Hoe gaan mensen met lage inkomens de warmtepomp betalen? En andere vragen beantwoord

Het eindeloos lang wachten op een warmtepomp lijkt voorbij. Deze week opende de eerste grote warmtepompfabriek in Nederland, en installatiebedrijven investeren volop in het opleiden van personeel. Wij vroegen wat jullie wilden weten over de warmtepomp.

Er is dit jaar een recordaantal warmtepompen geïnstalleerd. En als het aan de overheid ligt, krijgen nog meer huishoudens de komende jaren een pomp. Jullie vragen over de warmtepomp worden beantwoord door algemeen directeur Dirk-Jan Wolfert van consumentenorganisatie De Vastelastenbond en energie-expert Joanneke de Jongh bij voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal.

1. Hoe werkt een warmtepomp eigenlijk?

Een warmtepomp werkt eigenlijk als omgekeerde airconditioning, begint algemeen directeur van de Vastelastenbond Dirk-Jan Wolfert. Hij adviseert consumenten over zaken als energiecontracten en energiebesparende maatregelen. "Een airco koelt door warmte uit de lucht te halen en blaast koude lucht naar binnen. De meeste warmtepompen halen juist warmte uit de buitenlucht en gebruiken dat om een woning te verwarmen."

Er zijn twee typen warmtepompen, legt Wolfert uit: de volledig elektrische en de hybride pomp. "De volledig elektrische pomp werkt helemaal op stroom en gebruikt geen gas. Die vervangt de cv-ketel. De hybride pomp daarentegen werkt in combinatie met de cv-ketel. Die draait in principe op het warmtepomp-systeem, maar kan nog wel de cv laten bijspringen als het nodig is."

De meeste huishoudens kiezen op dit moment voor een hybride warmtepomp, omdat ze daarmee goedkoper uit zijn. "In de winter is er relatief weinig warmte in de lucht, dus moet een warmtepomp veel stroom gebruiken om een woning te verwarmen. Als je dat stroomverbruik doorberekent, is het vaak goedkoper om op die koude dagen bij te springen met gas. En nog steeds zorgt een hybride pomp dan gemiddeld genomen voor een besparing van 60 procent voor verwarmen en warm water."

Bron: EenVandaag

2. Waarom is de warmtepomp zo populair?

Wolfert denkt dat dit te maken heeft met de grote besparing die met de warmtepomp valt te behalen. "Veel mensen willen best duurzamer leven, maar het moet vooral financieel interessant zijn. Toen vorig jaar de gasprijzen omhoog schoten, werd het interessant om eens te gaan kijken naar een warmtepomp."

De plotselinge gigantische vraag leidde vorig jaar tot lange wachtlijsten. "Daarom is er nu pas, in de eerste helft van 2023, een recordaantal pompen geïnstalleerd", zegt Wolfert. Hij benadrukt wel dat er nog steeds véél meer woningen zonder warmtepomp zijn dan met. Er zijn ruim 8,1 miljoen woningen in Nederland, maar in 2022 hadden slechts zo'n 400 duizend woningen een warmtepomp, blijkt uit cijfers van het CBS en ABN AMRO Economisch Bureau.

Inmiddels zijn de wachttijden korter. "De leveringsproblemen zijn opgelost, er is een Nederlandse fabriek bijgekomen en bedrijven hebben inmiddels de mogelijkheid gehad om personeel op te leiden", vertelt Wolfert. Desondanks adviseert hij om niet te wachten tot de winter met een aanvraag, want dan kan het zomaar zijn dat je de pomp pas in het voorjaar in huis hebt.

3. Is een warmtepomp wel duurzamer dan gas?

Ja, zegt energie-expert Joanneke de Jongh van Milieu Centraal. "Een warmtepomp gaat heel efficiënt met energie om. Voor 1 deel stroom wat hij verbruikt, produceert hij 3 tot 5 delen warmte. Het rendement kan dus oplopen tot 500 procent, terwijl dat bij een traditionele cv-ketel slechts 93 procent is." Een kleine rekensom maakt dan duidelijk dat verwarmen met een warmtepomp op stroom ongeveer vier keer zo efficiënt is als gas.

De Jongh vertelt ook dat stroom steeds 'groener' wordt. "Op dit moment wordt 40 procent van de stroom die in Nederland verwerkt wordt, opgewekt door een duurzame bron, dus uit zonne-energie, windenergie en een klein beetje biomassa. En dat percentage wordt in de toekomst alleen maar meer. Daardoor heeft stroom een lagere klimaatimpact dan gas."

De milieu-impact wordt vooral bepaald door de gebruikte energiebron (stroom versus gas) en de efficiëntie van het apparaat, maar ook de productie van de apparaten speelt natuurlijk mee. "Een warmtepomp is qua productie iets slechter voor het milieu dan de cv-ketel", vertelt De Jongh. "Maar als je kijkt naar het totaal, dan komt de warmtepomp alsnog als winnaar uit de bus én de productie van warmtepompen gaat in de toekomst nog duurzamer worden, omdat de industrie gebruik gaat maken van een meer natuurlijk koudemiddel dat een lagere klimaatimpact heeft."

Bekijk ook

• 

  Energielabel bepaalt niet of je meer of minder energie gebruikt: 'Hangt af van gedrag'

  • 05-05-2023

4. Kunnen warmtepompen in elk huis of appartement geplaatst worden?

Nee, zegt Wolfert van de Vastelastenbond stellig. "Je moet er de ruimte voor hebben, want de pomp is best wel een grote kast. Hij kan tot twee keer zo groot zijn als een cv-ketel. En dan moet je ook nog een unit buiten de woning plaatsen. In woningen zonder buitenruimte kan dat niet, en bijvoorbeeld bij monumentale panden mag het niet zomaar."

