Met minder energie, minder handen en minder grond, méér voedsel produceren: de glastuinbouw werkt hard om dat voor elkaar te krijgen. Want in 2050 moeten 10 miljard monden worden gevoed. Hulp komt daarbij uit onverwachte hoek: van robots en astronauten.

Binnen de verduurzaming van het telen van gewassen, is ruimtevaartorganisatie NASA een grote speler. Astronauten maken met hun reizen en onderzoeken stappen in het ontwikkelen van nieuwe methodes die de glastuinbouw hier op aarde mogelijk kunnen verbeteren.

'Vertical farming'

Hoogleraar Tuinbouw en Productfysiologie Leo Marcelis van Wageningen University is blij met alle kennis die NASA in de afgelopen jaren in het heelal heeft vergaard. "De astronauten van NASA hebben op hun reizen naar de ruimte gewassen meegenomen om mee te experimenteren. Hoe groeit groente zonder zonlicht, met weinig water en weinig grond? Ze kwamen met heel veel kennis daarover terug", vertelt de hoogleraar.

"Wat zij doen in de ruimte, zijn wij in WUR Bleiswijk in het hart van de gemeente Lansingerland ook aan het doen. We hebben daar een zogenoemde 'vertical farm' gebouwd, waar we gewassen verticaal telen en met speciale lichten." Vertical farming is een methode waarbij gebruik wordt gemaakt van gestapelde lagen of verticaal oplopende oppervlakken. Een voordeel daarvan is dat je alles zelf in de hand hebt, volgens Marcelis. "Je bent niet afhankelijk van het weer, waardoor je op ieder gewenst moment de gewenste kwaliteit kunt leveren."

De NASA op bezoek

Afgelopen week was in Bleiswijk een van de grootste experts op het gebied van 'space farming' te gast: de Amerikaanse astrobotanicus Raymond Wheeler van ruimtevaartorganisatie NASA. Al jarenlang begeleidt hij tuinbouw-experimenten van astronauten in de ruimte. In Bleiswijk wilde hij met eigen ogen zien hoe de Nederlandse glastuinbouw zich verder ontwikkelt aan de hand van die kennis. "Het ziet er heel indrukwekkend uit waar jullie mee bezig zijn", zegt hij.

"Ik denk persoonlijk dat Nederland een wereldleider is op het gebied van glastuinbouw. Wij leren heel veel van de onderzoeken die verschijnen in de Nederlandse artikelen", zegt Wheeler.

Energie

Naar verwachting zullen in 2050 wereldwijd naar schatting 10 miljard monden moeten worden gevoed. De Nederlandse glastuinbouw zal daar een belangrijke rol in blijven spelen. Met het oog op de toekomst is het belangrijk dat er energiezuiniger geteeld wordt.

Onderzoeker Isabella Righini doet al 5 jaar onderzoek bij het Fieldlab Vertical Farming in Bleiswijk. Er zijn volgens haar genoeg uitdagingen om te blijven innoveren. "Ons belangrijkste doel is om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen binnen de kassen te verminderen. Dit doen wij bijvoorbeeld al door middel van speciale LED-verlichting."

Personeel

Net als veel andere sectoren kampt ook de glastuinbouw met tekorten aan personeel. Voor dit probleem zoekt het robotica-lab van Agro Food Robotics in Wageningen naar oplossingen. "We zijn hier al jaren bezig met het ontwikkelen van robots", vertelt onderzoeker Agro-robotica Jos Ruizendaal van Wageningen University & Research.

"Zoals een robot die paprika's kan plukken. En dit jaar hebben we een gerbera-robot die door middel van een camera precies kan zien hoe die nauwkeurig en goed moet oogsten."

Nog een voordeel van robots

En er is nog een voordeel, vertelt Ruizendaal. "Als er minder mensen in de kassen werken, is er minder kans op ziektes en plagen in de kassen. Op die manier hoef je ook minder biologische bestrijdings- en beschermingsmiddelen toe te passen."

