Hoe autoritaire regimes volgens deze historica samenwerken tegen het Westen

Het wordt steeds moeilijker om een dictatuur omver te werpen omdat autoritaire regimes samenwerken. Een democratie ontmantelen lijkt zelfs eenvoudiger.

Westerse democratieën moesten de afgelopen jaren regelmatig toekijken hoe dictatoriale regimes keihard afrekenden met burgerprotesten. In Hong Kong, Belarus, Iran en Venezuela werd met zwaar geweld een eind gemaakt aan massademonstraties. De organisatoren van protesten werden daarna gearresteerd, gemarteld en zelfs vermoord, of ze vluchtten naar het buitenland.

Dictatoriale regimes werken samen

De Amerikaanse historica Anne Applebaum signaleert dat deze verschillende regimes, vaak dezelfde tactieken, draaiboeken en apparatuur gebruiken. Politie die met grof geweld en waterkanonnen de massa uiteen jaagt, en daarna met moderne gezichtsherkenning, demonstranten in stilte oppakt.

Volgens Applebaum laat het zien dat dictaturen in de wereld steeds meer samenwerken: "Ze leren van elkaar hoe je sancties kan ontwijken. Hoe je met intimidatie, propaganda en massasurveillance de oppositie lamlegt. En hoe je via het internationale banksysteem je geld veilig opbergt."

'Voor wat hoort wat'

Als voorbeeld geeft Applebaum het regime van Nicolás Maduro in Venezuela. Hij verloor voor de tweede keer in 5 jaar, mede door zijn economisch beleid, de verkiezingen. "De internationale gemeenschap beschouwt hem niet als president, en boycot zijn regime. Maar hij weigert op te stappen", vertelt Applebaum.

"En dat kan omdat hij hulp krijgt." Zo zou Cuba hem militairen en technici leveren, en Rusland de wapens. "En Iran helpt Venezuela met het ontwijken van sancties. Hun grootste rijkdom, de olie, kan zo toch nog zijn weg vinden naar internationale afnemers." Het feit dat Iran en Venezuela heel verschillende principes en culturen hebben, maakt in dit soort gevallen dus niet uit. "Voor wat hoort wat", merkt Applebaum op.

'Ze willen ons verslaan'

Volgens de historica verdient Iran namelijk erg goed aan het verkopen van de Venezolaanse olie via hun netwerk. Ook levert Venezuela een tegenprestatie door paspoorten en visa's te verstrekken aan Hezbollah-strijders over de hele wereld, waardoor de 'lange arm' van Iran machtiger wordt. Zo helpen dictaturen elkaar over en weer.

Maar deze landen werken volgens haar niet alleen samen om hun binnenlandse oppositie de mond te snoeren. De samenwerking heeft ook een gemeenschappelijk doel: het functioneren van het democratische Westen, hun gezamenlijke vijand, te ondermijnen. "Ze willen ons verslaan."

Steun voor extreemrechtse Europeanen

Met 'ons' bedoelt Appelbaum democraten met een rechtsstaat die streven naar internationale wetgeving, regels en afspraken. "Want zaken als transparantie, rechten en verantwoording, dat zijn de thema's van hun vijanden." Het zijn de idealen waarvan de oppositie gebruik maakt om hun macht te ondermijnen, vertelt de historica.

Als voorbeeld geeft ze ook Rusland, die volgens haar de extreemrechtse krachten in Westerse landen als België, Duitsland, Italië en Nederland steunt. "Rusland is gebaat bij zoveel mogelijk chaos en tweespalt in Europa en de VS, dus steunen ze partijen die de democratie verwerpen als decadent en slap."

Russische propaganda

"Rusland pusht via allerlei kanalen het verhaal dat de Westerse democratie is doorgeschoten in seksuele en andere vrijheden. Het is verzwakt, decadent en verwijfd", vertelt de historica.

Volgens dit verhaal laat Europa bewust migranten binnen die het traditionele volk, dat oude en degelijk familiewaarden nastreeft, ondermijnt. Hierin plaatst Poetin zichzelf als dé persoon die het opneemt voor de 'fatsoenlijke' mensen, en vecht tegen de 'woke' elite.

Niet veel tegengeluid

En omdat we in een wereld leven die razendsnel verandert en grote groepen het idee hebben dat die verandering niet veel goeds brengt, slaat dit verhaal bijzonder goed aan, denkt Applebaum.

Ze vindt dan ook dat democratische partijen meer moeten doen om een tegengeluid te geven. Volgens haar hebben ze dit nog niet genoeg gedaan.

Vechten voor democratie

"Ze beschouwen extreemrechts als 'gewoon een andere partij' en komen dus niet gezamenlijk op voor de democratie. Democratische partijen zouden veel meer moeten samenwerken aan een verhaal met ook een sterke emotionele lading, maar dan over vrijheden, rechten, en rechtvaardigheid die we dreigen te verliezen", stelt ze voor.

"Mensen in dictaturen wagen hun leven voor hele basale vrijheden. En wij in het Westen beschouwen onze democratie en ons eigen rechtssysteem als vanzelfsprekend. We vinden het nauwelijks de moeite om ervoor op te komen."

Één stad, twee werelden

In London, waar we Applebaum ontmoeten, komen de twee werelden - dictatuur en democratie - samen. In de stad wonen verreweg de meeste prodemocratische dissidenten uit Hong Kong, Rusland, Iran en vele andere landen. Zij streden voor burgerrechten en democratie in hun land, werden vervolgd, en moesten vluchten.

Tegelijkertijd woont in London ook een grote groep miljardairs die hun rijkdom verkreeg door zaken te doen met diezelfde autoritaire regimes. Russische oligarchen, Iraanse zakenlieden, en Chinese miljardairs. Ze parkeren hun fortuinen, en hebben meestal ook peperdure woningen in London.

Controle verliezen

"Als we het tij willen keren zullen we hiér moeten beginnen", legt Applebaum uit. "Als we niks doen aan de enorme illegale en onzichtbare geldstromen die worden gefaciliteerd door keurige banken en advocaten in statige kantoren, dan zullen maffia-achtige regimes en structuren alleen maar sterker worden."

Ze is bang dat dit soort praktijken ervoor kunnen zorgen dat ook een land als Engeland, dat nu nog een democratie is, kan veranderen in een regime. "En als we dan plotseling in een land leven waar geen controle meer is op de macht, en iemand van een veiligheidsdienst je zomaar kan vragen om je telefoon in te leveren om rustig uit te zoeken wat je de laatste tijd hebt gedaan, gezegd, en tegen wie. Dan is het te laat."