnen worden moest Netanyahu daarom in zee gaan met een paar extreemrechtse partijen, waardoor zijn Likud-partij nu 'de meest linkse' binnen de regeringscoalitie is. "En dat legt een hoop druk op hem", ziet Rosner.

Compromis om chaos te stoppen?

Toch denkt hij dat er nog een uitweg uit de situatie is. "Het kan binnen 12 uur opgelost zijn, mits de regering echt bereid is om een compromis te sluiten. Het grootste probleem is alleen dat ze daar niet toe bereid lijkt te zijn."

Terwijl een compromis ook in het belang van de coalitie is, benadrukt de politiek commentator. "Het land kan niet nog veel langer functioneren onder de huidige chaos." De regering zit nu een halfjaar in het zadel en heeft volgens hem 'een reset nodig'. "En dat kan nog steeds."

Vandaag begint Eid al-Fitr, oftwel het Suikerfeest. En dat betekent voor veel mensen: samen zijn én samen eten. De Brabantse Kadir Ahmed probeert daar een rol in te spelen met zijn Kadir's snacks. "Happy halal voor iedereen."

Denk je aan Brabant, dan denk je aan worstenbroodjes, weet ook de van oorsprong Somalische Kadir Ahmed, die in Den Bosch opgroeide. Vroeger kwam hij ze vaak genoeg tegen op kinderfeestjes, als traktaties op school of tijdens een dagje weg. Maar als moslim 'hapte hij dan mis' zoals hij het zelf omschrijft.

'Ik wilde ook'

"Tijdens de kerstbrunch en -diner op school zag ik mijn vriendjes worstenbroodjes eten. Ik had zoiets van: ja, maar dit wil ik ook", vertelt Kadir. "Het zorgde er ook voor dat ik het gevoel had dat ik erbuiten viel, dat ik niet mee kon doen." Als moslim moet je halal eten. Varkensvlees, dat in worstenbroodjes zit, is dat niet.

"Al moslim krijg je van jongs af aan mee dat je halal eet, al snap je als kind misschien niet helemaal waarom", legt Kadir uit. Zijn Nederlandse vriendjes en vriendinnetjes hadden er begrip voor als hij niet alles mee kon eten. "Maar toch had ik vaak het gevoel: waarom jullie wel en ik niet? Waarom is dit er nog niet voor mij?"

Vraag om halal saucijzenbroodjes

Eten verbindt, vindt Kadir, en dan is het ook fijn om alles samen te kunnen eten. Maar pas jaren later kwam hij op het idee om niet-halal producten, zoals worstenbroodjes, voor iedereen beschikbaar te maken.

"Ik werkte bij de klantenservice van Bakkersland (een industrieel bakkersbedrijf, red.) en kreeg de vraag of we halal saucijzenbroodjes hadden. Toen ik daarmee naar mijn baas ging, zei hij: 'Kadir, richt je op brood, we doen niet aan halal.' Maar het gevoel dat ik als kind had, dat gemis, dat bleef aan me knagen."

'Brabants worstenbroodje evenaren'

Zo ontstond het idee om aan de slag te gaan met een halal worstenbroodje. Maar dat ging niet zonder slag of stoot: Kadir was een jaar bezig met het zoeken naar de goede samenstelling voor het deeg en de juiste kruidenmix voor in het gehakt. En werken met rundvlees, wat Kadir gebruikt, gaat anders dan met varkensvlees. "Dat laatste kan een stuk meer aan."

Vergelijkingsmateriaal op het gebied van smaak had hij zelf niet, want een traditioneel worstenbroodje - meestal gemaakt met varkensgehakt, en anders niet halal geslacht vlees - had hij natuurlijk nog nooit geproefd. Dus om de juiste smaak te creëren, kreeg hij hulp van anderen. "Het is echt een specifieke smaak, het was onze uitdaging om het Brabantse worstenbroodje te evenaren."