Ruizendaal verwacht niet dat de robots op korte termijn de enige arbeidskrachten in de kassen zijn. Hiervoor zijn de investeringen te hoog. "Er zal personeel nodig blijven in de kassen. Wat we wel zullen zien is dat de grote handelingen eerst geautomatiseerd worden. Denk bijvoorbeeld aan het oogsten. Maar de robots gaan er voor een groot deel voor zorgen dat we in 2050 genoeg eten voor iedereen hebben."

Het kabinet wil bezuinigen op brandweerzorg. En dat is onverantwoordelijk, waarschuwt de vakvereniging voor brandweervrijwilligers. Door klimaatverandering is de kans op oncontroleerbare branden groot. Oud-brandweerman Peter Stals maakte zo'n brand mee.

Na de kinderen treedt er nu een nieuwe groep slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk naar voren: volwassen zusters en paters die in kloosters zijn misbruikt. Zuster Anne is een van hen: "De pater zei dat dit tussen ons moest blijven."

Ze had er 'lang aan getwijfeld', maar uiteindelijk koos ze er vol overgave voor om haar leven te wijden aan het geloof. Vol verwachting trad de Vlaamse Anne - toen halverwege de 20 - toe tot een slotklooster, vlakbij de Nederlandse grens. Anne: "Het was een lange zoektocht, maar uiteindelijk vond ik dat ik mezelf de kans moest gunnen om gelukkig te worden. Daarom heb ik het uiteindelijk gedaan."

Dictatoriaal bewind

Als jonge zuster liep ze al snel op tegen de hiërarchische structuren binnen het klooster. Dat merkte ze aan hoe de moeder overste, die aan het hoofd van het vrouwenklooster stond, zich opstelde. "Ik stond echt onderaan de ladder. De overste was zeer streng en voerde een dictatoriaal bewind. Haar wil was wet."

Wanneer het misbruik begon, weet Anne nog precies. Ze maakte een zware periode in haar persoonlijke leven door. Haar neefje moest een ingrijpende operatie ondergaan, waardoor hij nooit meer zou kunnen lopen. Dit zorgde voor veel verdriet bij Anne.

'Ik zat verstijfd op zijn schoot'

Het was in deze zware tijd dat een Vlaamse pater, die wist wat Anne doormaakte, haar bij hem riep voor een 'begeleidingsgesprek'. Eenmaal binnen, ging het gesprek al snel een totaal andere kant op, vertelt Anne. "Hij stond plots op, nam me op zijn schoot en begon mijn armen en benen te strelen. Ik zat verstijfd op zijn schoot. Wist niet wat me overkwam, wist me hier totaal geen raad mee."

Totaal verbouwereerd en in shock, 'bevroor' Anne volledig. Maar dat weerhield de pater er niet van door te gaan met zijn seksuele handelingen. Anne: "Hij schakelde over naar het strelen van mijn heupen en borsten, en begon plots hevig te hijgen en te schokken met zijn lichaam. Daarna stond hij op, kuste me op de mond en zei me dat dit tussen ons moest blijven."

Gechanteerd door de pater

6 jaar lang ging het misbruik door. Al die tijd durfde ze er met niemand over te praten. Uit angst en schaamte. "Er wordt mij altijd de vraag gesteld: 'Waarom blijf je naar zo'n man toe gaan?' Maar ik was heel erg bang voor hem. Bovendien kon ik hem moeilijk ontwijken, omdat hij mij chanteerde. Er was altijd de angst dat het misbruik naar buiten zou komen. Want dan wist ik één ding zeker: ik zou als schuldige worden aangewezen."

Daarnaast speelde ook de afhankelijkheidsrelatie, die Anne met de pater had, een rol. "Hij was de enige die mij spirituele voeding gaf. Dus er was dat vreselijke misbruik, maar er waren ook gesprekken tussen ons, waaraan ik me kon optrekken. Het is de hand die slaat, maar ook voedt. Net zoals bij een hond, die gaat ook altijd terug naar zijn baasje."

