Nile Gardiner staat ook wel bekend als 'Trump-fluisteraar'. Volgens hem maakt Donald Trump de NAVO alleen maar sterker en zijn Europa en de VS nog altijd bondgenoten. Hij beantwoordt 5 vragen over de koers van de Amerikaanse president.

Nile Gardiner was afgelopen week in Nederland. Hij is politiek strateeg en directeur van het Margaret Thatcher Center for Freedom bij de Heritage Foundation, een van de invloedrijkste conservatieve denktanks in de VS. Vorig jaar produceerde die denktank 'Project 2025', ook wel bekend als de blauwdruk voor de tweede termijn van Donald Trump. Gardiner kent Trump goed. We ontmoetten hem in Den Haag waar hij op uitnodiging van de Atlantische commissie een lezing gaf en spraken hem over wat de koers van Trump voor Europa en de NAVO betekent.

1. Zijn Europa en de Verenigde Staten nog bondgenoten?

"Absoluut", zegt Gardiner overtuigd. "Ik geloof zelfs dat Trump de NAVO sterker zal maken", voegt hij toe. Volgens Gardiner gaat dit tweede termijn van Trump dit transatlantische bondgenootschap alleen maar versterken.

Het is een geluid dat de afgelopen weken weinig te horen is. Veel Europese landen maken zich zorgen over de toekomst van de transatlantische relaties en in het bijzonder over het voortbestaan van de NAVO.

Volgens Gardiner ziet Trump wel degelijk het belang van de NAVO, en hij verwacht dat Trumps 'tough-love'-benadering positief gaat uitpakken voor Europa. "Ik ben eigenlijk heel optimistisch", voegt hij toe.

2. Maar het lijkt alsof Donald Trump nogal kritisch is op Europese landen binnen de NAVO?

"Trump vindt dat veel Europese landen te weinig hebben geïnvesteerd in de versterking van het bondgenootschap", vervolgt Gardiner. Trump wil de NAVO dus niet ondermijnen maar juist ervoor zorgen dat landen hun defensie-uitgaven verhogen, volgens hem.

"Het doel is om ervoor te zorgen dat Europa in staat is zichzelf te verdedigen. Natuurlijk met steun van de VS, maar Europese landen zouden 80 tot 90 procent van die defensieve last op zich moeten nemen", legt Gardiner uit.

En we zien nu al het effect van Trumps harde aanpak: "Als je kijkt naar wat Duitsland doet dan zie je dat de EU 800 miljard dollar gaat investeren. Duitsland, de grootste economie in Europa, is vastberaden om zijn militaire macht weer op te bouwen. Wat de Duitsers doen, zet de toon voor de rest van Europa op het gebied van defensie-uitgaven." Dat is volgens Gardiner iets positiefs.

3. Hoe moeten we Trumps beleid richting zijn bondgenoten opvatten?

"Trump focust zich in eerste instantie altijd op wat belangrijk is voor de Verenigde Staten, op het nationale belang. Het is een 'America First'-beleid en dat is logisch als je president bent van de machtigste natie ter wereld", zegt Gardiner. "Je wordt gekozen om het Amerikaanse volk te vertegenwoordigen."

Volgens Gardiner gebruikt Trump vaak schokkende uitspraken als een tactiek om verandering teweeg te brengen. Het is dus niet zo dat Trump allianties verwerpt, hij wil dat ze effectiever zijn, vervolgt Gardiner. "Wat jullie in Europa als 'pesten' zien, wordt in Amerika juist opgevat als goed leiderschap." Volgens hem zijn alle onderhandelingen van Trump uiteindelijk heel doelgericht.

4. In hoeverre zien we een toenadering tussen de Verenigde Staten en Rusland?

Voor de Verenigde Staten blijft Rusland een grote dreiging. Het is een nucleair bewapende dictatuur, legt Gardiner uit. "Het is een militaire supermacht die zich barbaars gedraagt. Maar - net zoals Roosevelt en Churchill destijds met Stalin moesten samenwerken - moet Trump ook met Poetin kunnen omgaan." Iets wat in het verleden tot de verdeeldheid in West- en Oost-Europa heeft geleid.

