Er lijkt geen einde te komen aan de sneeuwval in Oostenrijk. Veel wintersporters worden daar enthousiast van, blijkt uit de flinke stijging in het aantal boekingen. Maar experts waarschuwen voor het grootste gevaar: lawines.

Door de grote hoeveelheid sneeuw, zijn duizenden mensen in de Alpen afgesloten van de buitenwereld. Wintersporters worden gewaarschuwd voor de gevaren van lawines. Op veel plekken geldt code 5, het hoogste waarschuwingsniveau.

Onder de sneeuw vandaan

Stephan Wijnkamp kent de gevaren van sneeuw als geen ander. Al 10 jaar is hij lid van de bergredding in Tirol. Zeer recent moest hij nog iemand onder de sneeuw vandaan halen. De man ging met een groep vrienden skiën. "Vier van hen zijn beneden aangekomen, de vijfde niet. De resterende vier zijn naar boven gegaan om hun kameraad te vinden. We hebben hem als bergredders kunnen vinden, want hij had gelukkig een zender. Hij lag met zijn hoofd in de sneeuw en kon niet meer bewegen. Hij kwam in de problemen. Er bestaat dan een kans dat iemand overlijdt."

Dat het gevaar zeer groot is, bleek ook een paar jaar geleden. Wijnkamp was betrokken bij een redding van een jongetje. "Hij kwam op 20 meter van de piste terecht. We hebben hem pas 's avonds kunnen vinden. Hij lag met zijn hoofd in de sneeuw en was gestikt."

Op de piste blijven

Wijnkamp wil benadrukken dat wintersporters altijd op de piste moeten skiën. Buiten de piste is het gevaar van lawines groot. Maar daarnaast is de kans ook groot dat je vlak naast de piste verdwijnt in de sneeuw. In zo'n geval is er nauwelijks nog iets wat je kunt doen. "Het voelt als drijfzand. Je kunt je helemaal niet bewegen."

Zelf raakte Wijnkamp betrokken bij een uitloper van een lawine. Hoe goed hij ook getraind is, want Wijnkamp is tevens skileraar en bergrechtadvocaat; deze lawine zag zelfs hij niet aankomen. "We dachten op een veilige plaats te staan, maar toen begon het overal te bewegen. Alles vloog weg. De laatste 10 meter van een lawine nam ons mee. We konden onszelf gelukkig bevrijden, maar voor hetzelfde geld was het heel anders afgelopen."

Bron: ANP

'Onvoorbereid off piste is als diepzeeduiken zonder zuurstoffles'

Arjen de Graaf van de Nederlandse Ski Vereniging beaamt de woorden van Wijnkamp. Wintersporters die voor hun lol skiën zullen volgens De Graaf gewoon altijd op de piste moeten blijven. "Op het moment dat je een piste verlaat, begeef je je in de vrije natuur. Met alle kracht van de bergen in de Alpen. Een goede kennis, goede voorbereiding en goed materiaal is dan een must. Veel wintersporters hebben dat niet. Ik vergelijk het vaak met diepzeeduiken. Je gaat ook niet de diepte in duiken zonder zuurstoffles."

De Graaf gaat zelf met enige regelmaat off piste. Zijn voorbereiding duurt eigenlijk de hele winter. "Ik zorg continu voor het juiste materiaal en de juiste kennis. Daarnaast moeten de mensen met wie je gaat dezelfde spullen hebben. Een redding heeft alleen kans van slagen als je kameraden weten wat ze moeten doen. Je moet goed de risico's kunnen inschatten en het weerbericht kunnen interpreteren."

Risico van de sport

Dat duidelijke waarschuwingen nodig zijn blijkt wel uit de talloze ongelukken die gebeuren tijdens wintersportvakanties. Onlangs vonden drie Duitsers de dood door een onverwachte lawine in Lech. In de skihal in Zoetermeer bereiden veel mensen zich voor op de komende wintersportvakantie. Eén dame geeft toe regelmatig off piste te gaan: "Op een gegeven moment heb je die pistes wel gezien. Off piste geeft je een gevoel van vrijheid. Je moet je wel goed laten voorlichten. En ja, als je er onder komt dan is het zo. Je kan ook onder een lawine komen als er weinig sneeuw ligt. Je kan pech hebben. Het is het risico van de sport."

De Nederlandse Ski Vereniging roept mensen op om digitaal een cursus te volgen over het gevaar van lawines. Daarnaast beschikken lokale gidsen over de beste kennis. "Ik raad iedereen af om off piste te gaan. Maar als je het toch niet kunt laten, zorg dan dat je op pad gaat met een berggids", aldus Arjen de Graaf.

Het pgb-systeem is enorm fraudegevoelig. Jaarlijks verdwijnt zo'n 500 miljoen euro belastinggeld in de zakken van mensen met andere belangen. Deskundigen willen dat de politiek ingrijpt: bescherm zorgverleners en patiënten tegen fraudeurs.

Zorgkantoren mogen administratie niet inzien en alleen aangekondigd huisbezoeken doen, wat toezicht op pgb-zorg lastig maakt. "We moeten meer bevoegdheden hebben", reageert CZ-directeur Verlaan op onderzoek van EenVandaag naar mogelijke pgb-fraude.