Hulp van moeder

Met het vinden van de juiste kruidenmix heeft, naast kruidenbedrijf Verstegen, vooral Kadirs moeder geholpen. "Die weet alles van smaken en proeven", vertelt Kadir.

Dat terwijl ze in eerste instantie niet enthousiast was over het idee. "Ze had zoiets van: 'Maak gewoon je studie af en hou op met dat worstenbrood.' Ze begreep niet zo goed wat ik aan het doen was." Maar uiteindelijk ging ook zij erin mee. "Ze zei: 'Je bent zo eigenwijs, ik ga toch maar helpen", zegt Kadir lachend.

Bron: Mark Bolk

1/2Kadir deelt zijn worstenbroodje uit

Groot verschil

Al lijkt het kunnen eten van een worsten- of frikandelbroodje misschien klein, volgens Kadir kan het een groot verschil maken.

"Het doet mensen enorm veel dat ze het nu ook kunnen eten", merkt Kadir. "Je zorgt met een klein product dat mensen eindelijk kunnen mee-eten, dat ze denken: het is er nu eindelijk ook voor ons."

Steeds meer halal

En dat is belangrijk, want er zijn steeds meer mensen in Nederland die halal eten. In 2023 was 6 procent van de Nederlandse bevolking moslim.

Dat is ook terug te zien in de supermarkten. Er zijn steeds vaker halal-vakken en volgens cijfers van onderzoeksbureau Circana is de omzet van halal-producten in 2024 in 3 jaar tijd verdubbeld: van 23,2 miljoen euro in 2021 naar 53,4 miljoen in 2024. Daarbij zijn het niet alleen moslims, maar ook niet-Islamitische mensen die halal kopen, bijvoorbeeld als ze stoppen met het eten van varkensvlees.

'Zowel Fatima als Dirk-Jan'

Dat ziet Kadir ook weer terug in zijn klanten. "Het is niet alleen een Fatima of Kadir die het koopt, maar ook een Dirk-Jan of een Fleur. Iedereen heeft tegenwoordig wel een schoondochter of -zoon, vriend, buurman of -vrouw die halal eet, en iedereen wil ook voor hen iets op tafel kunnen zetten. Daardoor verkopen we niet alleen veel met Suikerfeest of tijdens de ramadan, maar ook met kerst of Pasen." Vorig jaar verkocht Kadir in totaal 1,7 miljoen snacks.

"Er komen steeds meer mensen uit verschillende landen naar Nederland, en daardoor zie je steeds meer verschillend eten, en meer mensen die halal eten. Tegelijkertijd is er in Nederland nog veel onwetendheid over halal." Al ziet Kadir dat wel langzaam veranderen. "We zijn er nog niet helemaal, maar langzaam gaan we vooruit. In Deurne, waar onze bakkerij laatst geopend is, wisten ze eerst niet eens wat halal was. En nu zijn ze hartstikke positief."

Geen niche

"Het wordt nog vaak gezien als een niche", gaat Kadir verder. "Als een hype die weer voorbij gaat. Maar het is juist iets wat de komende jaren alleen nog maar blijft groeien. En hoe fijn is het dan dat we kunnen helpen om het voor mensen beschikbaar te maken?"

"Het gaat erom dat iedereen mee kan eten, want iedereen kan het eten, ook als je niet alleen halal eet. Vandaar dat mijn slogan ook is: eten dat je deelt is twee keer zo lekker."

'Eten waar je blij van wordt'

Waar het begon met puur Brabantse worstenbroodje, heeft Kadir nu ook saucijzen- en frikandelbroodjes en bapao in de supermarkten liggen. En er komt nog meer aan. Maar wat precies blijft nog even geheim, laat Kadir weten.

"Onze missie is om mensen en culturen samen te brengen met eten waar je blij van wordt. Als ik daaraan bij kan dragen met mijn eten, vind ik dat mooi", sluit Kadir af.

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."