Voor Gardiner blijft het een voorbeeld van 'realpolitik': het handelen in de internationale politiek op basis van belangen en machtsverhoudingen. Dat zag je al tijdens Trumps eerste termijn in 2018, vervolgt Gardiner. Toen vielen Russische huurlingen een Amerikaanse basis in Syrië aan. Onder Trumps bevel reageerde het Amerikaanse leger: twee- tot driehonderd Russen kwamen daarbij om. Poetin liet het daarbij omdat hij de macht van de Verenigde Staten niet onderschat. "Trump is in staat om Rusland hard aan te pakken en dat weet Poetin."

Gardiner is ervan overtuigd dat de Verenigde Staten hun bondgenoten zullen blijven steunen, vooral met het oog op de dreiging die uitgaat van Rusland.

5. Zit er een plan achter Trumps buitenlandbeleid?

"Ik denk dat Trump wel degelijk een groot masterplan heeft. Zijn doel is om ervoor te zorgen dat Europa zichzelf kan verdedigen", verklaart Gardiner het huidige beleid. Steun uit Amerika zal er volgens Gardiner altijd blijven, maar het is niet de bedoeling dat Europa afhankelijk blijft van de VS voor de komende 500 jaar.

"Vóór Trump was dat de conventionele wijsheid", vervolgt Gardiner. "Trump wil dat veranderen. En dat is geen afwijzing van Europa, het is juist een boodschap aan Europa dat jullie op eigen benen moeten staan." Volgens hem zou die boodschap met open armen ontvangen moeten worden.

"De EU is als geheel veel rijker dan Rusland, dus er is geen reden waarom ze zichzelf niet zouden kunnen verdedigen", sluit hij af. "Het is echt een kwestie van wilskracht en leiderschap."

Het kabinet heeft besloten een pilot voor de opvang van dakloze arbeidsmigranten met drie jaar te verlengen. De gemeente Venlo is verheugd: daar is het project een groot succes. "De straten zijn veel leger. En je wil voorkomen dat mensen doodgaan."

De naar schatting tienduizend dakloze arbeidsmigranten uit de EU die in Nederland verblijven hebben zonder langdurig verblijf of inschrijving bij de gemeente geen recht op opvang of zorg, met alle gevolgen van dien.

Duizenden arbeidsmigranten

Met zeven miljoen euro van het Rijk hebben gemeenten die meedoen aan een pilotprogramma extra plekken ingericht om de arbeidsmigranten toch op te kunnen vangen. Venlo is een van die gemeenten. In de regio Noord-Limburg werken zo'n 53.000 arbeidsmigranten, waarvan 13.500 in Venlo.

Wethouder Jacques Smeets doet daarom graag mee. Venlo trekt als grensgemeente en als grootste tuinbouwgebied in de EU veel bedrijvigheid. "Mensen worden door uitzendbureaus hierheen gehaald, maar ze raken hun werk kwijt en staan opeens op straat, zonder onderdak en inkomsten. Dat veroorzaakt overlast."

Overleven

"Mensen slapen overal: in tentjes, in de bossen, in parkeergarages. Ze vallen soms mensen lastig. Je moet je voorstellen wat dat mentaal met arbeidsmigranten doet, als je zo moet overleven. De verleiding om drank en drugs te gebruiken is dan groot", zegt Smeets.

De gemeente Venlo biedt nu structureel een tijdelijke opvang aan arbeidsmigranten om hen zo opnieuw naar werk en onderdak te begeleiden, of hen met de juiste hulp vrijwillig te laten terugkeren naar hun land van herkomst.

'Voorkomen dat mensen doodgaan'

Deze aanpak is noodzakelijk, denkt de wethouder. "Op de toptijd zagen we 40 tot 75 arbeidsmigranten op straat leven. Je wil voorkomen dat er mensen doodgaan op straat. Door de aanpak zien we dat het aantal daklozen terugloopt. Het probleem wordt beheersbaarder. Je krijgt grip op deze doelgroep."

De pilot in Venlo omvat een speciale opvanglocatie voor dakloze arbeidsmigranten. Het Leger des Heils werkt hier samen met stichting Barka, die ervaring heeft met de doelgroep. Het voormalige verzorgingstehuis Beerendonck biedt plek aan maximaal vijftien mensen. De meerderheid is afkomstig uit Polen.

Intensieve begeleiding

Het gaat vooral om mensen die al langere tijd of meerdere keren dakloos zijn geweest. Vaak hebben ze te maken met psychische problemen of verslavingsproblematiek. Niet iedereen komt er binnen: de opvang is tijdelijk en bedoeld om mensen door middel van intensieve begeleiding weer aan het werk te helpen.

