Forum voor Democratie lukt het om in één klap de grootste partij te worden bij de Provinciale Statenverkiezingen. Een unicum. "Dit is ongeëvenaard", zegt politiek commentator Joost Vullings. Maar een verassing? Dat niet.

Lange tijd lagen VVD en FvD nek aan nek, maar uiteindelijk haalde de partij van Baudet meer provinciale zetels binnen. Hiermee maakt de partij van Baudet zeer waarschijnlijk met 13 zetels zijn entree in de Eerste Kamer. Volgens Vullings een ongekend verkiezingssucces. "In de politiek wordt de term 'historisch' vaak te pas en te onpas gebruikt, maar deze verkiezingsoverwinning van Baudet kun je met recht historisch noemen. Dit is nooit eerder voorgekomen."

In een flow

"Je voelde dat er iets bijzonders in de lucht hing", zegt Vullings. "Thierry Baudet was de politicus waar alles om draaide in deze campagne. De partij zat in een enorme flow. Heel vergelijkbaar met de opmars van Fortuyn destijds."

Hoewel Baudet het gezicht van de partij is, denkt hoogleraar staats-en bestuursrecht Wim Voermans niet dat het succes alleen door zijn populariteit komt. "Forum rekruteert op een slimme manier kandidaten. We weten dat 30 procent van de lokale politici niet aan een specifieke partij is gebonden. Dat zijn vaak mensen met een groot regionaal netwerk, en een geloofwaardige uitstraling. Baudet en de zijnen hebben heel slim in die vijver gevist."

FvD minder kwetsbaar dan PVV

Volgens Voermans is dit het grote verschil met de PVV van Geert Wilders. "De PVV is vooral een landelijke partij met één leider en verder geen officiële leden. Dat maakt ze ook veel kwetsbaarder dan FvD. Dat is wel echt een partij met leden."

Ook de lijsttrekker van de Eerste Kamer, Henk Otten, speelde volgens Voermans een doorslaggevende rol in de verkiezingszege. "Otten is echt een professional, een man met een feilloos politiek instinct. Hij zorgde er voor dat Baudet wat ingetogener is geworden en niet meer hele extreme uitspraken doet. Hierdoor werd Forum een geloofwaardiger alternatief voor veel PVV-stemmers."

'Verdere groei lastig te voorspellen'

Of FvD na deze verkiezingsoverwinning nog meer stemmers naar de partij kan lokken, vindt Voermans lastig te voorspellen. "Maar als Baudet in staat is het kabinet te laten vallen op een onderwerp dat voor zijn partij cruciaal is, zou hij wel eens een nog grotere zege kunnen boeken."

In de provincies waar FvD de grootste is geworden, zal de partij het voortouw moeten nemen om nieuwe provinciebesturen te vormen. "Alle regionale lijsttrekkers krijgen vandaag een telefoontje van de Commissaris van de Koning met de vraag of ze het initiatief willen nemen in de formatie. Vraag is of ze daar als jonge partij klaar voor zijn. De campagne van Baudet was voornamelijk op de Eerste Kamer gericht, maar ze zullen toch ook echt in de provincie aan de bak moeten."

'Besturen kan lastig worden'

Baudet verkondigde tijdens de campagne steeds dat zijn partij verantwoordelijkheid wil nemen en niet langs de kant blijft staan. Volgens Vullings kan het echter nog lastig worden om ook écht in de provinciale besturen te komen. "De provincies spelen een belangrijke rol bij de uitvoering van het klimaatakkoord. Forum staat op dit thema lijnrecht tegenover andere partijen. Daar komen ze niet zomaar uit. Bovendien vraag ik me af of Baudet ook echt nu al met zijn partij wil gaan besturen in al die provincies."

In het land wordt bezorgd gereageerd op de botsing tussen Trump en Zelensky. Ook daalt het vertrouwen in de NAVO flink nu verhoudingen tussen lidstaten zijn verslechterd. In november had 61 procent vertrouwen, daar is nu nog 39 procent van over.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 16.000 leden van het Opiniepanel, vlak na de ruzie tussen de presidenten Trump en Zelensky in het Witte Huis. Mensen reageren in het onderzoek bezorgd over de verslechterde verhoudingen tussen westerse landen.

