De verkiezingen in Taiwan van komende zaterdag lijken heel spannend te worden. De twee grootste partijen hebben een andere kijk op de relatie met China. En door het belang van de Taiwanese chipfabriek TSMC kan een koerswijziging ook hier gevolgen hebben.

Binnen de verkiezingen speelt TSMC, de grootste computerchipfabrikant ter wereld, een grote rol. Het bedrijf maakt chips voor in je smartphone, computer, auto én voor in geavanceerde wapens en AI-technologie. Ook is TSMC de grootste klant van de Nederlandse chipmachinefabrikant ASML. We zijn daardoor erg afhankelijk van het bedrijf uit Taiwan, waar de spanningen met China hoog oplopen. Wat gaan de komende verkiezingen betekenen voor het land en voor dit bedrijf van wereldbelang?

'Ontzettend spannend'

"Het wordt ontzettend spannend", zegt Xiaoxue Martin, China-expert bij het Clingendael-instituut. "Uit de laatste polls blijkt maar een heel klein verschil tussen de grootste twee partijen, dus het kan nog alle kanten op gaan."

Die twee grootste partijen zijn de regerende Democratische Progressieve Partij (DPP) en de belangrijkste oppositiepartij Kuomintang (KMT), ook wel de nationalistische partij genoemd. Een van de belangrijkste punten waarop de partijen verschillen, is hun houding richting China. "De DPP, die nu 8 jaar aan de macht is geweest, is minder happig op warme relaties met China. Terwijl de KMT wel voor toenadering tot China is."

Meerderheid tegen hereniging

Toch is geen van de politieke partijen voor een hereniging met China, omdat de bevolking dat niet ziet zitten. "Een meerderheid van de Taiwanezen wil geen hereniging", zegt Martin.

Dat ziet ook Chen Hsin-Hsin, de speciale vertegenwoordiger van Taiwan in Nederland. "Mensen willen de situatie houden zoals die is, geen enkele partij wil zijn populariteit op het spel zetten door toe te geven aan China."

'Onvermijdelijk'

China wil wel dat Taiwan weer bij het land gaat horen en is daar ook open over. De Chinese president Xi Jinping zei in zijn nieuwjaarstoespraak nog dat hereniging met Taiwan onvermijdelijk is. Met de verkiezingen in het vooruitzicht voerde Peking de afgelopen tijd de militaire druk op.

"Dat gebeurt eigenlijk altijd rond verkiezingstijd", vertelt Chen. "Ze vliegen met gevechtsvliegtuigen onze Air Defense Identification Zone (ADIZ) in." Dat is een zone om een land heen waarbinnen vliegtuigen zich moeten identificeren. "Het is psychologische intimidatie."

Desinformatie en beïnvloeding

China bemoeit zich volgens Chen ook op subtielere manieren met de Taiwanese verkiezingen. "Ze maken gebruik van influencers en zetten desinformatie in." Ook gebruikt China een economische 'wortel en stok-strategie', vertelt Martin. "Zo trokken ze recent een tariefverlaging terug, waardoor het duurder is geworden om bepaalde producten naar China te exporteren."

Zelf zegt China dat die maatregel niks met de aanstaande verkiezingen te maken heeft. Maar volgens Martin doet het land wel degelijk zijn best om hun voorkeurspartij in een goed daglicht te zetten. "China wil juist dat de nationalistische partij aan de macht komt en zoekt de confrontatie met Taiwan steeds meer op sinds de DPP aan de macht is."

'Sillicon shield'

De spanningen met China zijn niet nieuw, maar voor Taiwan is hun chipfabriek TSMC altijd een 'silicon shield', een silicium schild, geweest. Door het internationale belang van de fabriek willen westerse landen voorkomen dat Taiwan in Chinese handen valt en blijven deze landen het bedrijf beschermen.

