Hoe bereid je je als ziekenhuis voor op nachtmerriescenario code zwart? 'Draaiboek maakt het iets makkelijker'

De zorg is sinds vrijdag nog verder afgeschaald. In de volgende fase moet een arts daadwerkelijk een keuze maken of een patiënt nog wel een ic-bed krijgt. Rozemarijn van Bruchem-Visser leidt in het Erasmus MC de voorbereidingen op dat noodscenario.

Hoe dichtbij code zwart is? Dat kan Rozemarijn van Bruchem-Visser niet zeggen, maar de voorbereidingen zijn in volle gang. De internist ouderengeneeskunde van het Erasmus MC is nu vooral actief als voorzitter van de triagecommissie van het Rotterdamse ziekenhuis.

Trainen en oefenen

"We zijn met name druk bezig om te kijken of alle triageteams voltallig zijn. Dat is nog niet zo. De nieuwe mensen moeten getraind worden. Voor de oudgedienden is het goed om even te oefenen. Als het gaat gebeuren moeten we zorgen dat het logistiek goed loopt."

Als het zover komt zullen er op basis van landelijk vastgestelde criteria keuzes worden gemaakt of een patiënt nog wordt opgenomen op de intensive care. "We kijken naar hoe we zoveel mogelijk mensen kunnen redden met de middelen die we hebben. Er leeft heel erg het idee dat er op persoonlijk niveau keuzes worden gemaakt, maar dat is niet zo."

Nu al minder kankerbehandelingen

Ook in de vrijdag door de minister afgekondigde fase 2D (code zwart is fase 3) worden al moeilijke keuzes gemaakt. Operaties die eigenlijk binnen 6 weken moeten worden uitgevoerd, zijn uitgesteld. Dat gaat dan onder meer over kankerbehandelingen en niertransplantaties. Deze zorg was ook al in de eerste maanden van dit jaar teruggeschroefd.

"Het gaat erom dat we afschalen tot een punt dat we niet willen", zegt Van Bruchem-Visser. "Patiënten moeten langer wachten op zorg. Dit zijn mensen die je zo snel mogelijk wil helpen. Je wil dit niet en dat levert uiteraard ook gezondheidsrisico's op. Je gaat nu afwachten wanneer zo'n operatie weer kan. Een acute patiënt gaat voor."

Objectieve criteria

Komt fase 3 er, dan is de schaarste aan ic-bedden zo groot dat er keuzes gemaakt moeten worden. Dan zullen de artsen op basis van de objectieve landelijke criteria bepalen of een patiënt nog naar de intensive care gaat. Daarbij wordt gekeken naar iemands overlevingskans en later spelen mogelijke ligtijd op de ic en leeftijd ook een rol.

In het uiterste geval wordt geloot als er tussen twee patiënten moet worden gekozen. "Dat is vreselijk. Je hebt dat draaiboek nodig want als je artsen zelf zou laten kiezen, dan gaan ze niet kiezen. Dat draaiboek maakt het iets makkelijker."

Diep verdrietig

Iemand die geen ic-bed krijgt, komt volgens Van Bruchem niet op straat terecht. Wel zullen er moeilijke gesprekken gevoerd worden met de patiënt en de familie over waar iemand het best kan worden verzorgd. In veel gevallen zal het er uiteindelijk toe leiden dat iemand overlijdt als er geen behandeling meer is op de ic.

"De ervaren stafleden zullen de gesprekken met de familie en patiënten gaan voeren om dit te vertellen. We hebben psychologen om hen bij te staan. Dat wordt diep verdrietig. Dokters, patiënten en familie worden daar heel ongelukkig van."

Zelfde kans op ic voor ongevaccineerden

Maakt het bij de keuze nog iets uit of iemand gevaccineerd is of niet? "Nee", legt Van Bruchem-Visser uit. "Er zijn op dit moment geen data bekend dat ongevaccineerden een langere ligduur hebben. Dat zou een verschil kunnen maken, maar dat is nu niet aan de orde."

"Triageteams zien niet welk lijden een patiënt heeft en ook niet of die gevaccineerd is. Ze krijgen een getal te zien, dat weegt mee in de keuze. Dat getal verandert als het zo zou zijn dat ongevaccineerden veel langer zouden liggen. Maar dat is nu absoluut niet aan de orde. Iedereen moet zich uiteraard laten vaccineren, maar het is nu niet zo dat je als ongevaccineerde geen bed krijgt."

'Sleep geen artsen voor de rechter'

Als voorzitter van de triagecommissie van het Erasmus MC vindt ze het ook belangrijk om begrip te kweken en uit te leggen hoe de artsen in het medische nachtmerriescenario tot hun keuze komen. Ze ziet nu al mensen die op social media dreigen artsen voor de rechter te slepen.

"Ik hoop dat we aan de maatschappij duidelijk kunnen maken dat je de dokters die in die triageteams zitten niet moet aanklagen. Ik hoop dat mensen snappen dat wij het niet lollig of heroïsch vinden om die keuzes te maken, maar dat de triageteams deze hele moeilijke beslissingen maken op basis van een draaiboek."

Hopelijk voor niets

Bovenal hoopt ze dat al haar voorbereidende werk voor niets zal zijn. Eerder dit jaar kon het triagedraaiboek uiteindelijk weer in de la gelegd worden en dat is wat Van Bruchem-Visser nu ook graag weer doet. "Ik ben hoopvol aan het ontkennen."

"Ik zie hoe hard mijn collega's werken en ik heb vertrouwen in de mensheid. Ik hou me vast aan het idee dat we er nog niet zitten en we er vandaan kunnen blijven. Tot het moment dat het zover is, blijf ik daar in geloven. Ik heb mijn boosterprik gehaald vanochtend en zie zoveel medewerkers in de rij staan. Wij doen er alles aan."