Hoe eindejaarstradities ons kunnen helpen 'in een tijd dat alles op z'n kop staat'

Het einde van het jaar is een periode waarin veel mensen naar houvast zoeken. En door de coronacrisis hebben we dat misschien wel harder nodig dan ooit. Vraag is hoe we dit jaar de donkere decemberdagen doorkomen.

Het zou alles te maken hebben met overleven in de winter: onze eindejaarstradities. Het uitdelen van voedsel in de vorm van oliebollen, het samenkomen na een jaar hard werken, het verjagen van 'spoken', van zaken waar we geen grip op hebben. En zo bekeken zijn die tradities nu belangrijker dan ooit. "Vroeger waren we bang voor boze geesten, want die kon je niet zien. Nu zijn we bang voor het coronavirus."

Ergens bij horen

"Ze zijn voor veel mensen heel belangrijk", vertelt gedragswetenschapper Inge Merkelbach van de Erasmus Universiteit over onze eindejaarstradities. "Ze geven houvast, je weet ieder jaar precies hoe het gaat. Ze geven een gevoel van beloning, van ergens bij horen, van identiteit. Hoe jij met je familie of vrienden Oud en Nieuw viert, bepaalt de identiteit van je vriendengroep of familie."

Het samenzijn is iets wat volgens traditie-deskundige Ineke Strouken diepe wortels heeft in het verleden. "Families kwamen bij elkaar met Kerst, en iedereen die eenzaam was, werd ook uitgenodigd."

Stoom afblazen

"Hoe jij je traditie vormgeeft, geeft houvast en identiteit", zegt Merkelbach. Maar wat als die tradities niet kunnen doorgaan? "Dat zal dat voor veel mensen best wel vreemd zijn, zeker omdat er toch al veel wegvalt en eigenlijk alles op z'n kop staat."

"Dan hebben we dit soort tradities en houvast juist nodig om een beetje grip op de situatie te krijgen", legt ze uit. "Als dat er dan ook al niet meer is, dan wordt het extra lastig voor veel mensen. Neem bijvoorbeeld vuurwerk: "Als je daar van houdt is het lastig, zeker omdat het iets is om even stoom af te blazen, om even gek te doen. Het oude jaar achter je te laten en het nieuwe jaar hoopvol in gaan. Dat het nu niet kan is lastig."

Bron: EenVandaag

Terug naar oude tradities

Ineke Strouken ziet in het wegvallen van sommige tradities wel kansen voor de terugkeer van oude tradities, zeker als het gaat om onze behoefte het jaar hard knallend af te sluiten. "Lawaai maken is ouder dan vuurwerk. Mijn vader wist nog dat ze met potten en pannen lawaai stonden te maken", vertelt ze. "Het is niet zo spectaculair, maar het is zeker goedkoper."

En dat geeft dan weer ruimte aan een andere traditie. Want als je geld op vuurwerk bespaart, dan kan dat net zo makkelijk naar goede doelen. Want het geven aan mensen die het moeilijk hebben is ook een oude traditie, ziet Strouken. "Je zou extra geld kunnen storten aan de voedselbank. Of wegzetten voor mensen die heel erg getroffen zijn door corona, bijvoorbeeld in Afrika."

Bron: EenVandaag

Treurig Oud en Nieuw

Ook Merkelbach ziet mogelijkheden er onder de huidige omstandigheden toch maar het beste van te maken. "Al je elkaar wilt zien, dan kan dat, maar op afstand. Je zou mogelijk buiten kunnen afspreken, of digitale middelen inzetten om contact te houden. Of gewoon een kaartje of kleine attentie door de brievenbus, dat kan ook al veel doen."

Een directe vervanging voor vuurwerk ziet ze niet zomaar. Slaan op potten en pannen, een lichtshow, het kan allemaal best leuk zijn. "Maar ik denk dat het voor sommige mensen een teleurstelling zou zijn, omdat het voor hen symbool staat voor het afsluiten van het jaar. Net zoals oliebollen, net zoals champagne. Dat is zo in elkaar verstrengeld. Dat het nu niet kan zal voor die mensen mogelijk voelen als een treurig of een niet echt Oud en Nieuw."

Traditie blijft

Ziet Strouken vooral kansen voor de terugkeer van oude tradities, volgens Merkelbach verdwijnen onze tradities niet zomaar. "Ik verwacht geen grote cultuurveranderingen, veranderingen kosten tijd", zegt ze.

Eerder ziet ze als de situatie weer min of meer normaal is volgend jaar, dat sommige mensen alles gaan inhalen omdat het weer mag. "Dat je een soort inhaalreflex ziet", licht ze toe.

Volgend jaar extra genieten

Ook wat Ineke Strouken betreft verandert er aan de kern van de tradities uiteindelijk niet veel. "De wezenlijke functie was van overleven in een koude, donkere tijd, naar overleven van een hectische maatschappij. En nu is dat overleven in een tijd vol onzekerheid vanwege de pandemie."

En als we dat achter de rug hebben? Dan verwacht Inge Merkelbach dat we volgend jaar nog meer gaan genieten van de tijd rond de jaarwisseling. "Zoals dat eerste terrasje, dat voelt fijner als het eindelijk weer kan. Kerst en Oud en Nieuw zullen volgend jaar voelen als een klein cadeautje, omdat het dan weer mag."