"90 procent van de meest geavanceerde chips komt uit Taiwan", vertelt Chris Miller, een economisch historicus die verbonden is aan de Amerikaanse Tufts-universiteit en auteur van het boek Chip War. "TSMC is de grootste chipfabrikant ter wereld en is een cruciale leverancier voor 's werelds grootste techbedrijven zoals Apple, Google en Amazon."

'Cruciaal voor Taiwan'

Dat het bedrijf nu ook onderwerp is bij de verkiezingen komt doordat de nationalistische partij KMT de huidige regeringspartij DPP ervan beschuldigt TSMC te veel fabrieken in het buitenland te laten bouwen, zegt Martin. "Dat zou ervoor zorgen dat het 'sillicon shield' wordt aangetast." Dat omdat de westerse wereld hierdoor misschien minder afhankelijk zou worden van Taiwan.

"TSMC is cruciaal voor Taiwan, het belang is moeilijk te onderschatten", vertelt ze. "Het heeft een grote economische waarde, maar is ook geopolitiek heel belangrijk. Door het monopolie op de chips willen landen als Amerika en Japan en de Europese Unie vrienden zijn met TSMC en zijn ze dus ook vriendelijk voor Taiwan."

Oorlog of blokkade

De afhankelijkheid van de chipsfabrikant zorgt voor grote westerse betrokkenheid, maar maakt de wereld ook erg kwetsbaar, mochten de spanningen tussen China en Taiwan verder oplopen. "Als er een oorlog zou komen, denk ik dat het bedrijf dicht gaat", zegt Chris Miller. "Dat zou catastrofaal zijn voor de hele wereld, omdat iedereen van TSMC's producten afhankelijk is."

"Uit onderzoek blijkt dat zelfs een economische blokkade van Taiwan al meer dan 2 biljoen dollar schade aan de wereldeconomie zou veroorzaken", vertelt Martin. Ook China zelf zou door een blokkade of oorlog een grote klap krijgen, want het land kan ondanks recente investeringen niet alle chips zelf produceren. "Dat kan een reden voor China zijn om niet binnen te vallen."

Afhankelijk

Ondanks binnenlandse kritiek is TSMC van plan om nieuwe fabrieken te bouwen in de Amerikaanse staat Arizona, Japan, Duitsland en China. Maar die zullen niet de meest geavanceerde chips gaan maken. Chen maakt zich dan ook geen zorgen dat Taiwan het monopolie zou verliezen. "Het heeft ons decennia gekost om zo succesvol te worden, dat kan je niet zomaar kopiëren."

Dat ziet ook Miller: "De technologie is erg complex en je hebt hele dure machines nodig." Het kan daarom volgens hem nog lang duren voordat de wereld minder afhankelijk is van Taiwanese chips. Het Nederlandse ASML blijft daardoor ook een risico lopen, vertelt Martin. "Taiwan is de grootste klant van ASML. Als dat wegvalt zou dat een groot probleem zijn."

Grote gevolgen

Maar of het echt tot oorlog met China of een economische blokkade gaat komen? "China heeft gedreigd met consequenties als de kandidaat van de DPP wint", vertelt Miller. "Ze dreigen wel vaker, maar we moeten niet vergeten dat China sterker is dan ooit. Ik denk dat we het serieus moeten nemen, want de gevolgen zijn groot. Niet alleen voor Taiwan, maar voor de hele wereld."

Toch heeft vertegenwoordiger Chen vertrouwen. "Taiwan is belangrijk, niet alleen qua technologie maar ook vanwege de strategische ligging", zegt ze. "We hebben ingezet op defensie en China weet dat het een hoge prijs zal betalen als ze ons aanvallen. We zullen alles doen om onze democratie en vrijheid te beschermen."

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."

Een motie van wantrouwen dreigt voor PVV-minister Faber in de Tweede kamer. Ze weigert haar excuses aan te bieden voor het niet tekenen van vijf voordrachten voor lintjes. Morgenochtend moet de minister zich verantwoorden tijdens een debat.

