Hoe betrouwbaar is de HPV-zelftest? Jullie vragen over bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker beantwoord

Vrouwen tussen de 30 en 60 jaar kunnen sinds deze week meedoen aan het bevolkingsonderzoek naar HPV met een zelftest die ze krijgen thuisgestuurd. Het HPV-virus kan baarmoederhalskanker veroorzaken. We vroegen wat jullie wilden weten over deze zelftest.

De vragen worden beantwoord door Ruud Bekkers en Heleen van Beekhuizen. Bekkers is gynaecoloog en woordvoerder van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie en heeft onderzoek gedaan naar hoe vrouwen reageren op kijkonderzoek van de baarmoedermond. Van Beekhuizen is gynaecologisch oncoloog en oprichter van de taskforce Nederland HPV-kankervrij.

1. Hoe betrouwbaar is deze test?

"De HPV-zelftest is net zo betrouwbaar als een uitstrijkje bij de huisarts", zegt Bekkers. Met het bevolkingsonderzoek wordt getest of iemand het humaan papillomavirus (HPV) heeft, dat onder andere baarmoederhalskanker kan veroorzaken.

Ben je hoog-risico-HPV-positief, zoals dat heet, dan moet je na een zelftest alsnog bij de huisarts een uitstrijkje laten maken. Met dat uitstrijkje worden cellen afgenomen die verder beoordeeld kunnen worden. "90 procent van de vrouwen test negatief na een zelfafname", vertelt Bekkers.

2. Hoeveel van de verstuurde HPV-testen worden daadwerkelijk gebruikt?

"Daar is nu nog weinig zicht op", vertelt gynaecoloog Bekkers. "Ze zijn nog niet eerder automatisch verstuurd. We hopen dat de vrouw kiest wat het beste voelt: of een afspraak bij de dokter of de test zelf doen."

Ook gynaecologisch oncoloog Van Beekhuizen weet niet hoeveel mensen de test zullen doen. "In de periode 2017 tot 2019 deed ongeveer 56,5 procent van de vrouwen mee aan het bevolkingsonderzoek, toen werd een zelftest verstuurd op verzoek. Die werd toen door 4,3 procent gedaan."

Bron: Eigen foto's

3. Is het lastig om de HPV-zelftest te doen?

"Nee, absoluut niet", zegt Van Beekhuizen. "Het is een borsteltje dat je zelf in je vagina kunt inbrengen. Vervolgens draai je het een paar keer rond. Het gaat om een uitstrijkje uit de vagina en niet uit de baarmoedermond, die dieper ligt."

Bekkers: "Het kan ook eigenlijk niet misgaan. Als het borsteltje in de vagina is geweest en wat vocht heeft opgevangen is het eigenlijk al goed. Dit is anders als je echt de cellen wil laten beoordelen, dan wil je er wel zeker van zijn dat je ze van de baarmoedermond afneemt. Maar dat doe je niet met een zelftest."

Hij vindt dat er voordelen aan de zelftest zitten: "Niemand hoeft ervan te weten dat je die test hebt gedaan. Je kunt zelf beslissen wanneer je de zelftest doet. Je hebt er niemand bij nodig en hoeft je niet uit te kleden voor iemand. Bovendien hoeft er geen eendenbek naar binnen."

4. Kan de test valsnegatief uitvallen als die niet goed wordt afgenomen?

"Die kans is uitermate klein. Theoretisch kan het, maar als je het kwastje op de goede manier inbrengt moet het goed komen", zegt Bekkers. "Een test is nooit 100 procent waterdicht, maar deze komt daar wel heel dichtbij."

Gynaecologisch oncoloog Van Beekhuizen benadrukt dat de gebruiker 'natuurlijk wel de gebruiksaanwijzing goed moet volgen'.

Bekijk ook

• 

  Voor een gratis HPV-vaccinatie zijn Marcin en Guus net te oud: 'Ik kan het nu niet halen, terwijl ik dat wel wil'

  • 22-01-2023

5. Kun je niet beter naar de huisarts voor zo'n HPV-test?

Bekkers: "Of je nu naar de huisarts gaat of een zelftest afneemt, onderzoek wijst uit dat het even betrouwbaar is als je test op HPV. Alleen als je positief test op HPV moet je alsnog dat uitstrijkje doen om die cellen te kunnen beoordelen."

"Een uitstrijkje bij de huisarts is een twee-in-één", legt Bekkers uit. "Je wordt getest op HPV en cellen, maar dat is maar voor 10 procent van de vrouwen nodig. 90 procent hoeft niet naar de huisarts voor een uitstrijkje."

Van Beekhuizen: "Het is vooral heel belangrijk dát je meedoet, niet wélke test je doet."

Bekijk ook

• 

  Kinderarts blij met HPV-vaccinatie jongens: ook zij kunnen virus verspreiden én kanker krijgen

  • 19-06-2019

6. Waarom is het bevolkingsonderzoek voor mensen tot 60 jaar?

"Dat is al sinds 1996 zo. Eerst lag de leeftijd van de risicogroep tussen de 35 en 53 jaar. Daarna werd dat 30 tot 60 jaar. Eigenlijk is het nu tot 65 jaar, want als je HPV-positief bent op je 60ste dan krijg je op je 65ste ook nog een uitnodiging", legt Bekkers uit.

"De keuze voor deze leeftijdsgroep was destijds een afweging tussen de kosten en de voordelen. Kosteneffectiviteit heet dat dan. Je kijkt dan naar hoeveel iets oplevert, ten opzichte van hoeveel het kost."

"In de preventiesfeer zegt de overheid dat het maximaal 20.000 euro mag kosten om bij iemand een levensjaar te winnen. Als je bij een jonge vrouw baarmoederhalskanker voorkomt, dan heb je meteen 50 jaar te pakken aan winst. Bij een oudere vrouw is dat minder en daarom wordt het minder kosteneffectief. Men dacht ook altijd dat baarmoederhalskanker een ziekte van de jongere leeftijd is, maar dat is inmiddels achterhaald."