meer NPO start

Hoe het ene nieuws het andere overschaduwt: 'Een TikTok-video kan net zoveel aandacht trekken als de oorlog in Afghanistan of de aardbeving in Haïti'

Hoe het ene nieuws het andere overschaduwt: 'Een TikTok-video kan net zoveel aandacht trekken als de oorlog in Afghanistan of de aardbeving in Haïti'
Een kerk in Les Cayes na de aardbeving in Haïti
Bron: AFP

De situatie in Afghanistan was afgelopen week volop in het nieuws. Je zou daardoor bijna vergeten dat er ook nog andere zaken spelen, zoals de ramp met de aardbeving in Haïti. Hoe komt het dat het ene zoveel meer in het nieuws komt dan het andere?

Volgens hoogleraar Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam Mark Deuze is het niet makkelijk te zeggen waarom nieuwsredacties meer aandacht besteden aan het een dan aan het ander. "Ik kan niet in de hoofden kijken van redactieleden op dit moment, maar er zijn wel algemene verklaringen waarom het ene nieuws meer aandacht krijgt dan het andere."

'Afghanistan is toch dichterbij'

Deuze vertelt dat veel nieuwsredacties werken op basis van nieuwswaarden in een rangorde. "Als eerste is het belangrijk of het in Nederland gebeurt en of er Nederlanders bij betrokken zijn." En dan maakt het volgens Deuze ook nog uit of dit bekende Nederlanders zijn, zoals politici en om hoeveel Nederlanders het gaat.

In het geval van de situaties in Haïti en Afghanistan gaat het in beide gevallen om nieuws dat verder van ons afstaat. "In die zin is Afghanistan toch dichterbij, omdat daar natuurlijk veel Nederlandse soldaten hebben gezeten en de politiek ermee gemoeid is." In Haïti wonen ook Nederlanders, maar in verhouding zijn dat er minder en voelt het daardoor minder dichtbij.

Bekijk ook

Gericht op Amerika

"Verschillende media proberen Haïti dichterbij te halen door met journalisten te praten die 10 jaar geleden na de aardbeving daar waren. Dat vind ik heel treffend, maar ook een beetje krampachtig. Dat geeft duidelijk aan dat er geen band mee is, zoals die er wel is met de situatie in Afghanistan."

De tweede belangrijke nieuwswaarde is volgens Deuze de rol van Amerika. "Op de een of andere manier hebben media in West-Europa de neiging zich heel erg op Amerika te richten." Dat is bijvoorbeeld te zien aan correspondentschappen, vertelt hij. "De meeste Nederlandse media hebben vaste correspondenten in Washington en ook in Israël en Jeruzalem, waar Amerikaanse belangen zijn. In andere landen zijn het vaak freelancers en geen vaste.

Onbewuste Haïti-moeheid

Als derde belangrijke nieuwswaarde noemt Deuze nieuws dat gaat over een ramp. "Denk aan een tsunami, aardbeving of de ontploffing van een kerncentrale, iets verschrikkelijks." Volgens hem zou het kunnen dat er minder aandacht is voor Haïti, omdat er na de aardbeving in 2010 uitgebreid aandacht aan is besteed.

"Ik durf het bijna niet te zeggen en ik wil journalisten er niet van beschuldigen, maar ik kan me voorstellen dat er onbewust, ook omdat er andere verhalen spelen zoals corona en Afghanistan, een zekere Haïti-moeheid heerst. Het zal niet bewust zijn, maar ik kan me voorstellen dat er daardoor minder gewicht uitgaat naar zo'n verhaal."

Bekijk ook

'Digitale ruimte is onbeperkt'

Het kan nadelige gevolgen hebben als iets minder in het nieuws komt. "Bij de vorige aardbeving in Haïti in 2010 kwam er meteen een landelijke actie op gang. Dat soort acties profiteren van aandacht. Mensen horen en zien het nieuws overal en hebben het er zelfs over op straat of in de kroeg. Pas dan werkt zo'n inzamelingsactie echt goed."

Kunnen nieuwsmedia het anders aanpakken? Het probleem is volgens Deuze dat nieuwsmedia afwegingen maken op basis van nieuwswaarden. Nieuwsmedia blijven strak vasthouden aan die nieuwswaarden, maar die gelden online niet. "Deze nieuwswaarden zijn al 100 jaar oud en gebaseerd op beperkte kolomruimte in de krant of beperkte zendtijd op televisie. In 2021 bestaan kolommen en minuten niet meer, de ruimte in de digitale omgeving is onbeperkt."

Eindeloze content

Het trekken van aandacht is dan ook veel ingewikkelder dan vroeger, zegt Deuze. Er is in de digitale cultuur volgens hem geen logische informatie hiërarchie. "De statusupdate van Justin Bieber kan evenveel aandacht trekken als de ramp in Haïti, een gekke TikTok-video die rondgaat of de situatie in Afghanistan."

Volgens Deuze moeten nieuwsmedia veel meer kijken naar waar ze voor staan en wat ze mensen willen bieden. "Het internet is een plek voor eindeloze contentdump en als je daar niet in doseert, zeg je eigenlijk tegen de consument: 'zoek het maar uit.'"

info

Zo doet EenVandaag dat

Hoofdredacteur René van Brakel van EenVandaag herkent de punten die Deuze noemt. "Bij elk verhaal stellen we onszelf meerderen vragen. Wat is de impact van het nieuws op ons publiek? Hoe belangrijk is het dat ons publiek het weet? Waarmee onderscheiden we onszelf ten opzichte van andere media? Maar ook: wat kunnen we er praktisch mee? Wat dat laatste betreft helpen de technische ontwikkelingen enorm."