Krzysztof is zo'n arbeidsmigrant die hoopvol naar Nederland trok, maar zijn werk verloor en wekenlang op straat belandde. Hij vond het leven op straat zwaar. Hij voelde zich eenzaam, vernederd en onzeker over de toekomst.

'De straat is niet mijn wereld'

In De Beerendonck kwam hij tot rust en kreeg hij psychische hulp. Hij is heel dankbaar: er is nu zicht op een baan in de logistiek en onderdak. "Ik kan nu snel herstellen. Ik wil niet op straat leven, want dat is niet mijn wereld", vertelt hij.

"Ik heb hulp gezocht, en gelukkig heb ik die gekregen. Ik weet nu dat ik volgende week een baan heb en accommodatie. Zo kan ik verder bouwen aan mijn leven."

80 procent geholpen

In maart kwam de gemeente Venlo met een tussentijdse evaluatie van de pilot, die succesvol lijkt. De andere vijf gemeenten waren al eerder begonnen en kwamen tot dezelfde conclusie.

Meer dan 80 procent van de deelnemers werd door het project geholpen. De helft van de 44 mensen die zich aanmeldden vond een nieuwe baan. Zes keerden vrijwillig terug naar hun land van herkomst en acht mensen worden nog steeds begeleid.

'De straten zijn leger'

Voor de overige 20 procent heeft de pilot niet gewerkt. Eén persoon werd doorverwezen naar de maatschappelijke opvang, en bij zeven anderen is het traject stopgezet door slecht gedrag. In de opvanglocatie geldt een zerotolerancebeleid met betrekking tot alcohol en drugs.

Wethouder Smeets is erg blij met deze resultaten. "De straten zijn echt een stuk leger. Het project doet ertoe." De mogelijkheid om vroeg in te grijpen maakt het verschil, denkt hij. "Zo kunnen we mensen naar een duurzame oplossing begeleiden, of naar ander werk."

Terugkeer

"Hulp bij vrijwillige terugkeer naar het land van herkomst is ook een oplossing", vervolgt Smeets. Dit was het geval bij Andrzej. Na het verlies van zijn baan was hij zijn alcoholverslaving niet meer de baas, en besloot hij met hulp van Stichting Barka vrijwillig terug te gaan naar Polen.

Daar werkt hij nu als kok in een gemeenschap van Stichting Barka, waar hij ook voor zijn alcoholverslaving wordt behandeld. "Het was moeilijk, maar ik kon kiezen om terug te gaan naar Polen. Ik heb daar geen spijt van. Hier kan ik helpen en zijn ze blij met me, omdat ik kok ben van beroep. Het alternatief was dat ik weer op straat zou belanden."

In gesprek met sector

Het doel van de pilot is volgens wethouder Smeets ook om het systeem aan te pakken. Werkgevers en de uitzendbranche moeten ook veranderen, vindt hij. "Die halen mensen hierheen. Dat mag, in Europa mag je vrij reizen, maar het leidt soms tot excessen."

Een groot gedeelte van de bedrijven doet het goed, ziet Smeets, maar een deel niet. Met die bedrijven moeten afspraken worden gemaakt. "We moeten in gesprek met de branche en een convenant afspreken." Dat ben je aan de arbeidsmigranten verplicht, stelt de wethouder.

Waarschuwen

Smeets: "Mensen worden onder valse voorwendselen van heinde en verre hierheen gehaald, en vallen op een gegeven moment terug. Zonder dak boven hun hoofd, zonder baan."

Andrej waarschuwt jongeren in Polen nu om niet dezelfde fouten te maken die hij maakte toen hij naar Nederland kwam. "Jonge mensen komen naar Nederland en hun eerste vraag gaat niet over waar de supermarkt is en ze eten kunnen krijgen, maar waar de dichtstbijzijnde coffeeshop en dealer zijn."

Nieuwe fondsen

Na 2025 stopt de pilot, maar de gemeenten hebben vorige week het nieuws gekregen dat de financiering in de voorjaarsnota geregeld is voor de opvang tot 2028. Er komt acht miljoen euro per jaar beschikbaar.

"Dat is positief nieuw", zegt wethouder Smeets. "Begin mei verwachten we een Kamerbrief daarover. Hoe de verdeling van middelen tussen de gemeenten eruit ziet, is nu nog niet duidelijk."

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.