"Binnen de huidige constructie is het redelijk makkelijk om daar misbruik van te maken. Het probleem is dat we vaak wel voelen dat het niet pluis is, maar er heel weinig mee kunnen", zegt Caro Verlaan, directeur van zorgkantoor CZ, de partij die pbg-budgetten toekent.

Familie in Den Haag

Verlaan reageert op onderzoek van EenVandaag, waaruit blijkt dat een familie in Den Haag mogelijk tonnen aan pgb-geld declareerde zonder het aan de zorg te besteden.

De indicatie, verleend door zorgkantoor CZ, van 132.000 euro per jaar, verdween naar het zorgbedrijf van een van de zoons. De daadwerkelijk zorg werd verleend door Portugese en Braziliaanse vrouwen. Zij kregen maar een klein deel van dat bedrag en werden ver onder het minimum loon betaald.

Onvoldoende controle

Het verhaal laat zien hoe makkelijk het is om te frauderen met een pgb-budget, over de rug van arbeidsmigranten. "Ik kan dat alleen maar beamen", zegt de bestuurder. Opvallend, want juist haar zorgkantoor moet controleren hoe het pgb-geld wordt uitgegeven.

"Er moet natuurlijk een zorgdossier gemaakt worden, dat bespreken wij, dat controleren wij ook. Dan kijken we met de budgethouder of de zorgverlener of dat reëel is en dan kunnen wij akkoord geven hoe dat verder daarna besteed wordt", zegt de directeur van CZ. "Maar dat kunnen wij helaas niet zien."

Onafhankelijke controle

Het zorgkantoor kan niet in boekhouding kijken en alleen een gepland huisbezoek doen. Wat volgens Verlaan weinig effectief is aangezien mensen de boel vaak in orde maken wanneer het zorgkantoor aankondigt langs te komen om achter de voordeur te controleren of wat er op papier staat ook klopt. Verlaan ziet dat ze op dit moment te weinig bevoegdheden heeft om fraude te controleren.

"CZ zou daarom graag de mogelijkheid willen verkennen om een onafhankelijke zorgverlener van een gecontracteerde partij buiten de familiare sfeer aan te stellen die erop kan toezien of het pgb wordt gebruikt op de manier waarvoor het bedoeld is." Op die manier is er dus iemand van buitenaf die controle houdt.

Meer bevoegdheden

"Hiermee verkleinen we de kans op samenspanning en hoeven we bij twijfel met betrekking tot fraude niet het gesprek te voeren met iemand die twee petten op heeft", legt Verlaan uit.

Daarnaast wil de zorgverzekeraar dat ze meer bevoegdheden hebben om fraude vast te stellen en aan te pakken.

Partijen wijzen elkaar aan

Binnen het systeem van pgb zijn veel partijen betrokken. Wanneer het aankomt op de controle van fraude, wijzen ze vaak naar elkaar. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) mag het geld alleen uitbetalen, en doet dus in feite alles wat de budgethouder aan hen doorgeeft. De SVB mag geen inhoudelijke controle doen. Zij checken alleen of de administratie klopt. Een woordvoerder laat weten dat zij op dit moment niks kunnen doen met meldingen.

Er wordt gewerkt aan wetgeving, zodat ze signalen kunnen doorgeven aan het zorgkantoor. Het zorgkantoor heeft namelijk wél een toezichthoudende rol. Verder is er de branchevereniging van zorgkantoren (ZN), die wilde niet op vragen van EenVandaag reageren.

Controle zorgkantoren lastig

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), houdt toezicht op de uitvoering van het pgb door zorgkantoren, en laat weten dat het lastig is om dit te controleren.

"Momenteel zijn er geen concrete voorschriften ten aanzien van de inrichting van een zorgbedrijf die verbieden of verhinderen dat zoals in deze casus geschetst de zoon via een onderneming zorg verleent aan zijn vader", leggen ze uit.

Verantwoordelijkheid budgethouder

Zij verwijzen, net zoals het zorgkantoor, naar de verantwoordelijkheid van de budgethouder: "In geval van een pgb is de budgethouder de enige die een contractuele relatie heeft met de zorgaanbieder. Dat bemoeilijkt de situatie. De budgethouder sluit overeenkomsten met de pgb-zorgverleners. Het zorgkantoor controleert deze overeenkomsten, maar heeft zelf geen contractuele relatie met de zorgaanbieder."

"Dat het zorgkantoor geen directe relatie met de pgb-zorgaanbieder heeft, hindert het zorgkantoor om signalen van onjuistheden of fraude te onderzoeken en op te volgen", leggen ze uit. "Hierdoor is het aan budgethouders om informatie te verzamelen over de zorgaanbieders van wie zij voor hun zorg afhankelijk zijn."

'Is te ver doorgeslagen'

In 2025 geven Nederlandse belastingbetalers 3,7 miljard uit aan pgb-zorg. Naar schatting wordt elk jaar voor zo'n 500 miljoen gefraudeerd met persoonsgebonden budgetten.

Verlaan ziet dat het politiek gevoelig ligt om het pgb-systeem te veranderen en dat begrijpt ze. "Het pgb-systeem is ooit bedacht met het idee mensen meer zeggenschap te geven over de zorg. Het is voor een bepaalde doelgroep mooi, maar het is te ver doorgeslagen", zegt directeur van het zorgkantoor CZ Caro Verlaan. "We hebben in Nederland veel regels, maar hiervoor misschien wel te weinig", zegt ze.