'Een beschamende vertoning'

'Verbijsterend', 'schandalig' en 'gevaarlijk': verreweg de meeste panelleden zijn uitgesproken over het gebekvecht tussen de leiders. Kiezers van links tot rechts vinden het een beschamende vertoning van de president en vice-president van de Verenigde Staten.

Een PVV-kiezer: "Trump heeft Zelensky zeer amateuristisch en onheus bejegend. Hij zat hem als een klein kind de les te lezen. Van de president van Amerika mag je toch iets meer professionaliteit verwachten." Een paar mensen in het onderzoek noemen het juist 'dom' van de Oekraïense president Zelensky. "Als je een deal wil, moet je niet gaan zitten provoceren", vindt iemand.

De machtsverhoudingen verschuiven

De zorgen bij panelleden na de gebeurtenissen van vrijdag zijn groot. "Je ziet de machtsverhoudingen voor je neus verschuiven. Met twee idioten aan het roer van de grootste en sterkste krijgsmacht", beschrijft een van hen de president en vice-president van Amerika.

Mensen maken zich zorgen over de relatie tussen de VS en Europa (69 procent), over wat dit betekent voor de oorlog in Oekraïne (72 procent), en over een oorlog tussen Rusland en andere Europese landen (57 procent). "Rusland heeft een vrijbrief van Trump gekregen om de aanval op Oekraïne op te voeren. Na Oekraïne worden Estland, Letland en Litouwen aangevallen, en we krijgen geen bescherming meer van de VS", zegt iemand in het onderzoek.

'De NAVO is dood'

Het geloof in de NAVO, waar Amerika het machtigste lid van is, is flink lager dan in november vorig jaar. Van een meerderheid (61 procent) toen, gelooft nu nog maar een minderheid (39 procent) erin. Iemand zegt: "De NAVO is dood. De Amerikanen gaan de verdedigingsverplichtingen niet waarmaken en ik maak mij dan ook ernstig zorgen over de toekomst van de Baltische Staten."

De recente ruzie tussen Trump en Zelensky speelt een rol bij het kelderende geloof in de NAVO, maar uit de open reacties blijkt dat de terugval al langer aan de gang is. "De NAVO is een paar weken na de verkiezing van Trump eenzijdig opgeheven", schrijft een deelnemer.

NAVO- en EU-lidmaatschap Oekraïne?

Toch vinden de meeste mensen (59 procent), net als een paar weken geleden, dat Oekraïne toe moet treden tot de NAVO. 29 procent ziet dat graag zo snel mogelijk gebeuren. 30 procent wil dat de NAVO Oekraïne op langere termijn onder de vleugel neemt. De steun voor een EU-lidmaatschap van Oekraïne is even groot.

Daar tegenover staat een derde van de panelleden die niet wil dat het land van Zelensky toetreedt tot de EU of de NAVO. "Ook al heb ik te doen met Oekraïne, ik maak me zorgen over de corruptie in dat land. En ik kan het Poetin dan niet kwalijk nemen als hij dat als ultieme provocatie zal zien", zegt een panellid bezorgd.

Meer bevoegdheden EU

Het aantal mensen dat meer macht voor de EU wil, is de afgelopen tijd flink groter geworden. Ongeveer een jaar geleden zei nog 12 procent dat de Europese Unie meer bevoegdheden zou moeten krijgen. Inmiddels is dat gestegen naar 22 procent. Die bevoegdheden gaan voornamelijk over gezamenlijke defensie-uitgaven.

Een deelnemer schrijft: "Er moeten gezamenlijke leningen komen voor defensie, dus moet er meer verantwoordelijkheid naar Brussel. Ook een Europese legereenheid is keihard nodig." Er zijn zelfs panelleden die pleiten voor een gezamenlijk, Europees kernwapen, om krachtiger tegenover grootmachten als de VS, Rusland en China te staan.