Noord-Koreaanse arbeidsmigranten komen onder valse voorwendselen naar Europa. Twaalf uur per dag werken, geen verlof en bijna al het salaris gaat naar de staat. Voor het eerst klaagt een Noord-Koreaan indirect – via een Nederlands bedrijf dat in Polen opereert – zijn eigen staat aan.

Onder valse voorwendselen naar de andere kant van de wereld vliegen om te worden uitgebuit, dat overkwam de cliënt van advocaat Barbara van Straaten. “Hem is beloofd dat hij buiten Noord-Korea voor een goed salaris zou werken”, vertelt Van Straaten. “In plaats daarvan is hij verhandeld. Hij is in bussen en vliegtuigen gestopt en in Polen terechtgekomen.” Daar werd hij tewerkgesteld op een scheepswerf waar Nederlandse bedrijven scheepsonderdelen laten bouwen. 

In het vizier van Noord-Korea

Nu klaagt de cliënt van Van Straaten een van die Nederlandse bedrijven aan voor ‘het profiteren van uitbuiting’. “We hebben bewijs dat het bedrijf op de hoogte was van de omstandigheden op de werf.” De naam van het bedrijf maakt de advocaat niet bekend. Naar eigen zeggen om te voorkomen dat bewijsmateriaal wordt verdoezeld. Het Openbaar Ministerie (OM) maakt over een paar maanden bekend of ze overgaan tot vervolging.

Het is een bijzondere aanklacht. Volgens Korea-deskundige Remco Breuker klaagde een Noord-Koreaan niet eerder op deze manier indirect zijn eigen staat aan. Dat is niet zo gek, want Noord-Koreaanse arbeidsmigranten en hun achtergebleven familieleden worden door de staat nauwlettend in de gaten gehouden. “Zijn angst is gegrond, we proberen zijn identiteit zo lang mogelijk te beschermen’, zegt Van Straaten.

Keten van goedkopere arbeiders 

Daarnaast wordt een Nederlandse opdrachtgever voor het eerst aangeklaagd voor uitbuiting waar zij zelf niet direct aan deelnam. Dat het bedrijf is aangeklaagd is mogelijk door een wetsonderdeel dat lang geleden werd opgesteld om prostituees te beschermen. Volgens Van Straaten zoekt de Noord-Koreaan daarom juist in Nederland gerechtigheid. Polen ziet geen reden voor strafrechtelijke vervolging.

Waar komen deze praktijken vandaan? In de scheepvaartsector, maar ook sectoren zoals de kleding- en voedingssector, wordt gebruik gemaakt van goedkope arbeid uit Europese landen zoals Polen. Die landen zoeken op hun beurt weer naar arbeidsmigranten die nog goedkoper zijn, zoals Noord-Koreanen. Om te zorgen dat dit allemaal netjes gaat zijn er verschillende verdragen, wetten en sancties opgesteld. 

Kleine boefjes aanpakken heeft geen zin

In de praktijk is het moeilijk om te checken of die regels worden nageleefd. Volgens vakbond FNV wordt er te weinig gehandhaafd. Een Europees rapport dat verscheen in september onderschrijft hun zorgen. Uit het rapport blijkt dat de arbeidsinspectie in Europese landen tekortschiet.

De FNV staat dan ook achter de aanklacht van de Noord-Koreaan. “Het heeft geen zin om de kleine boefjes onderaan de keten aan te pakken”, zegt bestuurder Hermen Pol. “De verantwoordelijkheid moet liggen daar waar de regels worden bepaald en winst wordt gemaakt.”

Verantwoordelijkheid onbekend 

Volgens belangenorganisatie Netherlands Maritime Technology (NMT) ligt de verantwoordelijkheid lokaal, in dit geval dus in Polen. Directeur Roel de Graaf is het oneens met het standpunt van het FNV: “Bedrijven moeten erop kunnen vertrouwen dat lokaal de regels worden gevolgd.” 

Toen drie jaar geleden duidelijk werd dat Noord-Koreaanse arbeidsmigranten op Poolse scheepswerven werkten, heeft de NMT hun leden gewaarschuwd om op te passen. “Nu maken bedrijven afspraken dat er geen Noord-Koreanen aan hun projecten meewerken”, vertelt De Graaf. “Dat zetten ze in contracten.” Het blijft alleen de vraag of die contracten worden nageleefd. Want ook die controle vindt lokaal plaats.

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."