Nederland gaat van het gas af, maar hoe? Nu worden zo'n half miljoen huizen verwarmd via stadswarmte, ook wel het warmtenet genoemd. Dat gebeurt via restwarmte van bedrijven. Maar hoe lang is er nog genoeg restwarmte als bedrijven zelf ook verduurzamen?

Een warmtenet is een netwerk van leidingen onder de grond waar warm water doorheen stroomt. Dat warme water verwarmt huizen en gebouwen. Er zijn verschillende bronnen voor de warmte, zoals restwarmte van bedrijven of biomassa. In het Klimaatakkoord is afgesproken nog veel meer huizen aan te sluiten op het warmtenet. Dat is nodig omdat Nederland van het gas af gaat.

'Waar zijn we mee bezig?'

Maar de vraag is of warmtenetten wel de oplossing zijn. Bedrijven die de restwarmte leveren moeten zelf immers ook verduurzamen, waardoor er minder restwarmte over blijft. "Het wordt gezien als duurzame oplossing", zegt CEO Ben Woldring van Bencom Group, bekend van de vergelijkingssites.

"Maar we zien op dit moment dat er warmtenetten worden aangelegd in verschillende gemeenten, maar dat het wordt aangevuld met warmte van een gascentrale of een biomassacentrale", zegt Woldring. "Heel veel mensen willen groene stroom en CO2-gecompenseerd gas, maar willen dan niet met een biomassacentrale met als back-up een gascentrale te maken hebben. Dan kun je je dus afvragen waar we met z'n allen mee bezig zijn."

Warmte en gas loskoppelen

In het raadhuis in Ede komt de warmte binnen via grote buizen waar warm water doorheen loopt. En ook daar komt het warme water van een biomassacentrale. GroenLinks-wethouder Geert Ritsema: "Dit water wordt verwarmd door biomassa. Dat gebeurt in 3 centrales in Ede. Het is snoeiafval. Daar willen we in de toekomst van af. Er komt uitstoot uit, want je verbrandt iets, maar we controleren dat goed en het blijft binnen alle wettelijke normen."

Het isoleren van woningen is een belangrijke opgave, zegt wethouder Ritsema over woningen die niet op een warmtenet zijn aan te sluiten. "Vooral voor mensen met een kleinere portemonnee. Het kost geld, maar het levert uiteindelijk ook geld op. Het Rijk staat aan de lat om over de brug te komen. Er moet boter bij de vis."

Draagvlak

Daarnaast moet de prijs van warmte worden losgekoppeld van de gasprijs, zegt Ritsema. "Voor warmte moet de kostprijs worden betaald en niet de gasprijs. Nu gaat je warmteprijs omhoog als de gasprijs stijgt, maar dan wordt verduurzaming afgestraft."

Woldring vindt het een goed idee. "Daarnaast worden die warmtenetten vaak aangeboden door één partij en is er niks te kiezen. Dus dit loskoppelen zou goed zijn. Ook voor het creëren van draagvlak. Dus dat we niet van alles moeten, maar dat er bepaalde vernieuwing gaat plaatsvinden."

Warmtepomp in plaats van warmtenet

Woldring zegt dat er slimmere oplossingen zijn voor de toekomst. "Denk aan groen gas en aan waterstofgas. En op de daken in Nederland kunnen nog veel zonnepanelen, zodat mensen hun eigen stroom opwekken op het dak. Als je vervolgens dat voor je verwarming om weet te zetten met een hybride warmtepomp, als aanvulling op je cv-ketel, dan is die cirkel heel snel rond te maken ."

"Als iedereen dat doet in Nederland, dan praat je over een reductie van aardgasgebruik van wel 50 procent. Zo'n hybride warmtepomp is een relatief kleine ingreep voor een woning, omdat het een aanvulling is op je cv. Niet een vervanging."

Inwoners van Hellevoetsluis en omgeving ruiken al 1,5 jaar lang wiet als ze de deur uitlopen, of de ramen open hebben. Dat komt door een fabriek voor staatswiet. Ze zijn het zat, maar er lijkt geen verandering in te komen.

Voor het experiment met staatswiet staat in Hellevoetsluis een legale wietfabriek. Een nare bijkomstigheid: een heftige wietgeur. Inwoners trekken al tijden aan de bel, maar tot nu toe met weinig resultaat. "Wij zijn gewoon slachtoffer van een experiment."