"In appartementen kan een de buiten-unit van de warmtepomp soms wel op het dak geplaatst worden. Maar dan heb je meestal te maken met een Vereniging van Eigenaren, die gezamenlijk moet beslissen. Dat maakt de keuze ingewikkelder."

Verder speelt mee hoe goed een woning geïsoleerd is, zegt Wolfert. "Als een woning niet goed is geïsoleerd, dan kun je er wel een warmtepomp neerzetten, maar dan heeft dat heel weinig effect, want dan 'lekt' alle warmte meteen weer weg. In zo'n woning is het moeilijk om een warmtepomp rendabel te krijgen."

5. Waarom neemt de overheid de tussenstap van hybride warmtepompen, als ze wil dat iedereen volledig van het gas af gaat?

De Jongh legt uit dat de overheid inderdaad wil dat iedereen uiteindelijk volledig van het gas af gaat, maar dat de hybride warmtepomp een goede tussenstap is voor woningen die nog niet goed genoeg geïsoleerd zijn. "Als het kan in je woning, dan wil ze liever dat je meteen een volledig elektrische pomp aanschaft, maar zo niet, dan is een hybride pomp ook al goed."

Wolfert vermoedt dat er verschillende redenen zijn voor 'de tussenstap': "Allereerst is een volledig elektrische pomp veel duurder dan een hybride systeem. Dus een hybride is voor meer mensen nog enigszins betaalbaar. Daarnaast wordt het elektriciteitsnet veel zwaarder belast op het moment dat we allemaal volledig elektrische pompen zouden hebben, vooral in de winter. Tot slot kan met hybride warmtepompen al een besparing van 60 procent op het gas voor verwarmen en warm water worden behaald. Dus dan maken we met z'n allen al een gigantische stap."

De Jongh adviseert wel om - als je gaat overstappen op een hybride pomp - een all electric ready-variant te laten installeren. "Die kun je op termijn aanpassen naar een volledig elektrische pomp, zodat je niet nóg eens een nieuw apparaat nodig hebt."

Bekijk ook

• 

  Gaan we weer langer douchen als de gasprijzen dalen? 'Onze gewoontes zijn aangepast'

  • 13-02-2023

6. Hoelang duurt het voordat je de investering hebt 'terugverdiend'?

Dat hangt af van de je woning, van je energieverbruik en van de gas- en stroomtarieven, zegt Wolfert. Hij schat dat het tussen de 6 en 10 jaar zal duren. "Als je woning slechts tien jaar oud is, dan zal het misschien 6 jaar duren om de investering in de warmtepomp 'terug te verdienen'. Maar als je een woning hebt uit de jaren 60, dan zal het meer richting de 10 jaar zijn."

Ook speelt mee waar je stroom vandaan komt, zegt Wolfert. "Als het van je eigen zonnepanelen komt, dan is het nog veel voordeliger dan wanneer je stroom van het net afhaalt, en dus zul je de investering sneller 'terugverdienen'. Hij wijst wel op de discussie over saldering. "Nu mag je stroom die je in de zomer extra hebt opgewekt, nog 'bewaren' tot de winter. Maar die salderingsregeling loopt vanaf 2025 stapsgewijs af, is het plan."

De Jongh benadrukt nog dat je de investering ook vaak terug ziet in de waarde van je woning. "Tussen de 6 en 10 jaar klinkt als een hele lange periode. Mocht je in die tijd gaan verhuizen, ook dan verdien je de investering vaak wel terug. Je woning krijgt door de warmtepomp een beter energielabel en stijgt in waarde."

7. Hoe kunnen mensen met lage inkomens de warmtepomp betalen?

Dat is heel lastig, erkennen Wolfert en De Jongh. Maar er zijn verschillende mogelijkheden voor financiering.

Beiden noemen de subsidie vanuit de Rijksoverheid. "Met die subsidie krijg je een deel van de aankoopprijs van de warmtepomp terug, ongeveer 30 procent, soms wat meer, soms wat minder. Een hybride warmtepomp (4kWh) kost zo'n 6000 euro, daar krijg je ongeveer 2500 euro terug", legt De Jongh uit. "In die subsidie zit bovendien een soort stapelvoordeel: als je de warmtepomp combineert met een isolatiemaatregel, dan krijg je ook een hoger bedrag voor die isolatie."

Naast de subsidie kun je een lening afsluiten. De Jongh wijst op een lening van het Nationaal Warmtefonds. "Die lening kent 0 procent rente voor huishoudens met een gezamenlijk inkomen van onder de 60.000 euro per jaar. Als je meer verdient, betaal je wel wat rente, maar dat percentage is alsnog erg laag. En je gaat met een warmtepomp natuurlijk besparen op je energierekening, dus die winst kun je deels gebruiken om je lening af te lossen."

Wolfert vertelt dat er ook een lening valt af te sluiten bij de meeste gemeentes. "Die lening komt vanuit het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting. Je kunt een bedrag lenen waarmee je bijvoorbeeld in één klap een warmtepomp, isolatiemaatregelen en zonnepanelen aanschaft. En ook hier is de rente erg laag."

8. Hoeveel geluidsoverlast geeft een warmtepomp en is hier wat aan te doen?

"Het harde geluid is iets wat veel mensen meteen roepen als bezwaar tegen een warmtepomp", herkent Wolfert. "Zij zijn bang voor geluidsoverlast, maar mensen die een warmtepomp hebben zeggen over het algemeen dat het geluid hartstikke meevalt." Natuurlijk, zo'n apparaat is niet stil, erkent Wolfert, maar volgens hem kan het geluid ook al flink worden teruggebracht door goede installatie-maatregelen, zoals trilpootjes. "Ook weten fabrikanten dat die angst er is, dus elk jaar worden de nieuwe apparaten weer stiller."