Hoe groot is de kans dat je de jackpot in de oudejaarstrekking wint? En andere vragen over loterijen beantwoord

De hoofdprijs van de oudejaarstrekking van 30 miljoen euro wordt weer groots aangekondigd. En dat heeft effect: elke jaarwisseling kopen miljoenen Nederlanders een lot bij de Staatsloterij. We vroegen wat jullie wilden weten over loterijen.

Ruud Koning is bijzonder hoogleraar sporteconomie aan de Rijksuniversiteit Groningen en deskundige op het gebied van kansspelen en statistiek. Hij beantwoordt jullie vragen.

1. Hoe groot is de kans dat je wint?

Koning valt met de deur in huis: "De kans dat je 30 miljoen euro wint tijdens de oudejaarstrekking is heel erg klein." Dat heeft te maken met hoeveel mensen een lot kopen, legt hij uit. Hoe meer mensen dat doen, hoe kleiner de kans.

De berekening is als volgt: "Vorig jaar werden voor de oudejaarstrekking van de Staatsloterij ruim 7,1 miljoen loten verkocht. Met 7,1 miljoen verkochte loten is de kans dat je de jackpot wint slechts 1 op de 7,1 miljoen, oftewel 0,00000014 procent."

Het is ook niet zo dat als je vaker een lot koopt, de kans op het winnen van de jackpot toeneemt, vervolgt Koning. "Als je al 10 jaar lang rond oudjaar een lot koopt, dan is de elfde keer de kans gevoelsmatig misschien groter dat je eindelijk wint. Maar dat is niet het geval." Hij gaat er dan wel vanuit dat er ongeveer evenveel mensen meedoen als de jaren daarvoor.

Bron: eigen beeld

Een schrale troost: de kans dat je íets wint tijdens de oudejaarstrekking van de Staatsloterij is er zeker. "Die is 50 procent. De prijs valt namelijk altijd op even óf oneven eindigende getallen", vertelt Koning. "Maar het bedrag dat je wint is waarschijnlijk niet zo groot."

De kans op het winnen van een groter bedrag is bij de Nationale Postcode Loterij relatief het grootst, volgens Koning. "Dat heeft te maken met het aantal postcodes in Nederland. Dat ligt lager dan het aantal loten dat andere loterijen verkopen."

2. Waar gaan de inkomsten van loterijen naartoe?

Loterijen moeten volgens de wet 40 procent van hun inkomsten aan goede doelen afstaan, vertelt Koning. "Dat percentage was eerst 50 procent, maar is in 2020 mede op verzoek van de loterijen aangepast."

De totale inleg van Nederlandse Loterij bedroeg in 2022 6.503 miljoen euro. Daarvan werd bijna 90 procent uitgereikt aan prijswinnaars. Van het overige deel van de omzet ging 122,9 miljoen naar de Nederlandse staat. En 72,2 miljoen naar goede doelen, grotendeels gerelateerd aan sport in Nederland.

De Goede Doelen Loterijen hadden vorig jaar een totale inleg van 1.126 miljoen euro. Daarvan ging 42 procent naar 236 goede doelen in Nederland, een bedrag van in totaal 473 miljoen euro. De resterende 58 procent werd gebruikt voor prijzen, cadeaus en organisatiekosten met een totaalbedrag van 643 miljoen euro.

3. Zijn loterijen eerlijk?

Volgens Koning kunnen loterijen niet anders dan eerlijk zijn om imagoschade te voorkomen. "Ze moeten hun trekkingen op orde hebben, want de Kansspelautoriteit, die in Nederland toezicht houdt op kansspelen, verstrekt namelijk de vergunningen."

Er is wel een verschil in het uitkeren van het prijzengeld. "Voor de Staatsloterij geldt dat het hele bedrag netto wordt uitgekeerd aan de winnaar. Dus win je 1 miljoen euro, dan krijg je ook 1 miljoen euro."

Dat ligt anders bij de Nationale Postcode Loterij. Deelnemers moeten daar een kansspelbelasting van 29,5 procent betalen over gewonnen prijzen van boven de 449 euro. Koning snapt dat dit oneerlijk kan voelen: "Stel je wint 1 miljoen euro, dan moet je bijna 300.000 euro aan kansspelbelasting betalen. Dus daar moeten mensen rekening mee houden. Reken je niet rijk voordat het bedrag is uitbetaald op je rekening."

4. Waarom wordt er geadverteerd met zo'n hoog prijzenbedrag?

De reden dat mensen loten kopen zit 'm volgens de hoogleraar in de beleving, de gezelligheid, maar met name in dat ze een tijdje kunnen dromen. "Mensen dromen liever over wat ze kunnen doen met 10 miljoen dan met 1.000 euro. De sprookjeswereld die daarachter schuilgaat, is aantrekkelijk. Daar spelen loterijen op in."

"Met een lager prijzenbedrag kunnen deelnemers gedemotiveerd raken. Mensen geven relatief veel geld uit in december. Een staatslot van 30 euro bijvoorbeeld, is onderdeel van de kerstinkopen. Stel dat je met dat lot 100 euro kunt winnen, dan kun je denken: 'Dat is mooi voor vier flessen goede wijn.' Door het winnen van 30 miljoen krijg je een heel ander leven."

Bekijk ook

• 

  Wat er gebeurt met niet opgehaalde prijzen van de Oudejaarsloterij

  • 26-12-2019

5. Waarom mag er reclame worden gemaakt voor loterijen en niet voor (online) gokken?

"Goededoelenloterijen bestaan al veel langer dan de gokmarkt", verklaart Koning. In 1974 werd in de Wet op de kansspelen vastgelegd dat mensen een loterij konden organiseren om geld voor een goed doel op te halen.

"De gokmarkt is pas in de jaren 90 geprivatiseerd, en de online gokmarkt natuurlijk nog later. Daardoor zijn de (reclame)regels voor gokken nog niet wettelijk ingekaderd, en die voor goededoelenloterijen wel."

Dat betekent overigens niet dat er geen meningsverschillen bestaan over de reclameregels voor loterijen. Afgelopen najaar werd de waarschuwingstekst bij gokspelen aangepast, van 'Speel Bewust' naar 'Wat kost gokken jou? Stop op tijd'. Loterijen hebben toen met succes gelobbyd om te voorkomen dat de nieuwe tekst ook op loten kwam te staan.

"Loterijen dragen een deel van hun winst af aan goede doelen, terwijl kansspelaanbieders dat niet doen met de winst van gokken. Vanwege die goede doelen vinden loterijen zelf dat het te rechtvaardigen is om reclame te maken."

6. Hoe verslavend zijn loterijen in vergelijking met (online) gokken?

Een woordvoerder van de Kansspelautoriteit laat weten dat "uit verschillende onderzoeken is gebleken dat het verslavingsgevaar bij loterijen echt veel lager ligt dan bij andere kansspelen. Dat komt doordat loterijen 'long odds' hebben: je weet na deelname niet direct of je hebt gewonnen."

Hoogleraar Koning bevestigt dit. "Tijdens een loterij kun je je winstkans niet beïnvloeden: je koopt een lot en daarna is het afwachten tot de trekking. Dat is anders bij gokken, bijvoorbeeld tijdens sportwedstrijden. Daar kun je, nadat je hebt ingelegd, weer opnieuw inleggen om je winstkans te beïnvloeden. Door dat gevoel van invloed hebben, is het verslavender."

Bekijk ook

• 

  Je hoeft niet meteen naar Nuenen te verhuizen: dat daar de loterij twee keer viel in 9 jaar blijft gewoon toeval

  • 12-10-2021