Pesten en intimideren

Naast het misbruik van de pater, had Anne ook heel veel last van het schrikbewind dat de overste voerde in het klooster. Toen de overste het idee kreeg dat Anne een bedreiging vormde voor haar positie, volgde een periode van pure haat en pesterijen aan haar adres.

"Het pesten en intimideren nam toen afschuwelijke vormen aan. Ze zette anderen tegen mij op. Ik raakte volstrekt geïsoleerd. Er werd op een gegeven moment zelfs gezegd dat het jammer was, dat er geen concentratiekampen meer bestonden. Dan hadden zij mij kunnen vergassen. Zo ver ging het."

Naar de hoogste geestelijke

Pas jaren later, toen ze was uitgetreden en een leven had opgebouwd buiten het klooster, durfde Anne het misbruik en het schrikbewind in het klooster aan te kaarten. Ze deed dat uiteindelijk zelfs bij de hoogste geestelijke in België: kardinaal Daneels. Zijn reactie was een enorme teleurstelling.

"Hij liet mij weten dat hij 'het gebeuren betreurde en voor mij zou bidden'." Een typerend antwoord en volgens Anne exemplarisch voor hoe de Katholieke Kerk met slachtoffers van misbruik omgaat. "Deze reactie heb ik zo vaak gekregen, dat ze voor mij gingen bidden. Ik zeg weleens: 'Als ik voor ieder gebed een euro had gekregen, dan was ik nu heel erg rijk geweest'."

13 jaar lang procederen

In 2003 startte Anne een gerechtelijke procedure tegen de Katholieke Kerk, nadat ze jarenlang geen erkenning voor haar leed had gekregen binnen de kerkorganisatie.

Die juridische strijd zou uiteindelijk maar liefst 13 jaar duren. Uiteindelijk leidde dit tot toekenning van een bedrag aan schadevergoeding. Iets waar het Anne overigens nooit om te doen was. "Ik heb een groot bedrag aan schadevergoeding gekregen. Maar als je dit aftrekt van alle juridische kosten die ik heb moeten maken, en het bedrag dat ik aan therapie kwijt ben, blijft er weinig over."

Veel meer slachtoffers

De reden dat Anne, na al die jaren van zwijgen, nu naar buiten treedt is helder: ze wil een stem zijn. Voor al die slachtoffers die tot op de dag vandaag niet naar buiten durven met hun verhaal. En dat zijn er een hoop, weet Anne. Ze heeft sterke aanwijzingen dat zij niet het enige slachtoffer was van haar misbruiker.

"Als je op bezoek ging bij de pater, was er een soort wachtkamertje. Ik heb daar ook vrouwen naar buiten zien komen, van wie het haar en de kleding helemaal in de war was. En als ik dan bij de pater naar binnen ging, kwam hij met een schone zakdoek aan. Dat was voor mij een teken. Want als hij klaarkwam deed hij dat altijd in een zakdoek."

Nieuw leven buiten klooster

Lang is Anne op zoek geweest naar erkenning voor alles wat haar is aangedaan in het klooster. Maar uiteindelijk heeft ze zich erbij neergelegd. "Officieel heb ik nooit erkenning gekregen voor het misbruik dat mij is aangedaan. Maar door hier maar naar te blijven zoeken, hield deze man - mijn misbruiker - een soort van macht over mij. Dat wilde ik op een gegeven moment niet meer."

"Dus heb ik mijzelf erkenning gegeven. Door te zeggen dat ik niet schuldig was. Ik ben uit de slachtofferrol gestapt. En heb ik uiteindelijk een heel rijk leven kunnen opbouwen. Buiten het klooster."

*Anne is een verzonnen naam, haar echte naam is bekend bij de redactie.