Minister Marjolein Faber vindt dat het werk van de oud-vrijwilligers van het COA, die werden voorgedragen voor een lintje, haaks staat op haar migratiebeleid. Tijdens het vragenuur in de Tweede Kamer spraken veel Kamerleden daar schande van. Meerdere oppositiepartijen dreigen het vertrouwen in haar op te zeggen.

'Dat moet je niet politiek maken'

"En ik wil er alles aan doen om het tij te keren. Om de komst van zoveel mogelijk nieuwe asielzoekers en vreemdelingen naar Nederland te minimaliseren", zei ze dinsdag tijdens het vragenuur. "Dat signaal heb ik willen geven toen ik besloot de toekenning van lintjes niet te ondertekenen. En ik sta daar nog steeds achter."

Politiek commentator Joost Vullings vertelt dat de lintjes vooral een traditie zijn en niet politiek. "Dat is waardering voor werk dat je doet voor de samenleving. Dat moet je niet politiek maken." Maar dat heeft minister Faber volgens hem nu wel gedaan, door te weigeren een handtekening te zetten.

'Doe alsjeblieft normaal'

"De emoties liepen soms hoog op", vertelt Vullings over het vragenuur. "Er werd geroepen, de irritatie was groot." Zo noemde D66-leider Rob Jetten minister Faber 'een schande voor het ambt'.

Ook coalitiegenoten Caroline van der Plas van BBB en Pieter Omtzigt van NSC zijn volgens Vullings duidelijk geen fan van deze actie. "Je zag dat ze echt dachten: 'Faber, doe alsjeblieft normaal. Zeg gewoon sorry dan kunnen we door.'"

Asiel op de agenda

Volgens Vullings is dit vrijwel zeker een stunt van de PVV om asiel op de agenda te houden. "Daar trapt iedereen in, maar iedereen doet dat bewust. Ze weten natuurlijk dat dit is wat Wilders beoogt", legt hij uit. "De aandacht naar zich toetrekken. Hopen dat het weer over asiel gaat en hopen dat het over hem gaat en niet over andere dingen."

Maar daar spelen volgens hem nu ook andere partijen op in. "Die zeggen dat het nu eigenlijk gaat over het kleinzielige gedrag van de PVV-minister, om te maskeren dat Faber niks voor elkaar krijgt."

Eenheid van kabinetsbeleid

Ondertussen hebben premier Schoof en minister Judith Uitermark getekend voor de lintjes, maar daarmee is het probleem nog niet weg, zegt Vullings. "De eenheid van het kabinetsbeleid staat op het spel. We hebben gewoon een minister die haar goddelijke gang gaat en dan nog wel zeggen: 'Als Dick Schoof voor die lintjes tekent, dan verzet ik mij niet.'"

"Maar iedereen in Nederland weet dat zij eigenlijk tegen die lintjes is", gaat hij verder. "En zo werkt het niet in een kabinet. Een kabinet spreekt met één mond. Als er een besluit is genomen, ga je er met z'n allen achterstaan en is het niet de bedoeling dat je ervan wegloopt."

Een keer sorry zeggen

Het gaat volgens de politiek commentator waarschijnlijk niet tot een ruzie binnen het kabinet leiden. "Ik denk dat de PVV erop rekent dat de coalitie uiteindelijk Faber niet zal wegsturen", vertelt hij. "Want als je Faber wegstuurt, de lievelingsminister van Wilders, dan zet je de hele boel op het spel. En daar lijkt nog niemand aan toe te zijn."

"Maar wat ze natuurlijk wel willen, is dat Faber ergens een keer sorry zegt. We hebben haar gezien in het vraaguur, waar ze drie kwartier lang hetzelfde antwoord gaf." Dat wordt volgens Vullings nog het meest lastig en pijnlijk voor de coalitie tijdens het debat morgen.