'Hoesten, hoofdpijn, prikkende ogen'

Staat de wind goed, dan kunnen Hellevoetsluisers Cora van Mook en Nettie van der Sar even rustig door de neus ademen. Maar dat is de rest van de tijd wel anders. En staat de wind gunstig voor hen, 'dan zijn er ongetwijfeld andere mensen in de omgeving die last ervaren', vertellen ze.

Al 1,5 jaar hebben ze te maken met de stank, en dat heeft invloed. "'s Nachts als je je raam open hebt, dan heb je een hele droge keel en hoest je raar, je ogen kunnen prikken. Er zijn ook mensen die er echt migraineaanvallen van hebben", vertelt Cora. "Het lijkt op de geur die je weleens op straat ruikt maar dan een stuk zwaarder en penetranter."

Veel meldingen

Ze zijn niet de enigen die last hebben van de stank. "Er wordt ook gemeld vanuit Oostvoorne, Rockanje en Brielle, dus niet alleen vanuit ons", vertelt Wil van Barendrecht die naast de kas woont.

"Op dit moment liggen er 1.338 meldingen bij de DCMR", weet Wil. Dat is de Milieudienst Rijnmond die het bedrijf op geuroverlast controleert.

Wel aandacht, geen actie

Daarnaast zijn de inwoners al op verschillende plekken geweest om iets aan de stank te doen. "Bij de gemeente, in de rechtbank." Maar tot nu toe met weinig resultaat.

Wil vertelt: "De aandacht van de gemeente hebben we wel, maar er gebeurt niks omdat die zich verschuilen achter allerlei ingewikkelde procedures, zoals onder dwangsom bepaalde maatwerkbesluiten. En daar hebben ze iedere keer lange termijnen voor, die elke keer totdat het uiterste worden gerekt voordat er eindelijk weer eens actie ondernomen wordt."

Vaststellen normeringen

Het enige wat er voorlopig op zit voor de inwoners, is afwachten. "Op dit moment worden bepaalde normeringen vastgesteld, waaronder de geuroverlast moet blijven. Want er zijn nog niet echt meetinstrumenten ontwikkeld om nou precies te kunnen aantonen wanneer de geuroverlast boven een bepaalde norm uitkomt."

Maar ook als die normering rond is, is het afwachten hoe er vanuit het bedrijf wordt gereageerd. "Tot nu toe verdedigt het bedrijf zich met: 'We zijn nog bezig met maatregelen te nemen, met koolstoffilters neer te zetten en allerlei andere dingen te doen. Dat heeft tijd nodig voordat wij dat allemaal ingeregeld hebben.'"

Geen verandering

"We zijn bezig vanaf augustus 2023 en zitten nog steeds in dezelfde stank", zegt Wil ontzet. "Het blijft maar."

En een nieuwe plek zoeken om te wonen, dat zit er volgens de omwonenden ook niet in. Zelfs al zouden ze dat willen. "Je kan geen kant op, want je huis is gewoon veel minder waard."

Langzamer dan gewenst

Gemeente Voorne aan Zee, waar Hellevoetsluis onder valt, vertelt in een schriftelijke reactie dat ze de zorgen van de omwonenden goed begrijpen en dat ze het belangrijk vinden dat de overlast zo snel mogelijk stopt. "De zorg van onze inwoners staat voorop en daar zetten we ons voor in. Wij voelen ons niet verantwoordelijk voor de productie van wiet ten behoeve van het experiment, iets wat we ook meerdere keren aan Den Haag hebben laten weten."

Daarbij laten ze weten dat er voor de overlast een juridische procedure loopt. "Vanwege wet- en regelgeving en de duur van juridische procedures gaat dat langzamer dan gewenst. Dit komt omdat er in eerste aanleg nauwelijks regelgeving was voor juridische handhaving op geuroverlast."

Inspecteurs aanwezig

"We zijn voor de handhaving ten aanzien van geuroverlast niet gebonden aan landelijke regelgeving voor het Wietexperiment", gaat het statement verder. "Er zijn wettelijke eisen en termijnen waar we ons als gemeente aan moeten houden. Zo zijn wij verantwoordelijk voor de handhaving op de milieuwetgeving."

Volgens de gemeente zijn inspecteurs van DCMR Milieudienst Rijnmond regelmatig aanwezig om vast te stellen of sprake is van geuroverlast. "Dit doen zij zowel op basis van meldingen van inwoners als op eigen initiatief. Bij overtredingen wordt hierop gehandhaafd."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.