Selectie is een belangrijk onderdeel van de journalistiek, dat geldt ook voor EenVandaag: "Het zijn soms moeilijke afwegingen. Maar die moet je wel maken. De digitale ruimte mag dan onbeperkt zijn, budgetten en wat je kunt doen met het beschikbare aantal journalisten zijn dat niet."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

EU moet demonstranten in Servië meer steunen, zegt historicus: 'Anders kans dat rechtsstaat verder afbrokkelt'

EU moet demonstranten in Servië meer steunen, zegt historicus: 'Anders kans dat rechtsstaat verder afbrokkelt'
Tienduizenden Serviërs gingen zaterdag de straat op in Belgrado
Bron: ANP/AFP

Al maanden wordt in Servië gedemonstreerd tegen de regering van president Vučić. Ook vandaag gingen tienduizenden mensen de straat op in hoofdstad Belgrado. Intussen houdt Europa zich op de vlakte.

De betogers, onder wie studenten, boeren, veteranen en werknemers, vinden dat de rechts-populistische president Aleksandar Vučić moet aftreden vanwege corruptie en zijn innige band met Rusland.

Treinstation ingestort

De demonstraties begonnen afgelopen november, toen de net verbouwde overkapping van een treinstation in de stad Novi Sad instortte. Daarbij vielen vijftien doden. De overheid moet daar verantwoordelijkheid voor nemen, zeggen de demonstranten.

Toch denkt de autoritaire Vučić er niet over om op te stappen. Hij doet er juist alles aan om zijn positie te behouden. Terwijl de demonstranten vreedzaam protesteren, probeert de regering ze te provoceren en zo geweld uit te lokken, vertelt Balkan-historicus Geert Luteijn.

'Corruptie gaat ver'

"De corruptie van Vučićs regering gaat echt heel ver", zegt Luteijn. "Mensen die bij de overheid werkten toen er in 2023 verkiezingen waren, kregen bijvoorbeeld te horen dat ze ontslagen zouden worden als ze niet op Vučić zouden stemmen." Hij heeft de verkiezingen vervalst, vertelt de historicus.

"En als je wil werken bij een overheidsorganisatie, wordt van je verwacht dat je iets doet voor de partij van de president, de conservatieve SNS." Het overheidsapparaat in Servië is niet onafhankelijk, maar wordt gedomineerd door Vučić en zijn partij, vertelt Luteijn.

Bekijk ook

'Protesten ongekend'

De huidige protesten zijn ongekend groot, zegt de historicus. "Er wordt geschat dat sinds november zo'n 2 miljoen Serviërs hebben deelgenomen aan een protest."

Hoewel er al eerder flink gedemonstreerd werd in het land, zoals in 2.000 toen protesten tot het aftreden van de voormalig president Slobodan Milošević leidden, gingen nooit zoveel mensen tegelijk de straat op. De kans dat er uiteindelijk iets verandert is dan ook groot, denkt Luteijn.

Afzetten niet makkelijk

"De vraag is alleen wanneer en hoe." Vučić afzetten zal nog niet zo makkelijk zijn. "Hij zou nieuwe verkiezingen kunnen uitschrijven en die opnieuw kunnen manipuleren, waardoor de oppositie weer geen kans krijgt." Een goed georganiseerde oppositie is er ook niet, volgens Luteijn.

"Daarnaast krijgt Vučić nog altijd veel steun vanuit het buitenland, ook van de Europese Unie. Servië zit in een vergevorderde toetredingsprocedure tot de EU. Die had allang stilgelegd moeten worden, gezien de ondemocratische manier waarop de regering te werk gaat."

Steun van de EU

Vučić voelt zich gesteund door de EU, die geen afstand neemt. Terwijl de Unie juist meer steun zou moeten uitspreken voor de demonstranten, vindt Luteijn. "Het is overigens niet zo dat dat helemaal niet gebeurt, maar de EU heeft het probleem dat ze niet met één mond spreekt als het om dit soort thema's gaat."

"Er zijn wel Europarlementariërs die kritische vragen hebben gesteld over de huidige situatie in Servië. Tegelijk oefent de Europese Commissie geen druk uit op de regering van het land om te veranderen."

Bekijk ook

Economische belangen

Dit heeft te maken met economische belangen, vermoedt Luteijn. Hij wijst op een lithiumdeal die recent werd gesloten toen de Duitse bondskanselier Olaf Scholz op bezoek was in Belgrado. "Die deal werd bekrachtigd door een vertegenwoordiger van de Europese Commissie. Die lijkt dus graag zaken te doen met Vučić."

Servië is niet het enige land in de Balkan waar het onrustig is, zegt de historicus. "Veel van deze landen hebben autocratische leiders en die kijken met argusogen naar de huidige protesten. Denk aan Viktor Orbán, de minister-president van Hongarije. Hij is een bondgenoot van Vučić."

Tussenkop

De huidige protestbeweging in Servië komt op voor een democratische rechtsstaat, benadrukt Luteijn. "Dus als wij in Europa een functionerende rechtsstaat willen, dan moeten we ook zorgen dat in landen waar die onder druk staat, dat daar daadwerkelijk actie wordt ondernomen wanneer daar protest tegen is."

"We moeten naar die protesten luisteren. En als we dat nalaten, moeten we er rekening mee houden dat die rechtsstaat verder afbrokkelt in de komende jaren."

EU moet demonstranten in Servië meer steunen, zegt historicus

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant